Morgunblaðið - 31.12.1958, Page 5

Miðvik'udagur 31. des. 195S
MORCTJNBLAÐ1Ð
29
Verksmiðjuiðnaðurinn 1958
eflir Pélur Sæmundsen framkvæmda-
sljóra Félags íslenzkra iðnrekenda
ÞEGAR gera á grein fyrir af-
komu atvinnuvegar og athuga,
hvort um framvindu, kyrrstöðu
eða afturför hafi verið að ræða
á ákveðnu tímabili, er fram-
leiðslumagnið venjulega fyrst
tekið til athugunar. Nú er því
enn ekki að heilsa, að fyrir liggi
tölulegar upplýsingar um iðnað-
arframleiðslu ársins 1958, nema
í örfáum iðngreinum og þá eink-
anlega þeim, sem eru nátengdar
landbúnaði og fiskveiðum. Hins
vegar hefur sú bót á orðið frá síð-
asta ári varðandi tölurlegar upp-
lýsingar um framleiðslu iðnaðar-
ins, að Hagstofa Islands birti í
nóvember-hefti Hagtíðinda yfir-
lit um framleiðslumagn nokkurra
helztu iðnaðarvara árin 1953—
1957, en áður höfðu svipaðar upp-
lýsingar birzt í árbók Lands-
banka Islands um langt árabil.
Þó vantar hér upplýsingar um
ýmsa framleiðslu þýðingarmik-
illa iðngreina s. s. járniðnaðar-
ins og húsgagnaiðnaðarins, sem
erfitt er að birta í magntölum
vegna fjölbreytileika framleiðsl-
unnar.
Þar sem umræddar upplýsing-
ar eru í tiltölulega fárra höndum
og gera má ráð fyrir, eins og
nánar verður vikið að síðar, að
svipuð framleiðsla hafi verið í
flestum þessara iðngreina á ár-
inu 1958, er hér á eftir birt yfir-
lit um framleiðslu nokkurra iðn-
aðarvara á árinu 1957. Standa
vonir til þess, að í lok næsta árs
liggi fyrir allglöggar upplýsing-
ar um framleiðslu iðnaðarins á
því ári, en að hagskýrslum verða
ekki hálf not nema þær liggi fyr-
ir svo tímanlega, að þær geti ver-
ið raunhæfur grundvöllur að-
gerða í efnahagsmálum, en ekki
aðeins söguleg gögn.
Framleiðsla nokkurra iðnaðarvara 1957
Tala
Kex og sælgæti Magneining Magn fyrirt.
Kex tonn 933 4
Súkkulað tonn 83 6
Átsúkkulað tonn 95 8
Konfekt o. fl tonn 147 16
Karamellur tonn 70 10
Brjóstsykur tonn 99 13
Lakkrís tonn 36 6
Kaffi, smjörlíki, matarefni
Kaffi, brennt og malað tonn 851 6
Kaffibætir tonn 165 3
Smjörlíki tonn 2.122 8
Sulta tonn 296 5
Lyftiduft tonn 46 7
Bökunardropar lítrar 14.784 1
Tómatsósa tonn 5 1
Drykkjarvörur og tóbak
Brennivín 1000 lítrar 337 1
Maltöl 1000 iitrar 848 1
Annað óáfengt öl 1000 lítrar 629 1
Áfengt öl 1000 lítrar 9 1
Ávaxtasafi (sykurvatn meðt.) 1000 litrar 28 8
Gosdrykkir 1000 iítrar 2.830 5
Neftóbak tonn 40 1
Vef jarefni
Lopi tonn 43 5
Band tonn 60 3
Kambgarnsprjónagarn tonn 24 1
Ofinn dúkur, aðallega úr uil .. 1000 metrar 113 3
Ullar- og stoppteppi stykki 9.470 4
Gólfdreglar, aðallega úr ull .. Garn úr ull, baðmull o. fl. til fermetrar 19.178 2
prjónlesframleiðslu (hráefni) . tonn 103 17
Vinnuvettlingaefni 1000 metrar 53 1
Fóðurefni í fatnað 1000 metrar 16 1
Sængurdúkur 1000 metrar 4 1
Húsgagnafóður Ymsir dúkar frá Dúkaverk- 1000 metrar 4 1
smiðjunni 1000 metrar 4 1
Laskar á vinnuvettlinga .... kíló 864 2
Hampvörur og fiskinet
Botnvörpugarn úr manilla- hampi tonn 317 1
Bindigarn úr sísalhampi .... tonn 34 1
Fiskilínur tonn 33 2
Öngultaumar 1000 stykki 7.495 2
Botnvörpunet tonn 179 2
Sement frá Akrued ktmwr tll Reykjavíkur.
Þorska- og ýsunet úr nylon .. stykki 4.770 2
Síldarreknet og síldarnótaefni tonn 8 1
Skófatnaður Karlmannaskór (úr leðri aðal- lega) 1000 pör 38 4
Kvenskór (úr leðri aðallega) .. 1000 pör 54 4
Barna- og unglingaskór (úr leðri aðallega) 1000 pör 19 3
Inniskór og annar léttur skó- fatnaður 1000 pör 48 4
Annar fatnaður frá fataverksmiðjum Karlmannaföt 1000 sett 20 7
Stakar karlmannabuxur 1000 stykki 17 12
Stakir karlmannajakkar 1000 stykki 2 4
Karlmannafrakkar og -sloppar 1000 stykki 8 9
Kvenkápur, frakkar, sloppar .. 1000 stykki 16 10
Kvenkjólar og dragtir 1000 stykki 5 5
Kuldaúlpur 1000 stykki 22 7
Barnaúlpur og kápur 1000 stykki 11 4
Sjóstakkar 1000 stykki 7 3
Annar sjófatnaður og sjópokar 1000 stykki 14 4
Vinnufatnaður alls konar .. -.. 1000 stykki 171 9
Húfur alls konar 1000 stykki 22 6
Herraskyrtur 1000 stykki 74 8
Vinnuvettlingar 1000 pör 212 5
Sokkar 1000 pör 112 3
Axlabönd og sokkabönd 1000 stykki, sett 19 2
Prjóna- og prjónlesvörur .... 1000 stykki 283 22
Önnur framleiðsla úr vefnaði
Regnhlífar stykki 695 1
Kerrupokar stykki 1.330 2
Svefnpokar stykki 1.989 2
Bakpokar stykki 664 2
Tjöld stykki 1.759 3
Kassar, tunnur, pokar, dósir Kraftpappír til bylgjupappa- kassagerðar (hráefni) tonn 1.629 1
Annar pappi og pappír til öskjugerðar (hráefni) tonn 679 4
Trjáviður til trékassagerðar .. standardar 166 1
Stáltunnur (heiltunnur og hálf tunnur) 1000 stykki 7.078 .
Blikkdósir 1000 stykki 2:051 3
Síldartunnur (samsetning) .. 1000 stykki 121 2
Pappír í poka (hráefni) tonn 150 1
Skinna -og leðurvörur
Sútaðar hrosshúðir stykki 3.916 1
Sútaðar nautgripahúðir stykki 6.367 1
Sútuð sauðskinn stykki 6.750 1
Loðsútaðar gærur stykki 42.430 3
Afullaðar gærur stykki 12.401 1
Ýmis sútuð skinn stykki 341 1
Skinn í skófatnað 1000 ferfet 220 1
Bókbandsskinn 1000 ferfet 12 1
Fata- og hanzkaskinn 1000 ferfet 20 1
Tösku- og beitaleður 1000 ferfet 16 1
Sóla- og söðlasmíðaleður .... 1000 ferfet 12 1
Hanzkar 1000 pör 12 2
Kventöskur 1000 stykki 12 3
Skólatöskur og skjalatöskur .. 1000 stykki 3 4
Innkaupatöskur og aðrar töskur 1000 stykki 6 3
Belti 1000 stykki 20 1
Seðlaveski, buddur, lyklaveski 1000 stykki 5 2
Ýmsar efnavörur
Acetylengas, hlaðið á gashylki tonn 62 1
Súrefni, hlaðið á súrhylki .... 1000 teningsmetrar 118 1
Ammonium nitrat 33.5% N .. tonn, hreint N 6.690 1
Hárvötn lítrar 6.921 1
Bón tonn 18 3
Kalt trélím tonn 16 1
Málning, lökk, lím og kítti .... tonn 1.592 4
Kerti tonn 35 2
Hreinlætisvörur
Blautsápa og stangasápa tonn 233 4
Handsápa og önnur sápa .... tonn 57 4
Sápu- og þvottalögur tonn 134 7
Þvottaduft og ræstiduft tonn 393 4
Shampoo og lútur tonn 26 1
Steinsteypuvörur o. fl.
Gosull og steinull tonn 1.206 2
Vikurholsteinn 1000 stykki 49 1
Vikurplötur 1000 stykki 30 1
Símahlífar 1000 stykki 24 1
Málmvörur og rafmagnstæki
Miðstöðvarofnar 1000 fermetrar 34 3
Eldhúsvaskar stykki 2.500 2
Eldavélar, rafmagns stykki 1.692 1
Bökunarofnar stykki 28 1
Þilofnar stykki 847 1
Þvottapottar stykki 850 2
Þvottavélar stykki 231 1
Ryksugur stykki 130 1
Kæliskápar stykki 94 1
Spennubreytar stykki 223 1
Rafgeymar 1000 stykki 11 S
Rafmótorar styfcki 470 2
Pétur Sæmundsen.
Hráefnaöflun — Verðlagsmál
Oft hefur það valdið iðnrek-
endum miklum erfiðleikum og
tjóni, hve gjaldeyrisyfirvöldin
hafa verið sein til að veita leyfi
og greiðsluheimildir fyrir hráefn
um 'í upphafi ársins. í ár var
þetta með versta móti og gekk
hráefnaöflun margra fyrirtækja
framan af árinu mjög ógreiðlega.
Bar þar bæði til takmarkaður
gjaldeyrir, sem iðnaðurinn fékk
skarðan hlut af vegna hefðbund-
inna venja um forgang ýmsra
vara við gjaldeyrissölur bank-
anna, og dráttur sá er varð á
setningu laga um útflutningssjóð,
sem olli því að gjaldeyrisbank-
arnir héldu óeðlilega að sér hönd
um um gjaldeyrissölu. Á fundi í
apríllok segir svo í tillögu, sem
samþykkt var á fundi í Fél. ísL
iðnrekenda, og varpar ljósi á á-
standið í þessum málum þá. „Við
athugun, sem stjórn F.Í.I. hefur
látið gera, hefur komið í ljós, að
mjög mikið hefur skort á að iðn-
aðurinn hafi almennt fengið að-
stöðu til hráefnakaupa, sambæri-
lega við sl. ár og það jafnvel þótt
ekki sé reiknað með nauðsyn-
legri aukningu vegna fólksfjölg-
unar í landinu".
Við setningu útflutningssjóðs-
laganna í lok maí og tilkomu
gjaldeyrislána rættist mikið úr
þessum vandræðum, og bar ekki
venju fremur á erfiðleikum á hrá
efnaútvegun það sem eftirvarárs
ins. Gátu margar verksmiðjur
unnið upp framleiðsluminnkun
þá, sem orðin var, en hjá öðrum
mun heildarframleiðslan á árinu
hafa minnkað nokkuð af þessurn
sökum. Hráefnaskortur vegna ó-
nógs gjaldeyris er annars eitt af
þeim vandamálum, er iðnrokend
ur verða stöðugt að glíma við, en
ýmsir embættismenn á vettvangi
þessara mála virðast ekki skilja
hve þýðingarmikill gjaldeyris-
sparnaður iðnaðarins er fyrir
Þjóð, sem býr við stöðugan gjald
eyrisskort. Hins vegar ber að
stefna að því, sem nú hyllir und-
ir, að iðnaðurinn verði einnig
gjaldeyrisaflandi atvinnuvegur
og mundi það mikið flýta fyrir
þeirri þróun, að iðnaðurinn fengi
að njóta jafnréttis við landbúnað
og sjávarútveg á sviði lánsfjár-
og skattamála, og að hæfilegum
hluta af gjaldeyristekjum lands-
manna væri varið til þess að
auka og bæta framleiðslutæki
iðnaðarins.
Á árinu hafa orðið miklar
hækkanir á flestum kostnaðarlið-
um við iðnaðarframleiðslu. Hrá-
efni hækkuðu vegna yfirfærslu-
gjaldsins, kaup hækkaði sam-
kvæmt lögum um útflutningssjóð
o.fl. og síðan komu kjaradeilur,
er leiddu til aukinna grunnkaups
hækkana bæði hjá verksmiðju-
og skrifstofufólki og nú siðast
vegna stórfelldrar hækkunar á
vísitölunni. Aðrir kostnaðarliðir,
sem tengdir eru kaupgjaldi beint
eða óbeint hækkuðu einnig mik-
ið. Hinsvegar gekkmjögerfiðlega
fyrir iðnfyrirtækin að fá nýja
verðútreikninga staðfesta fyrir
framleiðsluvörur sínar, svo að
sum fyrirtæki munu hafa talið
sig knúð til þess að stöðva sölu
um lengri eða skemmri tima
heldur en að þurfa að sæta því að
selja vöfurnar langt undir kostn-
aðarverði. Ber að gagnrýna það
harðlega, að í þessum efnum sátu
ekki allir við sama borð um af-