Morgunblaðið - 19.12.1958, Qupperneq 12

12
MORCVMtT. 4 ÐIÐ
Föstudagur 19. des. 1958
Mn0PJtttMðfrÍfr
Utg.: H.f. Arvakur, Reykjavfk.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá VScmr
Eiaar ftsmundsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Simi 2248P
Askriftargjald kr 35.00 á mánuði innaniands.
I lausasölu kr. 2.00 eintakið.
1
VIÐREISNARSTefnan mörkuð
UTAN UR HEIMI
Austur-Þýzkur prófessor lýsir
akademísku ófrelsi í A-Þýzkalandi
Eftir Mark Piros, sérfræóing um
málefni Austur-Evrópu
EGAR formaður Sjálf-
stæðisflokksins varð við
þeirri ósk forseta íslands
að rannsaka, hvort mögulegtværi
að mynda meirihlutastjórn undir
forystu flokksins, setti flokkur-
inn fram tvö lágmarksskilyrði
fyrir aðild sinni að ríkisstjórn.
Þessi tvö skilyrði voru, í fyrsta
lagi að gerðar yrðu tafarlausar
ráðstafanir til þess að stöðva
verðbólguna og í öðru lagi, að
lögfest yrði á yfirstandandi Al-
þingi sú breyting á kjördæma-
skipuninni, er tryggi að Alþingi
verði skipað í slíku samræmi við
þjóðarviljann og að festa geti
náðst í stjórnmálum þjóðarinnar,
og heilbrigðri stjórn komið á í
landinu.
Málefnin látin ráða
Á þessum grundvelli hefur for-
maður Sjálfstæðisflokksins kann
að það undanfarna daga, hvort
möguleikar væru á myndun
meirihlutastjórnar undir forystu
hans. Hann hefur kynnt sér við-
horf annarra stjórnmálaflokka til
þessara tveggja höfuðmála, sem
Sjálfstæðisflokkurinn telur að
leggja beri megináherzlu á. Niður
staðan hefur orðið sú, að flokk-
urinn hefur ekki talið að mál-
efnalegur grundvöllur væri fyrir
stjórnarmyndun hans með það
höfuðmarkmið fyrir augum að
stöðva verðbólguna og leysa kjör
dæmamálið. Að þessari vitneskju
fenginni tilkynnti formaður Sjálf
stæðisflokksins forseta íslands að
hann treysti sér ekki til þess að
svo stöddu að mynda ríkisstjórn,
er styddist við þingmeirihluta.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
þannig fyrst og fremst látið
málefnin ráða um það, hvort
hann tækistá hendur nú þegar
að mynda ríkisstjóm í land-
inu. Hann hefur gert öllum
stjórnmálaflokkum þingsins
glögga grein fyrir afstöðu
sinni til höfuðvandamálanna
og kynnt þeim þær ráðstafan-
ir í stórum dráttum, sem hann
telur óhjákvæmilegar nú þeg-
ar.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
annars vegar lagt fram tillögur
um það, sem hann telur að nauð-
synlegt sé að gera strax til við-
reisnar í efnahagsmálum og
stjórnmálum íslendinga. Hins
vegar hefur hann jafnframt lagt
fram stefnuyfirlýsingu um það,
hvernig vinna beri að því í fram-
tíðinni að koma á jafnvægi í þjóð
arbúskapnum og sigrast á því öng
þveiti, sem nú ríkir.
Réttlát kjördæmaskipun
Þau tvö meginatriði sem Sjálf-
stæðisflokkurinn gerði að lág-
marksskilyrði fyrir stjórnarþátt-
töku sinni nú voru eins og áður
er sagt réttlát kjördæmaskipun
og stöðvun verðbólgunnar. í kjör
dæmamálinu markaði flokkurinn
þá stefnu sem viðræðugrundvöll
við hina flokkana að landinu yrði
skipt í stór kjördæmi með hlut-
fallskosningu.
Þessi tillaga hefur verið þaul-
rædd, ekki aðeins nú, heldur og
á löngu liðnum tíma. Hafði Al-
þingi eitt sinn nær samþykkt
slíka kjördæmaskipun. ,
Stöðvun verðbólgunnar
I efnahagsmálunum er það
megintillaga flokksins að vöxtur
verðbólgunnar verði til bráða-
birgða stöðvaður með því, að
launþegar afsali sér litlum hundr
aðshluta af grunnkaupi sínu og
verð landbúnaðarafurða breytist
vegna hliðstæðrar lækkunar á
kaupi bóndans og öðrum vinnu-
tilkostnaði landbúnaðarfram-
leiðslunnar. Af þessu mundi leiða
nokkra lækkun yísitölunnar. En
af því leiddi aftur að minni þörf
væri fyrir aukinn stuðning við
útflutningsframleiðsluna, sem nú
krefst aukins stuðnings vegna sí-
vaxandi dýrtíðar og tilkostnaðar.
Ennfremur leggja Sjálfstæðis-
menn til, að til bráðabirgða yrðu
auknar nokkuð niðurgreiðslur á
vöruverði. Mundi ríkisstjóður
ekki þurfa nýja tolla og skatta til
þess að standa undir þeim niður-
greiðslum, þar sem kauplækkun-
in drægi nokkuð úr útgjöldum
hans.
Sjálfstæðismenn benda á það,
að þessar ráðstafanir séu aðeins
fyrsta skrefið til jafnvægisbú-
skapar heilbrigðrar þróunar í at-
vinnulífi þjóðarinnar. Þeir hafa
aðeins haft skamman tíma til
þess að kynna sér margvíslegar
skýrslur og rannsóknir, sem
framkvæmdar hafa verið af efna
hagsmálasérfræðingum fyrrver-
andi ríkisstjórnar undanfarin ár.
En þeir töldu sér þó ekki fært að
skorast undan þeirri ábyrgð að
benda nú þegar á raunhæfar ráð-
stafanir til þess að stöðva vöxt
verðbólgunnar.
Yfirvofandi þjóðarvoði
Sjálfstæðismenn benda þjóð-
inni á það, að samkvæmt útreikn
ingum nagfræðinga er gert ráð
fyrir að framfærsluvísitalan
muni á næstu 7—8 mánuðum
hækka um 51 stig frá því sem
hún er nú, ef ekki verður að
gert. Þannig vofir enn ný dýr-
tíðarholskefla yfir þjóðinni. ís-
lendingar verða þess vegna að
gera sér það ljóst, að þeir hafa
lifað um efni fram og verða að
hætta því. Samtök launþega og
framleiðenda um stöðvun verð-
bólgunnar er þjóðarnauðsyn.
Sjálfstæðisflokkurinn hvetur
þjóðina til þess að kynna sér þá
stefnuskrá, sem hann hefur lagt
fram um fjölþættar ráðstafanir
til þess að koma á jafnvægisbú-
skap og stuðla að heilbrigðri þró-
un í efnahagsmálum landsmanna.
Kjarni þéirra ráðstafana er aukn-
ing framleiðslunnar, afnám upp-
bótakerfisins, endurskoðun vísi-
tölukerfisins, sanngjörn og skyn-
samleg skattalöggjöf, uppbygg-
ing atvinnulífsins um land allt,
samstarf ríkisvalds og launþega-
samtaka, vinnufriður og víðtæk-
ar ráðstafanir til þess að hagnýta
vinnuafl þjóðarinnar.
Það er skoðun Sjálfstæðis-
manna að höfuðnauðsyn beri
til þess að þjóðinni gefist sem
allra fyrst tækifæri til þess að
láta í ljós skoðun sína á stjórn
málaflokkunum og stefnu
þeirra í almennum alþingis-
kosningum. Sjálfstæðisflokk-
urnn hefur markað víðsýna
viðreisnarstefnu og óskar lið
veizlu allra þjóðhollra afla til
þess.að framkvæma hana.
EINN af helztu menningarfröm-
uðum Austur-Þýzkalands hefur
sagt skilið við föðurland sitt í
mótmælaskyni við þau áform
kommúnista að breyta háskólan-
um, sem hann veitti forstöðu, í
fræðslumiðstöð flokksins.
Maður þessi er dr. Jósef Hamel,
63 ára gamall rektor hins þekkta
Friedrich Schiller-háskóla í Jena
í Austur-Þýzkalandi. Hann flúði
til Vestur-Berlínar, ásamt eigin-
konu og börnum, tíu dögum áður
en hátíðahöld í tilefrii 400 ára af-
mælis háskólans, áttu að hefjast,
hinn 31. ágúst sl. Flótti hans er
eitt mesta áfall, sem austur-þýzka
stjórnin hefur orðið fyrir á síð-
ustu árum — og hann var enn
ein sönnun þess, hve hrapalega
kommúnistum hefir mistekizt að
vinna menntamen* til fylgis við
hinn svonefnda „framsóknar-
sósialisma“ sinn.
★
Dr. Hamel fæddist í Straubing
í Bayern 18. nóvember 1894, son-
ur skólakennara þar í borg. Hann
gekk í menntaskóla í Regens-
berg og lauk doktorsprófi í lækna
vísindum frá háskólanum í
Wurtzburg. Að námi loknu starf-
aði hann um hríð við húðsjúk-
dómadeild sjúkrahúss þar í borg,
og árið 1929 varð hann einn af
forstöðumönnum þess. Árið 1935
fluttist hann til Jena og gerðist
prófessor í húðsjúkdómafræði við
háskólann þar. Rektor háskólans
varð hann árið 1951.
Enda þótt hann væri ekki með-
limur neins stjórnmálaflokks,
veitti kommúnistastjórnin honum
tvisvar viðurkenningu fyrir vel
unnin störf. Hann hefur skrifað
nokkrar bækur um berkla I hör-
undi og kynsjúkdóma, og um
tíma var hann ritstjóri vikurits
um húðsjúkdóma.
★
Um ástæðurnar til flótta síns
fórust dr. Hámel m. a. svo orð:
„Þegar ég tók við embætti
rektors við Friedrich Schiller-
háskólann fyrir sjö árum, gerði
ég mér vonir um að fá aðstöðu
til þess í starfi mínu að vernda
hinn akademíska anda innan
veggja þessa gamla og virðulega
háskóla, sem er svo auðugur að
erfðavenjum. Enda þótt það væri
vel kunnugt, að ég er ekki marx-
isti, auðnaðist mér fyrstu árin að
halda góðri samvinnu við allar
stjórnardeildir, er hlut áttu . að
máli. Ég samþykkti flestar nýj-
ungar, þegar mér þótti fullvíst, að
þær hefðu ekki áhrif á akadem-
íska starfsemi skólans.
Vaxandi pólitísk áhrif á lífið í
háskólanum, einkum eftir þriðja
háskólaþingið sl. vor og fimmta
flokksþing austur-þýzka komm-
únistaflokksins sl. sumar, ollu
því, að aðstæðurnar urðu brátt
óþolandi. Þá bættist það og við,
að rektorar vestur-þýzkra há-
skóla ákváðu að sækja ekki há-
tíðahöldin í Jena í tilefni af 400
ára afmæli háskólans, en af því
leiddi, að dr. Wilhelm Girnus,
aðstoðarmenntamálaráðherra A-
Þýzkalands, hugðist grípa til
gagnráðstafana. Mér var þá boðið
að taka afstöðu gegn þessari á-
kvörðun vestur-þýzkra rektora á
blaðamannafundi. Þegar hér var
komið, gat ég þó enn neitað. í
kjölfar þessa fylgdi síðan fremur
vægilega orðuð yfirlýsing há-
skólaráðsins.
★
Nýir erfiðleikar hófust, þegar
ráðuneyti það, er fjallar um æðri
menntun, krafðist þess á fundi
róðsins, sem haldinn var 18.
ógúst, áð fullnægjandi trygging
fengist fyrir því, að Friedrich
Schiller-háskólinn hæfi fimmtu
öld sarfsemi sinnar sem sósíalisk-
ur (kommúniskur) háskóli. Fund
þennan sóttu m. a. aðstoðar-
menntamálaráðherra, Girnus, og
Franz Dahlem, meðlimur mið-
stjórnar kommúnistaflokksins. —
Fundurinn samþykkti ályktun
þessa efnis, og var mér boðið að
lesa hana upp á fundi með þýzk-
um og erlendum blaðamönnum í
Berlín og svára spurningum að
því loknu.
Þegar ég hafði hugsað málið
gaumgæfilega, komst tg að raun
um, að undan þessu gat ég ekki
komizt ef ég átti að gegna skyld-
um mínum sem rektor, og því
ákvað ég að reyna að komast úr
landi. Athöfnum mínum réð sú
hugsun, að ég vildi ekki eiga hlut
að því að leiða þennan mikils-
virta skóla inn á braut svonefnds
sósíalisma, sem er andstæður eðli
akademískrar menntunar. Enginn
skyldi efast um, að tilgangur
minn er heiðarlegur, þar eð ég
hef snúið baki við öruggu starfi,
en hlotið í þess stað framtíð, sem
er engan veginn örugg fyrir
mann á mínum aldri."
Þegar prófessorinn hafði skýrt
blaðamönnum í Vestur-Berlín frá
þessu, bætti hann við: „Ég segi
ykkur satt — þetta var ekki auð-
velt. Á leiðinni tii Austur-Berlín-
ar átti ég enn í baráttu við sjálf-
an mig, vegna þess að ég hvarf
frá öllu mínu — samstarfsmönn-
um mínum og sjúklingum. Litla
hundinn minn varð ég líka að
skilja eftir í Jena; það er líka
eftirsjá í honum.
Ég hef búið í Jena í 25 ár og
ég hef átt yndislegar stundir þar.
Vinir minir eru þar, og ég minn-
ist þess, að við stóðum a'lir hlið
við hlið á hinum erfiðu tímum
eftir 1945. Það er viðbjóðslegt,
hvernig skömmunum er hellt yfir
mig núna í Austur-Þýzkalandi.
Ég verð án efa sviptur heiðurs-
doktorsnafnbótinni við heimspeki
deildina — og heiðursborgari
Jena er ég áreiðanlega ekki leng-
ur. En ég ber ekki neitt hatur
í brjósti til Austur-Þýzkalands.
Ég mun ekki svara með ómerki-
legum hrakyrðum í garð lands-
ins.“
Dr. Hámel sagði, að hömlur
þær, sem kennarastéttinni í A-
Þýzkalandi og öðrum mennta-
mönnum eru nú settar, væru að
verða „óbærilegar". Mikill hluti
háskólaráðsins“ í Jena væri ein-
dregið andstæður kommúnistum,
þrátt fyrir vaxandi áróður stjórn-
arvaldanna.
Hann sagði, að vegna þeirra
þvingana, sem kommúnistastjórn
in beitti, væri barátta austur-
þýzkra háskóla fyrir því að við-
halda menntafrelsi í landi nú
orðin næsta vonlitil. — Háskóla-
prófessorar mættu nú ekki lengur
um frjálst höfuð strjúka vegna
sífelldra beiðna um að undirrita
alls konar yfirlýsingar. Ef þeir
neita, bíða þeirra frekari þving-
anir, og ef þeir halda áfram að
þverskallast, liggur leiðin til
fangelsisins — og líf þeirra er
jafnvel í hættu.
★
Margir prófessorar og læknar
hafa flúið land, sagði hann, ekki
aðeins vegna þess ófrelsis, sem
þeir eiga við að búa, heldur og
vegna þess, að mjög erfitt er fyrir
þá að afla börnum sínum háskóla
menntunar.
Dr. Hamel lét ennfremur í ljós
áhyggjur vegna þeirra afleiðinga,
sem flótti mikils fjölda vísinda-
manna og lækna frá Austur-
Þýzkalandi hlyti að hafa á íbúa
landsins, enda þótt hann skildi,
að þeir menn ættu ekki annarra
kosta völ.
„Það er ekki eins auðvelt að
skipa „traustan flokksmeðlim" í
sæti læknisins og sæti sagnfræð-
ings eða lögfræðings", sagði hann
og bætti því við, að áhrifin af
þessari þróun myndi von bráðar
fara að gæta í Austur-Þýzkalandi.
(Samkvæmt skýrslum þýzku iðn-
aðarmálastofnunarinnar í Köln
flúðu 625 læknar, 159 tannlækn-
ar, 29 dýralæknar og 115 lyfja-
fræðingar til Vestur-Þýzkalands
fyrstu átta mánuði ársins 1958).
★
Við komu prófessors Hámels til
Vestur-Berlínar hélt borgarstjór-
inn, Willy Brandt, ræðu, sem
túlkaði vel sjónarmið hins frjálsa
heims. Hann sagði m. a.: „Líf og
starf prófessors Hámels eftir 1945
sýnir á sérstæðan hátt hinar sorg-
legu afleiðingar af gjörræðislegri
skiptingu föðurlands okkar. Hann
trúði því, að hann væri skuld-
bundinn fólkinu — sjúklingum
og stúdentum — sem honum
hafði verið trúað fyrir, og þess
vegna yrði hann að bera þá byrði,
sem að lokum varð honum óbæri-
leg.“
Fulltrúi Bonnstjórnarinnar,
Franz Thedieck, mótmælti þeirri
Frh. á bls. 22.