Morgunblaðið - 03.01.1959, Qupperneq 11

Laugardagur -3. jan. 195S
MOROUNBLAÐIÐ
11
Fjallkonan hefur ríkulega blessað sín börn
og cetíast til nokkurs af þeim
Ávarp forseta íslands á nýársdag
GÓÐIR íslendingar!
Við hjónin sendum yður oll-
um, hverjum einum og þjóðinni
í heild, beztu kveðjur og árnað-
aróskir héðan frá Bessastöðum
á þessum fyrsta mjallhvíta degi
hins nýbyrjaða árs. Við þökkum
fyrir gamla árið, sem á svo marg-
an hátt hefir verið okkur ánægju
legt og þjóðinni heilladrjúgt. Það
er ilmur og bjarmi frá æskudög-
um yfir þessari miðsvetrarhátíð,
sem hefst þegar Jesúbarnið ligg-
ur nýfætt í jötunni, og lýkur þeg-
ar vitringarnir hylla konung hins
tilkomandi ríkis. Sólin fer hækk-
andi á lofti, og frá þessum degi
teljum vér 1959 ár eftir Krists
burð. Vér þökkum hið liðna, en á
þessum degi lítum vér þó meir
fram í tímann, og vonin um ár og
frið glæðist í brjósti. Miðsvetrar-
blót eru aflögð fyrir 959 árum.
Vér teljum ekki, að það þurfi
blóð fórnardýra til að blíðka goð-
in, lyfta sólinni á braut og
tryggja vetrarafla og vorgróður.
En fórnin er þar fyrir ekki fallin
úr gildi. Kristnir menn fórna sínu
eigin lífi með auðmjúku og þó
öruggu hjarta í samstarfi við hin
skapandi öfl. Heitstrengingar
breytast í lofgjörð og bæn, og
drengilega baráttu fyrir bættum
hag og gróandi þjóðlífi. Fórn
þýðir hjálp, sem beint er að þeim
náunga, sem vér náum til.
Vér höfum öll margs að minn-
ast og margt að þakka frá liðnu
ári, einmuna tíð og árgæzku til
lands og sjávar, og þó er jafnan
skuggi einhvers staðar á; að
þessu sinni landnyrðingurinn á
Norðausturlandi og stopul síld-
veiði. Það er íslands náttúra, að
árferði er breytilegt eftir lands-
hlutum. Sjaldan, ef nokkru sinni,
hafa íslendingar haft betur til
hnífs og skeiðar og annarrar af-
komu, en þó eru þar einnig
skuggablettir, sem ekki má
gleyma. Minnir þetta hvort-
tveggja á nauðsyn sívakandi skiln
ings og samúðar. Samhjálpin, í
hvaða mynd sem er, orkar miklu
til jöfnunar.
Þrátt fyrir árgæzku eigum vér
íslendingar við fjárhagserfiðleika
að stríða, og allir viðurkenna að
kosningarrétt megi jafna frá því
sem nú er. Hvorugt á skylt við
árferði, og er þjóðinni í sjálfs-
vald sett, hvernig leysist, og þarf
þó bæði þekking, vit og góðan
vilja til að vel fari. Um stjórnar-
skiptin, orsakir og útlit ræði ég
ekki, en öllum er oss skylt að
árna ríkisstjórn góðs farnaðar og
styðja hana í því, sem þjóðar-
heill krefur. Stjórnmálaviður-
eignin er háð í návígi á hösluð-
um velli aðkallandi viðfangsefna,
og orkar margt tvímælis meðan
yfir stendur. Ég er ekki einn um
þá ósk, að stundum ætti að glíma
léttar og liðlegar en raun vill á
vera. I bændaglímu margra
flokka hafa allir starfað einhvern
tíma með öllum hinum og skyldu
þeir hinir sömu minnast þess, að
í framtíðinni mun einnig skipt
um glímubræður. Er þá mikils
um vert að illindi „úldni ekki í
hjartanu", eins og meistari Jón
orðar það, og að ekki sé spillt
málum fyrir þeim, sem síðar eiga
við að taka. Þjóðareining og lýð-
ræðisskipulag þolir það ekki, að
neinir séu taldir óalandi og ó-
ferjandi, og óráðandi öllum bjarg
ráðum. En sleppum því. Hins vil
ég minnast, að um eitt erurrr vér
íslendingar allir sammála, en það
er nauðsyn þjóðarinnar á rúm-
góðri landhelgi. Það er lífsskil-
yrði framtíðar og farsældar, og
vor náttúrlegi réttur, sem ríður
hvorki í bág við alþjóðalög né
samþykktir, sem sett hafa verið.
Vér eigum þar nú í harðri og
ótrúlegri baráttu, sem ég óska og
vona að létti fyrr en varir, ekki
eingöngu sjálfra vor vegna, held-
ur og engu síður vegna þeirra,
sem nú traðka á rétti vorum.
Að öðru leyti vísa ég til þeirrar
ræðu, sem ég hélt við setningu
Alþingis, þess sem enn stendur
yfir.
Góðir íslendingar! Ég hefi þakk
Ásgeir Ásgeirsson, forseti
að hið liðna ár, en að þessu sinni
er sérstök ástæða til að þakka
öll hin liðnu ár, síðan við hjón-
in komum hingað til Bessastaða.
ÞANN 8. des. sl. hrinti Krúsjeff
einvaldsherra hinum kaldrifjaða
Ivan Serov hershöfðingja úr
embætti yfirmanns rússnesku
öryggislögreglunnar. Serov átti
að baki sér illan og blóðugan
feril í öryggislögreglunni. Hann
hafði m. a. stjórnað nauðungar-
flutningum manna úr Eystasalts-
ríkjunum til Síberíu og einnig
var honum falið í strí.ðslok að
flytja heilar smáþjóðir í herleið-
ingu frá Krímskaganum og
Kákasus austur á bóginn. Þessi
verk hafði Serov unnið á dögum
Stalins og Beria og orðið svo
illa þokkaður að hann var al-
mennt nefndur svarti Ivan í
heimalandi sínu.
Serov hafði einnig gert hinum
nýja einvaldsherra „greiða“.
Hann sá um það fyrir Krúsjeff
að bæla ungversku byltinguna
vægðarlaust niður. En Krúsjeff
virðist ekki muna liðveizluna
betur en svo, að menn eru farnir
að velta því fyrir sér, hvort
Serov hafi verið líflátinn í kyrr-
þey eins og flestir fyrirrennarar
hans í starfinu, eða hvort hann
hefur fengið „stöðu við sitt hæfi“,
eins og Búlganin og fleiri heið-
ursmenn.
Athyglisvert er að embætti
Serovs, sem losnaði 8. des. stóð
autt í þrjár vikur. Bendir það
til að skjót ráð hafi verið tekin
um brottrekstur hans.
Það var nú loks rétt fyrir ára-
mótin, að tilkynnt var að nýr
Á síðasta sumri var lokið hring-
ferð okkar umhverfis landið. Hin
fyrsta heimsókn var að Rafnseyri
við Arnarfjörð og hin síðasta til
Bolungarvíkur við ísafjarðar-
djúp. Þá var hringurinn læstur.
Að vísu munum við gera ná-
grannakaupstöðum betri skil, en
þar eigum við oft leið um, og
þarf engra skýringa.
Margt hefir borið fyrir augu,
og margt borið á góma í þessum
ferðum. Finnst mér nú að ég hafi
allt ísland fyrir hugskotssjónum,
líkt og horft væri úr háloftum.
Náttúra landsins er söm og allar
kynslóðir hafa haft fyrir augum
— en hitt er nýtt að geta nú heim
sótt flesta hina merkustu sögu-
staði, öll helztu héruð, skoðað
fjöll og fossa, farið um skóga,
heiðar og fjallaskörð á einum
fimm árum. Og einna nýstárleg-
ast er þó víðsýnið úr lofti, hinir
mildu litir og lystilegu munstur,
sem vindur og vatn dregur upp
á öræfi og eyðisanda. Fjölbreytt,
fögur og sterk er náttúra lands
vors, og ólík öllu öðru, sem ég
hefi séð. Hennar „heimalandsmót
berum við í hug og hjarta“.
Um eitt hefir svipur landsins
breytzt: vegirnir, brýrnar, rækt-
unarlönd, skurðgröftur og traust
og varanleg bændabýli. Alls stað-
ar er unnið að ræktun og bygg-
ing, og vélarnar skila margfaldri
vinnu á við mannaflið sem oft
var áður útslitið og ætíð tak-
markað af lélegum amboðum.
Ríðandi fólk er nú jafn fáséð
og bílarnir voru fyrir fjörutíu
árum. Leifarnar af því, sem við
ólumst upp við fyrir hálfri öld,
eru nú tíndar saman á byggða-
söfn.
Vöxtur kauptúna og kaupstaða
er að sama skapi hvað hið ytra
snertir og um alla útgerð. Þang-
að hefir fólksfjölgunin safnazt,
og á skömmum tíma verður að
sjá fyrir miklum félagsþörfum,
kirkjum, samkomuhúsum, sund-
maður hefði tekið við þessu
skuggalega embætti. Hinn nýi
öryggismálaráðherra netnist
Alexander Shelepin, er aðeins
fertugur að aldri, fæddur í bæn-
um Voronesh á rússnesku stepp-
unum. Þykir skipun hans at-
hyglisverð fyrir það, að hann
hefur fram að þessu ekkert ná-
lægt lögreglumálum komið. Mað-
urinn sem nú á að fara að stjórna
hinni hræðilegu öryggislögreglu
með ótal fangabúðum og pynt-
ingartækjum hefur fram til
þessa aðallega getið sér orð sem
æskulýðsleiðtogi.
í síðustu fjögur ár hefir hann
verið foringi Komsomol, æsku-
lýðsfylkingar rússneska kommún
istaflokksins og oftsinnis verið
gestur á þingum kommúnista-
flokka í öðrum löndum, svo sem
í Þýzkalandi, Júgóslavíu og Finn
landi. Hann stjórnaði og hinum
risavöxnu hátíðahöldum á hinu
alþjóðlega æskulýðsmóti í
Moskvu í hitteðfyrra.
Annars er lítið vitað um stefnu
mannsins og skoðanir. I stöðu
sinni sem foringi æskulýðsfylk-
ingarinnar veitti hann Krúsjeff
mikilvægan stuðning í valda-
streitunni við Malenkov og Molo-
tov. Er talið að meðan á þeim
deilum stóð hafi myndazt per-
sónulegt trúnaðarsamband milli
Krúsjeffs og ShelepiriS. Fékk
hann skömmu seinna sæti í áætl-
unarnefnd iðnaðarins, einmitt
þar sem Krúsjeff var að hefja
hörð átök um endurskipulagn-
ingu iðnaðarins. Og þegar Shele-
pin hlýtur nú þessa síð-
laugum og fleiru. Margt er enn
ógert, en áfram heldur méð ómót-
stæðilegu afli — og má þó ekki
hraðar fara en fjárhagur og vinnu
afl leyfir á hverjum tíma. Það er
eitt höfuðviðfangsefni stjórnmál-
anna á síðari árum, og mun reyn-
ast fullerfitt meðan flokkskappið
er ríkara en samvinnulipurðin.
En mikill þjóðararfur safnast
komandi kynslóðum á þessum ár-
um.
Það hafa miklar breytingar og
snögglegar orðið á síðustu ára-
tugum. Öll aðbúð batnað um
fæði og klæði, hús og heimili.
Vélarnar margfaldað mannsaflið
— og hafa næstum útrýmt hest-
aflinu, þó enn sé það mælikvarð-
inn. ísland er endurnumið til
lands og sjávar, og byrjun stór-
iðju hafin, í áburði áður og sem-
enti á síðasta ári, og enn verður
haldið áfram.
f sjálfstjórnar — félags — og
mannréttindamálum eru stór-
sigrar unnir. Viðfangsefnin eru
gerbreytt. „Ekki lízt mér á þetta",
sagði gamall þingmaður við mig
fyrir mörgum árum, „áður rædd-
um við um frelsi og mannrétt-
indi, en nú er eingöngu talað um
kjöt og kaup, brýr og vegi“. Breyt
ingin er eðlileg en svo snögg, að
vér höfum ekki enn náð föstum
tökum á þeim lögmálum hófs og
jafnvægis, sem liggja bak við hin
miklu afskipti ríkisvaldsins af
öllum þjóðarbúskap í fjárfest-
ingu, endurgreiðslum, niður-
greiðslum, verðlagsákvörðunurri
o. s. frv. En þetta verður óhjá-
kvæmilega að lærast. Fullveldið
gerir oss djarfa, en gætni og for-
sjá þarf jafnframt í öllum hlut-
um til að fullveldið fái staðizt
til langframa.
Vér lifum á erfiðum tímum, og
er það bæði margsagt og marg-
skýrt á ýmsa vegu. En býsna
ósnortið hefir land vort og þjóð
verið af þeim hörmungum, sem
víða hafa gengið yfir, heims-
styrjöldum, borgarastyrjöldum,
kúgun, pyntingum og landflótta.
Mættum vér fyrir því halda jafn-
vægi og heilbrigðri hugsun. Þró-
ustu vegtyllu, er engum vafa
undirorpið, að hann fær hana
sem stuðningsmaður Krúsjeffs.
Þess er minnzt að í ræðum
sem Shelepin hefur haldið hina
Alexander Shelepin
síðustu mánuði hefur hann mjög
dásamað forustuhæfileika Krús-
jeffs. Nálgast sum þeirra orða
hina gömlu hetjudýrkun á
Stalin. Annars hafa ræður
Shelepins gengið aðallega út á
skipulagsatriði æskulýðsfylking-
arinnar og að því að tugta ung-
dóminn og leggja honum lífsregl-
urnar. Shelepin hefur t. d. barizt
gegn því að rússnesk æska dansi
rokk og ról og klæðist í litskrúð-
ug föt. Hefur hann sagt að slíkt
séu merki þess að æskan verði
fyrir áhrifum af heimsvaldasinn-
uðum spillingaröflum. Hann hef-
ur einnig lýst andúð á allri
un atvinnuveganna hefir veriS
ótrufluð, og hin ytri lífskjör eru
í bezta lagi. Og þó liggur eitthvað
í loftinu sem truflar. Mér kem-
ur í hug, að það megi lík 'a heims-
ástandinu við lífið í Álftaveri,
þegar von er á Kötlugosi. Óhemju
orka, sem er hvorki góð né vond
í sjálfu sér, hefir verið leyst úr
læðingi, og það er undir Aann-
legri náttúru, sem getur verið
ýmist góð eða ill, komið, hvert
þessu ógnarafli er stefnt. Aldrei
höfum vér átt meir undir mann-
legum þroska, vitsmunum og
drenglurid þeirra, sem með æðstu
völd fara. Vonina höldum vér því
eins fast í og nokkru sinni áður,
og göngum að þeim störfum og
viðfangsefnum, sem næst liggja,
og þjóðin á framtíð sína og far-
sæld undir. Mér er kunnugt um
að þeir fara svo að í Álftaverinu,
og leggja ekki árar í bát, þó þeir
eigi blind náttúruöfl yfir höfði
sér.
Oss er falinn þessi reitur til
umönnunar, sem heitir hinu
kalda nafni ísland, sem hlýjar
oss þó um hjartarætur, hvenær
sem það er nefnt. Nýi tíminn
hefir leitt í ljós, að landið er
betra og björgulegra en talið var
um langan aldur. Vér höfum og
tekið mikinn arf í þjóðlegum
verðmætum, bæði andlegum og
stjórnarfarslegum. Kynstofninn
er kjarngóður.
Er það þá ofætlun að fslend-
ingar geti orðið öndvegisþjóð um
lífskjör, stjórnarfar og alla and-
lega menningu? Þetta er spurn-
ing Fjallkonunnar til barna sinna.
Allt frá tímum Eggerts Ólafsson-
ar, er Fjallkonan Madonna fs-
lands, ýmist jarðnesk móðir,
„sem á brjóstum borið og bless-
að hefir mig“, eða Fjalladrottn-
ingin með „viðkvæmt og varmt
hjarta, þó varirnar fljóti ekki í
gælum“. Og með þeim orðum
vil ég ljúka máli mínu, að Fjall-
konan hefir ríkulega blessað sín
börn, og ætlast til nokkurs af
þeim.
Að svo mæltu kveð ég með
beztu nýársóskum.
abstrakt list. Þessu gömlu um-
mæli hans þurfa þó ekki að lýsa
mannsins irinsta eðli, því að þótt
hann væri foringi æskulýðsfylk-
ingarinnar var hann ekki þar
með í neinni aðstöðu til að hafa
sjálfstæðar skoðanir, heldur
voru slík ummæli hans oft upp-
tugga þess sem Krúsjeff hafði
áður sagt.
Skipun Shelepins í embætti yf-
irmanns öryggislögreglunnar
virðist vera liður í þeirri stefnu
Krúsjeffs, að skipa starfsmenn
kommúnistaflokksins í embætti í
ríkisstjórninni. Á undanförnum
árum hefur oft legið nærri að
ýmis önnur öfl í þjóðfélaginu
ætluðu að verða yfirsterkari
kommúnistaflokknum, eða að
minnsta kosti óháð honum.
Til dæmis má minna á það að
Beria hugði á valdatöku með
stuðningi sinnar óháðu lögreglu.
Zhukov hershöfðingi þóttist
tryggur í valdastöðu með stuðn-
ingi hersins. Malenkov treysti
embættismannaaðlinum. öll þessi
öfl og fleiri toguðust á um völd-
in innan Sovétríkjanna. Krúsjeff
varð að lokum sigursælastur með
klókindum og með því að beita
fyrir sig flokksvélinni. Um það
er lauk var það hið pólitíska
vald, sem hinir urðu að beygja
sig fyrir.
Eftir þann sigur Krúsjeffs og
flokksins er það eðlilegt að
starfsmenn kommúnistaflokksins
komi nú smám saman fram og
taki við ýmsum embættum í
stjórn landsins. Með því eru á-
hrif flokksins aukin og völd
Krúsjeffs jafnframt tryggð. —
Sama eðlis voru og skipanir Jos-
efs Kuzmins í embætti skipu-
lagsráðherra í efnahagsmálum og
N. Dudurovs í embætti innan-
ríkisráðherra.
Með skipun Shelepins dregur
Framh. á bls. 19.
Æskulýðsleiðtogi verður yfirmað
ur öryggislögreglu