Morgunblaðið - 28.08.1958, Qupperneq 6

6
MORGVHBL AÐIÐ
Fimmtudagur 28. ágúst 1958
FLÓTTI MENNTAMANNA FRÁ
AUSTUR-ÞÝZKALANDI
FRÉTTIN um það, að rektor
háskólans í Jena, dr.
med. Joseph Hámel heíði
flúið til Vestur-Berlínarí>hefur
vakið mikla athygli. Rektor há-
skólans flýði tíu dögum áður en
minnast átti 400 ára afmælis skol
ans. Þegar flóttin var kunngetður
af aðalmálgagni kommúnista í
Austur-Þýzkalandi var látið í
ljós, að hér væri um hið mesta
trúnaðarbrot að ræða af hálfu
prófessorsins. Dr. med. Joseph
Hámel er hinn þekktasti af öllum
háskólamönnum, sem hingað til
hefur flúið frá Austur-Þýzka-
landi og vestur á bóginn. Hefur
hann verið háskólarektor oftar
en einu sinni og hefur fengið
austur-þýzkt heiðursmerki fyrir
vísindastarfsemi og „læknisstörf
í þágu alþjóðar“. Hámel var
mjög kunnur sérfræðingur í húð-
sjúkdómum og kennari í þeirri
grein læknisfræðinnar við há-
skólann.
★
Straumur flóttamanna frá
austri til vesturs heldur stöðugt
áfram og allTa.í fer þeim fjölgandi
í hópnum, sem eru menntainenn
á einu eða öðru sviði. Meðal þess-
ara menntamanna hafa háskóla-
kennarar og læknar verið fjöl-
mennastir. Hvað læknum við-
kemur, var pað þannig, að fyrir
nokkrum árum var talið, að kjör
lækna væru jafnvei betri í
Austur-Þýzkalandi en í vestur-
hlutanum. Fyrir kom að læknar
úr Vestur-Þýzkalandi leituðu sér
atvinnu austan við markalínuna
en þetta hefur algerlega breytzt,
kommúnisku yfirvöld ætla sér
að kúga háskólamennina, því
kommúnistarnir vilja ekki eiga
það á hættu að þeir verði í farar-
broddi fyrir austur-þýzkri upp-
reisn og leggi henni til andleg
vopn, eins og sums staðar hefur
orðið í járntjaldslöndunum. —
Kommúnistar hyggjast nú líka
nota háskólana meira heldur
inn sá sér þann kost vænstan að
flýja ásamt fjölskyldu sinni.
★
Ulbricht hefur lítillega slakað
á klónni í sumar til þess að reyna
að stöðva flóttann. En þessar til-
raunir Ulbrichts hafa verið svo
hálfhuga, að öllum hefur verið
Ijóst, að hér lægi engin alvara á
bak við og aðeins væri tjaldað
til einnar nætur, til þess að lokka
háskólamenn til að vera kyrra.
Ulbricht lét í veðri vaka, að það
væri vilji flokksins að koma á
vinsamlegu samstarfi með til-
teknum „borgaralegum prófessor
um, sem ekki eru sósíalistar og
ekki geta uppfrætt stúdentana
i sósíaliskum anda.“ Þeir. sem
Hlustað á útvarp
Andlegir hermenn Ulbrichts ganga úr vistinni.
Dr. Joseph Hámel
því kjör lækna hafa batnað vest-
anmegin en versnaði eystra, sein-
ustu árin.
Hvað viðvíkur háskólakennur-
unum almennt stafar flótti þeirra
af því, að sífellt er kreppt meir
og meir að andlegu frelsi við há-
skólana og þess krafizt af yfir-
völdunum, að háskólakennararn-
ir gerist þeim háðir í kennslu
sinni og skoðunum.
★
Fyrir hálfu öðru ári síðan bar
það við, að prófessor nokkur í
Austur-Berlín, að nafni Wolfgang
Harich, gekkst fyrir eins konar
frelsishreyfingu meðal austur-
þýzkra háskólamanna. Hann vildi
berjast gegn hinni andlegu kúg-
unarstefnu kommúnistanna, en
var tekinn höndum og situr nú
í austur-þýzku fangelsi. Eftir
þetta tóku austur-þýzku komm-
únistarnir, undir forystu Walters
Ulbrichts, að herða tökin og eftir
það hefur lífið í háskólunum lam
azt og háskólakennararnir ganga
með hangandi hendi til starfa
sinna. Lengi höfðu menntamenn-
irnir gert sér vonir um, að þeir
mundu geta fundið eins konar
millileið milli austur-þýzkra
kommúnista og vestur-þýzkra
sósíaldemókrata og þannig fund-
ið leið til þess að lifa í friði við
yfirvöldin. En þessi von hefur al-
gerlega brugðizt. Nú virðist
en áður hefur verið, til þess að
útbreiða áróður í þágu kommún-
istaflokksins, einkum meðal
yngri mannanna.
★
Á árunum milli 1952 og 1957
flýðu mjög margir skólakennar-
ar frá Austur-Þýzkalandi og
vestur á við, og eftir að prófessor
Alfred Kantorowicz frá Hum-.
boldt-háskólanum í Austur-Ber-
lín flýði vestur á. bóginn í ágúst
i fyrra hafa 200 prófessorar og
dósentar flúið Austur-Þýzkaland.
Þetta.hefur verið mikil blóðtaka
fyrir hina æðri skóla og hefur
skapað alvarlegan vanda í
kennslumálum landsins. Bæði
Ulbricht og staðgengill hans
Mathern, ásamt forsætisráð-
herranum Grotewohl, hafa í
ræðum í sumar viðurkennt að
flótti menntamanna hafi hinar
alvarlegustu afleiðingar fyrir
stjórnina og flokk hennar.
í ræðum þessum hafa þeir
viðurkennt, að „mistök hafi átt
sér stað“ eins og þeir orða það.
Skella þeir skuldinni á ýmsa
starfsmenn flokksins, sem hafi
verið of ákafir í því að „snúa
borgaralegum háskólakennurum
til sósíaliskrar trúar.“ Einn af
þeim skólum, þar sem flokks-
sprauturnar hafa verið of ákafar,
er Schiller-háskólinn í Jena, sem
ætlaði að fara að minnast 400
ára afmælisins með miklum há-
tíðahöldum, en heíur nú misst
rektor sinn örfáum dögum áður
en hátíðin skyldi byrja. Fyrir
skömmu söfnuðust kommún-
iskir áróðursmenn saman í
bænum Gera, sem er skammt frá
Jena og létu það boð út ganga,
að „ríkisnefnd" væri á leiðinni,
til að „hreins út“ í Jena. Þessi
nefnd kom svo til borgarinnar og
rannsakaði „hjörtu og nýru“ pró-
fessoranna til þess að komast að
því, hverjir sýndu „veikleika í
baráttunni“, eins og það var kall-
að. Nefndarmennirnir hlustuðu
á fyrirlestra háskólakennaranna,
lásu verk eftir þá og yfirheyrðu
stúdentanna. Forseti lagadeild-
arinnar, dr. Hiibner var rekinn
burt og kallaður „endurskoðunar
maður“ og annað því um líkt.
Forstöðumaður stofnunarinnar
fyrir alþjóðlegan rétt, dr. Harle,
var ákærður fyrir, að hann hefði
talað vinsamlega um tillógur
Eisenhowers forseta í afvopnunar
málum. Á sömu leið fór fyrir
nokkrum öðrum háskólamönnum
í Jena. Mælirinn var nú orðinn
fullur og seinast enduðu þessi
þannig eru sinnaðir, eiga að fá
frið til vísindastarfa og tækifæri
til þess sjálfir að kynnast sósíal-
ismanum, en þeir háskólakennar-
ar, sem þennan frið eiga að fá,
eru fyrst og fremst þeir, sem
„eru uppaldir við kapitalisk
kerfi og hafa unnið að vís-
indastörfum meðan það réði“. En
Ulbricht og kommúnistarnir telja
skilyrðislaust, að sú kynslóð af
dósentum og aðstoðarmönnum,
sem komið hafa fram eftir ^tríðið
og hafa hlotið menntun sína á
seinustu árum, beri ófrávíkjan-
lega að vera „markvissir sósíalist
ar.“
Þrátt fyrir þessar tilraunir Ul-
brichts í þá átt að koma á mála-
miðlun á grundvelli þess að eldri
kynslóðin fái einhvern starfsfrið
til málamynda, er ekki talið að
flóttinn muni stöðvast, heldur
haldi hann enn áfram, svo sem
verið hefur.
ÞAÐ sem langmesta athygli hlýt-
ur að vekja nú, eru fréttir í út-
varpi og blöðum og umræður um
landhelgismálið. Útvarpið hefur,
að vísu lítið sagt frá gangi þessa
stórmáls, og eru eðlilegar ástæð-
ur til þess. Allir íslendingar eru
sammála um réft okkar til land-
grunnsins hér, og um það að
landhelgin verður að færast út.
Hitt er annað mál með hverju
móti þetta verður gert. Sá, sem
þetta ritar, telur að bezt hefði
verið að taka tilboði Breta um 6
mílna landhelgi í bráðina. Með
engu móti megum við hjálpa til
þess að sundra frjálsum lýðræð-
isþjóðum. Við megum ekki vera
svikinn hlekkur í varnarsamtök-
tökunum gegn kúgun austrænna
þjóða. Og vissulega verður Fram-
sóknarflokkurinn að vera betur
á verði, en hann virðist hafa ver-
ið gegn samstarfsmönnunum í
ríkisstjórninni. —
Laugardaginn 16. ágúst var út-
varpað frá athöfn er fór fram
austur við Sog. Lagði forseti fs-
lands þá hornstein stöðvarhúss-
ins við Efra-Sog og er vissulega
gleðilegt að það mál er nú leyst,
hin nýja aflstöð verður tilbúin eft
ir rúmlega ár, að því er menn
segja. Hálfleiðinlegt þótti mér að
heyra borgarstjórann segja í
ávarpi sínu .... „og aðrir góðir
gestir og áheyrendur". Allir
landsmenn voru þarna í rauninni
gestir, þeir munu allir leggja
sinn skerf til þessa verks. Og þótt
einhver hópur hafi verið boðinn
sérstaklega til þess að drekka
kaffibolla, og kannske glas af
koníaki, þá hafa þeir, að sjálf-
sögðu engin frekari réttindi en
þú lesandi góður til þessa. —
Ræða forseta íslands hefur ver
ið birt í þessu blaði. Var ræðan
viturleg, hlutlaus að venju. Hin
göfugmannlega framkoma for-
seta vors og frúar hans er fagur
Ijósblettur í moldviðri stjórn-
málaerja og úlfúðar nútímans.
Um þetta munu allir góðir menn
sammála.
Síðar, sama kvöld var útvarp-
að ræðu, er forsætis- og landbún-
aðarráðherra flutti við opnun
landbúnaðarsýningar á Selfossi.
Talaði hann mikið um ágæti sam-
vinnu og samvinnufélaga. Hann
hlýtur að eiga ákaflega erfiða að-
stöðu, og hafa átt, síðan hann
myndaði stjórn með kommúnist-
um og vinstri sósíalistum. Er
hann ekki öfundsverður af því.
★
Lesin var smásaga eftir Guð-
mund Kamban, „Hallgrímur Pét-
ursson járnsmiður“. Geri ég ráð
fyrir að það sé rétt og skapleg
lýsing á þeim Hallgrími og Brynj
ólfi Sveinssyni, síðar biskupi, er
þeir voru ungir menn erlendis.
Höskuldur Skagfjörð leikari las.
— Þá var leikrit. „Dauði Odyss-
eifs“ eftir Lionel Abel í þýðingu
Ragnars Jóhannessonar. Aðal-
hlutverkið Odysseif, lék Valur
Gíslason af mikilli reisn. Þetta
er athyglisvert leikrit: kenning,
spunnin utan um sögu hins
hrausta og ráðsnjalla Odysseifs.
Allir leikararnir fóru vel með
hlutverkin er þeim voru falin.
★
Á sunnudaginn 17. ágúst var
það athyglisvert í útvarpi, að
Stefán Jónsson, fréttamaður,
flutti erindi í flokknum Æsku-
slóðir og talaði um Djúpavog. Fór
þar saman ágæt lýsing á þorpi
þessu og nágrenni og skemmti-
legar frásagnir um menn og
fleira, svo sem veðráttu, vofur,
drauga og huldufólk. Það var
ekki einungis þurr upptalning á
fegurð og ágæti æskuslóðanna
heldur einnig góðlátlegur humor,
sem er fremur sjaldgæfur í ríkis-
útvarpinu. — Ég hlustaði á barna
tímann, af því að ég sá í dag-
skránni að 4 ára telpa ætti að lesa
upp ævintýri og vísur. Þessi litla
stúlka, Olga Rúna Árnadóttir,
gerði þetta aðdáanlega vel, svo,
að það er vissulega merkilegt að
svo ungt barn geti talað svo skýrt
og lagt svo réttar en þó látlausar-
og eðlilegar áherzlur á mál sitt.
Það var alveg auðheyrt að barn-
inu var þetta eðlilegt en ekki
um að ræða stjórn eldra fólks
nema að litlu leyti. —
Þáttur Lofts Guðmundssonar
f stuttu máli var allur um íra.
Hér var írskur knattspyrnuflokk
ur, sem „burstaði" íslendinga
rækilega, eiris og allir gerðu ráð
fyrir. Var þetta viðtal við for-
ingja flokksins, mikið talað á
Framh. á bls. 14
það vera glöggt, að hin ósköp með því, að sjálfur rektor-
Um hjónaskilnaðj
('tREIND og hugsandi ung kona
J sem stundum áður hefir sent
Velvakanda athyglisverða pistla,
vekur máls á eftirfarandi:
Það er uggvænlegt, hve hjóna-
skilnaðir og hvers konar los í
hjúskaparlífi fer í vöxt hér hjá
okkur. Allir eru á einu máli um,
hvílíkt böl og vandræði slíkt hef-
ur í för með sér, en hvað er hins
vegar gert hér af þjóðíélagsins
hálfu til að reyna að sporna við
því? — Harla lítið, að því er ég
bezt veit. Morgunblaðið birtir
vikulega kirkjuþátt, sem einn
eða annar prestur skrifar, og er
allt gott um það að segja En mér
dettur í hug, hvort blöðin gætu
ekki af og til ljáð rúm skrifum
um hjúskaparvandamál og hjóna
skilnaði á almennum grundvelli.
Það þyrfti að vera fólk með þekk
ingu og skilning á þessum efnum,
sem um það skrifaði og kann að
vera að það sé erfitt að finna
slíkt fólk. En enginn vafi er á því
að slíkir þættir yrðu mjög al-
mennt lesnir og gætu komið að
töluverðu gagni. ef rétt væri á
haldið.
Aðstoð og fræðsla
STAÐREYNDIN er nefnilega
sú að flók, sem á víð vanda-
mál og erfiðleika að striða í
hjónabandi sínu á sér ekkert
athvarf, þar sem það getur leitað
sér aðstoðar og ráðiegginga, áður
en gripið er til örþrifaráðsins —
að skilja — oft í fljótræði.
Víða í nágrannalöndum okkar
eru reknar sérstakar stofnanir,
sem vinna að því að hjálpa og
leiðbeina fólki undir þessum
kringumstæðum og í Kaupmanna
höfn veit ég til, að sérstök nám-
skeið veita trúlofuðu fólki undir-
búningsfræðslu fyrir hjónaband-
ið. Þar dettur fólki ekki í hug að
skammast sín fyrir að leita
fræðslu og upplýsinga um þessa
hluti, sem hér er yfirleitt litið á
sem einhver feimnismál.
H
Að finna sér maka
ÉR er líka vöntun á almennri
hjúskaparmiðlun þ. e. stofn-
sfcrifar ur
dagiega lífinu
un, sem hjálpi fólki til að finna
og velja sér maka. Einstaka sinn-
um sjást auglýsingar í blöðum
frá fólki, sem óskar eftir maka,
en það eru aðeins örfáir, sem
hafa hugrekki til slíks. Miklu
eðlilegra væri, að hægt væri að
snúa sér til vissrar stofnunar, sem
hefði slíka miðlun með höndum
og gæti um leið veitt ráð og leið-
beiningar í þessum efnum.
Ýmislegt fleira sagði unga kon
an um þessi mál og vissulega var
margt af því orð í tíma töluð og
vert þess, að tekið^æri til nánari
íhugunar.
Umgengni á fiskiskipum
GAMALL sjómaður, vekur at-
hygli á, að umgengni á fiski-
skipum okkar, mun þar aðallega
átt við togarana, sé mjög ábóta-
vant. Þetta eru ný og falleg skip,
segir hann — og því gremjulegra
að sjá þau illa hirt og sóðaleg.
Má og sérstaklega minna á, að
þau eru með góð og verðmæt
matvæli innanborðs, svo að
skemmtilegra væri — og raunar
sjálfsagt, að gengið væri um þau
af hreinlæti og snyrtimennsku.
Árlega eru verðlaun veitt fyrir
vel hirta og fallega skrúðgarða.
Hvernig væri að líta um borð í
togarana okkar og sjá, hvað þar
má veita viðurkenningu og jafn-
vel verðlauna — eða gagnrýna tíl
að breyting yrði til batnaðar?