Morgunblaðið - 30.05.1958, Síða 2

2
MOTtcrxnr 4 fílÐ
Fðstudagur 30. maí 1958
Úfgjöld Reykjavíkurbæjar
hækka vegna „bjargráðanna"
Hefðu bjargráðin skollið á með fullum
bunga allt árið hefði gjaldahækkunin
numið 25 millj. króna
Umrœður um fjárhagsáœtlun Reykjavíkur
í GÆR tók bæjarstjórn Reykjavíkur til annarrar umræðu frumvarp
?ð fjárhagsíætlun fyrir Reykjavíkurbæ fyrir árið 1958. Sá dráttur,
stm hefur orðið' á því að fjárhagsáætlunin kæmi til 2. umræðn
stafar af því, að ríkisstjórnin hafði boðað nýjar tillögur í efnahags
málum, og var fyrirsjáaniegt, að þær mundu hafa áhrif á fjárhags-
eætlunina. Var því beðið eftir tillögum þessum og hefur ekki verið
unnt að taka fjárhagsáætlunina til síðari umræðu fyrr en í gær
Gunnar Xhoroddsen, borgarstj.,
hóf umræður og skýrði frá, að
samkomulag hefði verið um það,
fyrir áramótin, þegar fjárhags-
áætlunin kom til 1. umræðu, að
fresta annarri umræðu, þar tii
hin nýkjörna bæjarstjórn gæti
fjallað um málið. En eftir að
bæjarstjórnarkosningar voru um
garð gengnar, var ljóst, að rikis-
stjórnin myndi koma fram með
tillögur í efnahagsmálunum og
varð þá samkomulag í bæjar-
ráði að bíða eftir þeim, með
því að tillögur ríkisstjórnarinnar
hlytu að hafa mikil áhrif á hag
bæjarins. Það er þess vegrta fyrst
í þessum mánuði, sem unnt hefui
verið að gera sér grein fyrir þess
um málum, með því að efnahags-
málatillögur ríkisstjórnarinnar
eru nýkomnar fram og þó ekki
væri búið að -.fgreiða þær endan-
lega í gær, sagði borgarstjóri, að
svo langt væri komið umræðum
um þær á Alþingi, að ekki væri
búizt við neinum breytingum í
meginatriðum. Væri því unnt að
ganga út frá frumvarpi ríkis-
stjórnarinnar, eins og það værí
nú.
Borgarstjóri gerði grein fyrir
því, að sparnaðarnefnd í sam-
vinnu við starfsmenn Reykjavík-
urbæjar hefði athugað, hvaða
breytingar þyrfti að gera á fjár-
hagsáætluninni og þá sérstak-
lega, hvaða áhrif hin svonefndu
bjargráð ríkisstjómarinar hefðu
Bæjarráð hefur síðan fjallað um
málið og orðið sammála um
ýmsar breytingar, en að öðru
leyti leggja flokkarnir fram sín-
ar breytingartillögur. auk þeirra
sem bæjarráðið samþykkti og
gerðu þeir borgarstjóri og Geir
Hallgrímsson, bæjarfulltr., grein
fyrir þeim.
Breytingartillögur bæjarráðs
Breytingartillögur bæjaráðs ná
til allmargra liða og má þar
nefna, að útsvör samkvæmt sér
stökum lögum verði hækkuð um
1 milljón og er það gert með til -
liti tii þess, að tekjuafgangur
þeirra stofnana, sem þau útsvör
ná til, sem aðallega eru Tóbaks-
einkasala ríkisins og Áfengis-
verziun ríkisins, verði meiri en
í öndverðu var gert ráð fyrir. Þa
verður að taka tillit íil þess,- að
afgreidd hafa verið lög á Alþingx,
sem fela það í sér að fella stríðs-
gróðaskattinn niður, en bæjar-
sjóður hefur fengið 45% af hon-
um.
Þá er gert ráð f>. , að íast-
eignaskattur, sem v«r áætlaður
400 þúsund krónur falli niður
vegna þeirra breytinga, sem gerð
hefur verið í vetur á álagningu
fasteignagjalda. Þá eru nokkrir
hækkanaliðir í sambandi við
áhættuþóknun slökkviliðsmanna.
til Verzlunarskóla Islands, svo að
tillag bæjarins verði jafnt ríkis-
ins, siysavarðstofu, ljósmæður og
barnaheimili Sumargjafar. Þá
gerði bæjarráð ráð fyrir því, að
hækka yrði hið áætlaða tillag
vegiia mcðlaga með börnum og
gaí í þessu samba ,di að ríkis
stjórnin hefði, þrátt íyrir gerða
samninga við Reykjavíkurbæ,
Ugt niður rek.tui hælisins á
Kviabryggju, en við það hetði
Uinheimta meðlaga mjög versnað
og vaeri íyrirsjáaalegt, að hækka
þyrfti þessa liði vegna versnandi
innheimtu. Þá er í tillögum bæj-
aráðs gert ráð fyrir 500 þúsund
króna framlagi vegna veikinda-
frís tíma- og vikukaupsmanna,
sem er vegna laga, sem afgreidd
hafa verið á Alþingi.
Geir Hallgrímsson. bftr., gerði
grein fyrir hinum sérstöku breyt-
ingartillögum, sem Sjálfstæðis-
menn bera fram við fjárhags
áætlunina. Skipti þar langmestu
máli, að gera verður ráð fyrir
útgjaldaaukningu vegna efna-
hagsráðstafana ríkisstjórnarinn
ar, sem nemur tæpum 12 millj
króna. Ennfremur er gert ráð
fyrir, að tekin verði lán til heii-
brigðisstofnana og lán til skóla
bygginga, sem samtals nema um
5 milljónum króna. Ennfremur er
gert ráð fyrir sérstakri gjalda-
lækkun á eignabreytingareikn-
ingi, sem nemur tæpum 3 milljón
um króna eða 2 milljónum og 900
þúsundum. Loks er gert ráð fyrii
nokkurri lækkun á framlögum til
einstakra verklegra fram-
kvæmda.
Geir Hallgrímsson gerði ýtar-
lega grein fyrir hverjum einstök-
um lið tillagnanna, og verður get
ið um sumt af því hér. I tlllögun-
um er gert ráð fyrir, 0S viðhaid
húsa og lóða hækki nokkuð eða
um % milljón króna. Ennfremur
er gert ráð fyrir því, að lækkað-
ur verði kostnaður við öryggis-
ráðstafanir vegna ófriðarhættu
um 450 þúsund krónur. G. rl.
sagði, að ríkissjóður hefði áður
lagt fram jafnháa upphæð cil
þessara framkvæmda, eins og
bæjarsjóður, vegna þess að nauð-
synlegt hefði verið talið að hafa
varnir vegna ófriðarhættu. Ríkis-
sjóður hefði fellt burtu af fjárlög-
unum tillag til varnar fyrir hina
almennu borgara, en menn
skyldu þó vera þess minnugir, að
hin sama ríkisstjórn hefði staðið
að því að endurnýja samning um
veru varnarliðs hér á landi, þann-
ig að augljóst væri, að hún teldi
hér þörf á vörnum. G. H. sagði,
að það væri ekki skylda bæjar
sjóðs að standa einn að slíkum
framkvæmdum, en lækkunm
væri byggð á því, að unnt mundi
vera að halda í horfinu, bó
ekki yrði um neinar aukningar
að ræða.
Þá vék G. H. að því að gert er
ráð fyrir að framlag til nýrra
gatna og nýrra holræsa lækki
samtals um 2 milljónir króna.
G. H. sagði, að öllum væri ljós
þörfin á auknum framkvæmdum,
en hér væri farið niður í sama
og ge-'t hefði verið ráð fyrir í
fjárl.agsáætluninni fyrir sl. ár og
væri athugunarvert, hvort ekki
væri unnt að fara sérstakar leið-
ir til þess að afla tekna til þess-
ara framkvæmda.
Hækkanir vegna „biargráðanna"
í tixlögum Sjálfstæðismanna er
gert ráð fyrir útgjaldaaukningu
vegna efnahagsráðstafana ríkis-
ins sem nema kr. 11.850.000 00
G. H. gerði ýtarlega grein fyrir.
hvernig upphæð þessi væri reikn
uð. Samkvæmt frumvarpinu að
fjárhagsáætlun eru útgjöld bæj-
arsjóðs kr. 227.779.000.00. En frá
ber að draga kr. 6.500.000.00, sem
eru afborganir af innlendum lán-
um. Reiknað er með að verð-
hækkanir komi fram á 220 millj.
króna, sem talið er að skiptist að
jöfnu milli kaupgreiðslna og ann-
arra útgjalda. Er þá fyrst að teíja
hækkanir vegna vinnulauna. Fra
1. júní til l'. desember eða í 6
mánuði er talið að vinnulaun
hækki um 5%, eins og gert er ráð
fyrir í frumvarpi ríkistjórnarinn
ar. Hér er um að ræða útgjöld,
sem nema 55 millj króna í 6
mánuði og 5% af því er kr.
2.750.000.00. í desember er gert
ráð fyrir 10% kauphækkun, en
mánaðarvinnulaun eru nálægt kr
9 millj. og 10% þar af er kr.
900.000.00. — Heildarkostnaður
vegna hækkunar á launum, sem
stafar af bjargráðafrumvarpi rík
isstjórnarinnar telst þess vegna
kr. 3,650.000.00.
Af öðrum útgjoldum, sem nema
kr. 110 milljónum má ætla að kr.
16 milljónir breytist ekki, þar
sem um er að ræða ákveðna
styrki, framlög og áfallinn kostn-
að. Eru þá eftir kr. 94 milljónir
og er gert ráð fyrir 15% hækkun
á 7/12 hlutum þessarar upphæð-
ar, og nemur það kr. 8.200.000.00
Samkvæmt þessu eru því aukin
útgjöld bæjarsjóðs vegna bjarg-
ráðanna, það sem eftir er ársins
1958, kr. 11.850.000.00, og ge.a
Sjálfstæðismenn það að tillögu
sinni, að sá liður sé tekinn upp
í fjárhagsáætlun.
Eignabreytingar
Þá gerði G. H. grein fyrir til
lögum Sjálfstæðismanna, sem
varða eignabreytingar, og er þá
fyrst að telja tekjuhliðina, en
eins og áður er skýrt frá, gera
Sjálfstæðismenn að tillögu sinni,
að tekið sé lán til heilbrigðisstofn
ana og skólabygginga, sem nemi
samtals 5 milljónum króna.
í sambandi við gjöld gera þeir
ráð fyrir lækkunum á ýmsum lið-
um, Er t. d. gert ráð fyrir lækK-
un á framlagi til íþróttasvæðis
og sundlaugar í Laugardal, sem
nemur 500.000.00 krónum, en G
H. taldi að þrátt fyrir lækkunina
yrði þó hægt að ljúka við hlaupa-
brautina í sumar. Þá er gert ráð
fyrir 300.000.00 króna lækkun á
framlagi til íþrótta- og sýningar-
húss og ennfremur 1 milljón kr.
lækkun á framlagi til áhalda-
kaupa, en samkvæmt reynslunni
hefur verið mjög erfitt að fá
gjaldeyris- og innflutningsleyfi
fyrir kaupum á nauðsynlegum
áhöldum og má því gera ráð fyr-
ir, að útgjöld til þess verði minm
en í upphafi var gert ráð fyrir
Samkvæmt tillögum Sjálfstæðis-
manna er gert ráð fyrir að gjöld
á eignabreytingarreikningi lækki
alls um kr. 2.900.000.00.
Sami útsvarsstigi og áður
Geir Hallgrímsson sagði, að
niðurstaðan af tillögum bæjar-
ráðs og tillögum Sjálfstæðis-
manna væri sú, að um væri að
ræða hækkanir, sem næmu
5.650.000.00 krónum. í þessu sam-
bandi gat hann þess, að hlutdeild
bæjarsjóðs í stríðsgróðaskatti,
sem lagður hefur verið á bæjar-
búa,. hefði á sl. ári numið alls
4.500.000.00 krónum. Samkvæmt
lögum hefði ekki mátt leggja á
hærri tekjur félaga en 200.000.00
krónur, en nú væri það hámark
brott fallið. Mætti ætla, að sam-
svarandi upphæð fengist í útsvör
um frá félögum, eins og stríðs-
gróðaskatturinn hefði alls numið.
Eftir væru þá kr. 1.150.000.00, en
það væri ekki hærri upphæð en
svo að vonir stæðu til að unnt
væri að fá hana inn í bæjarsjóð-
inn með álagningu útsvara, þó án
þess að útsvarsstiginn þurfi að
hækka nokkuð frá því sem var
á sl. ári. Geir Hallgrímsson gat
þess, að þegar Sjálfstæðismenn
hefðu verið að gera sér grein fyr-
ir hækkunum vegna cfnahags-
málatillagna ríkisstjórnarinnar
hefðu þeir áætlað eins varlega
eins og freltast hefði verið unnt,
en ljóst væri, að frumvarp, sem
fæli í sér alls um 790 milljón
króna álögur á landsfólkið, hlytx
að hafa veruleg áhrif á bæjarfé
lögin, bæði beint og óbeint. Hefðu
þessar tillögur nú í ár lent a
Iteykjavíkurbæ með fullum
þunga, mundi útgjaldaaukning
aldrei hafa orðið undir 25 milfj.
króna og mundi sá þungi að
óbreyttu skella á bæjarsjóði a
næsta ári.
Bæjarbúar hafa fellt sinn dóm
Guðmundur Vigfússon bftr.
(K) tók næstur til máls og gerði
grein fyrir breytingartiliögum
sem kommúnistar og Framsókn-
armenn standa saman að. Er þar
að mestu Ieyti um að ræða „gaml
ar lumrnur", eða tibögur, sem
gengið hafa aftur frá ári til ars,
frá þessum flokkum. Er þar t. d.
um að ræða tillögur til verulegrar
lækkunar á tillagi til hreinlætis-
dg heilbrigðismála, t. d. leggja
þeir félagar til, að kostnaður vxð
götuhreinsun verði skorinn niður
um 1 milljón króna. Einnig ieggja
þeir til, að skorin verði niður
tillög til fræðslumála, löggæzlu
og sjúkrahúsa. Á hinn bóginn eru
svo gerðar tillögur um hækkanir
á einstökum verklegum fram-
kvæmdum, svo sem fiamlagi til
Byggingasjóðs Reykjavikur og til
barnaheimila og bæta þeir félag-
ar neðan við tillögurnar, að borg-
arstjóra sé heimilt að taka lán,
allt að 25 milljónum króna, til að
verja til íbúðarby gginga, en vita-
skuld er ekki minnzt með einu
orði á, hvar eigi að taka slíkt lár,
eins og nú er ástatt.
í ályktunartillögum kommún-
ista er ennfremur um gamlar til-
lögur að ræða og er þar víða
gert ráð fyrir mjög auknum út-
gjöldum án þess að bent sé á
leiðir til þess að afla nýrra tekju-
stofna annarra en þeirra, að laent
er á að rétt sé að taka eignarnámi
kvikmyndahús öll og bæjarnýta
framleiðslu hvers konar gos-
drykkja, öls og sælgætis.
Næstur á mælerxdaskrá var
Magnús Ástmarsson bftr. (A), en
hann flytur nokkrar breytingar-
tillögur við fjárhagsáætlunina.
Voru það að nokkru xeyti tillögur
um að tekjur bæjarsjóðs, útsvör
og ýmsir skattar og aðrar tekjur
verði áætlað hærra en gert er
ráð fyrir og einnig gerir hann
tillögur til breytinga á nokkrum
gjaldaliðum, ýmist til hækkunar
eða lækkunar. M. Á. sagði í ræðu
sinni, að með því að fr umvarp ð
að fjárhagsáætluninni hefði verið
lagt fram fyrir kosningarnar,
mætti segja, að kjósendur hefðu
þegar greitt atkvæði um það og
væri því ef til vill ekki eðlilegt,
að meirihluti bæjarstjórnarinnar
gerði ráð fyrir stórbreytingum á
þeirri fjárhagsáætlun. Ræddi
hann um að hinar nýju efnahags
málatillögur stjórnarinnar hlytu
að hafa áhrif á ýmsa liði og hafa
verulegar hækkanir í för með sér.
Vék M. Á. að því, að bjargráðin
hlytu að leiða til hækku.xar á raf-
magni og hitaveitugjöldum, o. s.
frv. Benti M. Á. á, að Þjóðviljinn
væri í fyrradag að skrifa um
að bæjarráð væri að gera sér
leik að því að gera tillögur um
að hækka strætisvagnagjöldxn, en
enginn ágreiningur hefði verið í
bæjarráði um það mál. Guðmund
ur Vigfússon hexði þar ekki borið
neinar brigður á fjárþörf strætis-
vagnanna en viljað láta taka
hallann með hækkuðu x útsvör-
um. Benti ræðumaður á, að hann
heíði frétt að gjaldskr„ hins opin
bera fyrir ýmsa þjónustu, svo
sem póst og síma, yrði hækkuð
og þegar bærinn færi inn á pá
braut að hækka strætisvagna-
gjöldin, í siað þess að jafna hall-
ann með hækkuðum útsvörum,
þá væri farið eftir sömu reglum,
eins og ríkið hefði sjálit.
Afgreiðsla fjárhagsáætlunar
dregst
Kcfcnið var fram yfir hádegi,
þegar Magnús Ástmarsson lauk
ræðu sinni. Var þá gefið matar-
hlé til kl. 2. Þá hófst fundur að
nýfu og talaði fyrstur Þórður
Björnsson. Stóð ræða hans í 1
klst. og 40 mín.
Hóf hann ræðuna með þvi að
láta bóka eftir sér mótmæli við
því hvað fjárhagsáætlun Reykja-
víkur kæmi seint fram eða þegar
liðnir væru nær 5 mánuðir af
árinu. Þá gagnrýndi hann frum-
varpið að fjárhagsáætlun frá öll-
um hliðum. Sagði hann að tillög-
urnar um hækkanir vegna
„bjargráðanna“ væru með öllu
órökstuddar. Taldi hann að sam-
kvæmt breytingartillögum myndi
tekjuaukning bæjarins nema tug-
um milljóna, hins vegar væri
ekki gert ráð fyrir framkvæmda-
aukningum. Þvert á móti væri
stefnt að samdrætti.
Guðmundur J. Guðmundsson
fulltrúi kommúnista talaði um
tillögur kommúnista um að fjölga
stórlega togurum í bænum. Hann
minntist hins vegar ekki á það,
hvernig ríkisstjórninni gengi að
fá togarana 15 sem hún lof-
aði. Sagði hann að ástandið í
Reykjavik væri nú ískyggilegt ef
drægi úr byggingarframkvæmd-
um og ef iðnaður drægist saman.
Alfreð Gíslason fulltrúi komm-
únista talaði fyrir ýmsum tillög-
um þeirra svo sem um aukn-
ingu hitaveitu og um skipulag
á sorp- og gatnahreinsun. Hins
vegar ræddi hann ekki almennt
um málið.
Gunnar Thoroddsen borgar-
stjóri tók næstur til máls og er
ræða hans, sem fjallaði að mestu
um útgjaldaaukningu bæjarstofn
ana rakin á öðrum stað hér í
blaðinu.
Hann svaraði ummælum Þórð-
ar Björnssonar og bókun hans
varðandi drátt á þvi að fjárhags-
áætlun Reykjavíkur væri af-
greidd. Það væri eingöngu drátt-
ur rikisstjórnarinnar á afgreiðslu
efnahagsmálanna, sem hefði
valdið þessu. Benti hann á að
það hefði verið samþykkt ein-
róma i bæjarráði að bíða með
afgreiðslu fjárhagsáætlunar þar
til efnahagsmálatillögur ríkis-
stjórnarinnar hefðu komið fram.
Nú væri það sannað að þetta
hefði ekki verið að ófyrirsynju,
því að nú þegar efnahagsmála-
tillögur ríkisstjórnarinnar væru
afgreiddar af Alþingi kæmi í Ijós,
að þær hefðu stórfelld áhrif á
fjármál bæjarins.
Gúðmundur Vigfússon fulltrúi
kommúnista tók aftur til máls og
ræddi hann aðallega verðhækk-
anir á þjónustu ýmissa bæjar-
fyrirtækja og er það nokkuð rak-
íð annars staðar . blaðinu. Um
sama málefni töluðu þeir Magnús
Ástmarsson og Þóróur Björnsson.
Aukning framlags til verka-
mannabústaöa
Þá tók til máls Þorvaldur Garð-
ar Kristjánsson og vék hann nokk
ug að þeirri tillögu Sjálfstæðis-
manna að hækka framlag til
verkamannabústaða úr 1,1 millj.
kr. í 1,5 millj. kr. Þessar breyt-
ingar eru gerðar samkvæmt laga-
breytingum sem gerðar voru á
s. 1. árx og velur Reykjavík hér
þann kost að greiða lágmarksupp
hæð til verkamannabústaða sam-
kvæmt þeim lögum.
Því næst vék Þörvaldur Garð-
ar að þeim ummælum Guðmund-
ar Vigfússonar, að Reykjavík
hefði verið til fyrirmyndar í við-
skiptum sínum við byggingar-
féiag verkamanna, en nú virtist
hins vegar um afturför að ræða,
þar sem lágmarksupphæð væri
valin.
I sambandi við þetta benti Þor-
valdur Garðar á það að bæjar-
og sveitarfélög hefðu innborgað
í byggingarsjóð verkamanna um
34 millj. kr. frá upphafi. Þar af
hefði Reykjavík innborgað um 22
millj. kr. en önnur bæjar- og
sveitarfélög um 12 millj. kr.
En á sama tíma sem Reykjavík
innborgar nær % er viðskiptum
við byggingarsjóðinn svo háttað,
að af 59 millj. kr. sem hann hef-
ur lánað út hefur Reykjavík feng-
ið rúml. 28 millj. kr. en önnur
bæjar- og sveitarfélög rúml. 30
millj, kr. Umfram hin föstu frarn-
lög bæjar- og sveitarfélaga, hef-
ur byggingarsjóðurinn nú í út-
lánum um 19 millj. kr., sem ec
að mestu leyti sérstök framlög
ríkissjóðs. Þessi upphæð hefur
Framh. á bls. 19