Morgunblaðið - 01.04.1959, Side 3

Miðvikudagur 1. apríl 1959
MORGVTSBLAÐIÐ
3
Dalai Lama, 23 ára þióðhöfðingi
Tíbet flýr undan yfirgangi kommúnista
DALAI LAMA, þjóðhöfðingi smá-
ríkisins Tíbets er nú á flótta und-
an Kínverjum um fjöll og firn-
indi frá höfuðborg sinni Lhasa.
Fréttir herma, að hann hafi
krafizt þess, að Kínverjar yrðu á
brott úr Tíbet með allt hernáms-
lið sitt, væntanlega þar sem þeir
hefðu margsvikið samninga og
loforð um að virða sjálfstæði
Tíbet-búa. Einnig herma fréttir,
að Kínverjar hafi ætlað að hand-
taka Dalai og flytja hann nauð-
ugan til Kína. Bardagar brutust
þá út í höfuðborginni og tók það
Kínverja tvo daga að kæfa upp-
reisnina niður í blóði.
Sennilegt þykir, að Dalai Lama
og ráðuneyti hans hafi komizt
undan gegnum leynigöng í Pot-
ala-klaustrinu. Ef þeim hefur síð-
an tekizt að komast um 70 km
leið suður yfir Brahmaputra-
fljót er talið að þeir hafi getað
verið öruggir um sig, því að tí-
betskar uppreisnarsveitir hafa að
undanförnu ráðið lögum og lofum
yfir háfjallalandsvæðinu milli
Brahmaputra og indversku landa-
mæranna. Síðustu fregir herma
þó, að Dalai Lama hafi slasazt
alvarlega, er hann féll af hestbaki
í brattri fjallshlíð. Er því allt enn
í óvissu um það, hvort honum
tekst að komast undan til ind-
versku landamæranna, en þangað
er talið að hann stefni. Yfirlýs-
ingar indverskra stjórnmála-
manna benda til þess að hann
myndi nú fá hæli í Indlandi sem
pólitískur flóttamaður, þótt áður
hafi Indverjar neitað honum um
landvist af ótta við að styggja
Kínverja.
Þessi alráði þjóðhöfðingi Tíbets
er ungur maður, aðeins 23 ára. í
meira en 600 ár hafa Lamarnir
ríkt í Tíbet hæsta landi heims,
þar sem fjallvegir milli byggða
liggja í 6000 metra hæð ogdalirnir
eru ræktaðir í 4000 metra hæð
yfir sjávarmáli.
Hinn ungi maður er fjórtándi
Dalai Lama, en í • augum þegn-
anna eru þeir allir fjórtán einn
og hinn sami. Þeir eru endur-
holdgaður guðdómurinn, sem
vegna dyggða hefur áunnið sér
rétt til að losna úr vítahring fæð-
ingar og dauða. Þeir eru edur-
lífgaður líkami Gautama Búddha,
höfundar búddha-trúarinnar.
Þrettándi Dalai Lama dó árið
1933, þá orðinn háaldraður maður
og þegar í stað fóru Lama-prestar
að leita að þeim dreng sem hann
endurholdgaðist í. Þeir leituðu
hjá nýfæddum börnum að viss-
um merkjum á herðablöðum og í
lófum. Loks eftir þrjú ár, fundu
þeir það sem þeir leituðu að,
sveinbarn fátækra hjóna. Hann
uppfyllti öll skilyrði og var flutt-
ur í Potala-klaustrið í Lhasa, þar
sem hann fékk það uppeldi, sem
hinum tilvonandi þjóðhöfðingja
hæfði. Segir nú lítt af honum
uppvaxtarárin, nema hvað hann
ólst upp meðal munkanna. Móður
ást var hann sviptur, en þótt hann
væri alinn upp í strangleik og
aga, var líf hans þó ekki gleði-
snautt, heldur átti hann sínar
vissu stundir til leiks, eins og
börnum er nauðsynlegt.
★
Þótt Tíbet hafi löngum verið
fremur einangrað land eru þeir
orðnir allmargir Evrópubúarnir,
og Indverjarnir, sem lítillega
hafa kynnzt hinum unga Dalai
Lama, rætt við hann og jafnvel
kynnzt nokkuð lifnaðarháttum
hans í Potala-klaustrinu. Tveir af
bræðrum hans hafa síðustu árin
flúið land, annar er búsettur í
Indlandi og hinn í Bandaríkjun-
um. Af öllu þessu má skapa sér
nokkra. mynd af þessum dular-
fulla þjóðhöfðingja. Hann er
mjög fíngerður maður, hámennt-
aður og virðist góðum gáfum
gæddur. Hann er alls ekki van-
kunnandi um hagi annarra landa,
heldur hefur hann lesið margar
bækur um slíkt, enda kann hann |
auk þjóðartungu sinnar allvel
kínversku og ensku. Þótt land
hans sé í mörgu á eftir tímanum,
hefur það komið í ljós af samtöl-
um við Dalai Lama, að hann hef-
ur mikinn áhuga á tækniframför-
um og í vistarverum sínum hefur
hann haft útvarps.tæki til þess að
geta fylgzt með því sem gerist í
umheiminum.
Það hefur og komið í ljós af
samtölum við hann, að hann er
andstæður Kínverjum og hefur
óttast útþenslu og valdastefnu
þeirra. Það renna líka margar
stoðir undir það að Dalai La’ma
berjist fyrir því að viðhalda sjálf-
stæði Tíbets gegn aldalöngum til-
raunum Kínverja til að undiroka
þessa einangruðu fjallaþjóð.
★
Dalai Lama var aðeins 15 ára,
þegar kínverskir kommúnistar
hófu í október 1950 innrás í Tíbet.
Þótt hann væri enn ekki orðinn
fullveðja, ákvað ríkisráð Tíbet, að
krýna hann þá þegar og fela hon.
um öll völd, vegna hinnar alvar-
legu atburða. Dalai Lama flúði
frá Lhasa undan innrás Kínverja
til indversku landamæranna og
sendi indversku stjórninni orð-
sendingu, þar sem hún var beðin
um liðsinni. En Indverjar neituðu
að skerast í leikinn að öðru leyti
en því að þeir miðluðu málum
milli Tíbet og Kína og fengu þeir
Dalai Lama til að hverfa aftur
heim í Lhasa gegn því að Kín-
verjar hétu því að virða sjálf-
stæði landsins og völd þjóðhöfð-
ingjans.
Dalai var nú þjóðhöfðingi í her
numdu landi, en fyrstu árin fór
skaplega á með honum og Kín-
verjum, enda reyndu þeir síðar-
nefndu að vinna landsmenn til
fylgis við sig með góðu. En Tíbet-
ar litu jafnan á Kínverja sem
utanaðkomandi ofbeldismenn og
sýndu þeim og fyrirætlunum
þeirra þegjandi mótspyrnu. Kín-
verjar reyndu einnig með ýmsum
ráðum að laða Dalai Lama að sér
og stuðla að því að hann lærði
fræði Marxismans, en allt að því
er virðist með heldur litlum ár-
angri.
Þá reyndu þeir að etja honum
saman við annan trúarhöfðingja
í Tíbet, hinn svonefnda Panehen
Lama, sem var kínverskur lepp-
ur, en allt bendir til að Dalai
Lama hafi tekið þeim ögrunum
með stillingu. Hann virðist hafa
reynt að halda frið við Kínverja,
en ekki hvikað frá kröfum sínum
um að Tíbet fengi að halda sjálf-
stjórn sinni að méstu óskertri. •
★
í september 1954 fóru þeir báð-
ir saman til Peking Dalai Lama
og Panchen Lama og sátu þjóðar-
þing Kína. Dvöldust þeir í Kína
fram á vorið og var sýnd margs
konar virðing, þar sem Dalai
Lama var kjörinn einn af þrettán
varaforsetum Kína. Um vorið
undirrituðu þeir samning við
Kína um réttarstöðu Tíbets, þar
sem ákveðið er að Kínverjar
skuli fara með utanríkismál og
hermál landsins, en sjálfstjórn
Tíbets skuli að öðru leyti ekki
skert.
Tíbetbúum líkaði illa fjarvera
Dalai Lama og komst á kreik orð-
rómur um að hann væri fangi
Kínverja og myndi aldrei fá að
snúa aftur heim. Hófust þá upp-
reisnir víða um landið og versn-
aði svo sambúðin við hið kín-
verska hernámslið, að álitið er að
Kinverjar hafi séð sitt óvænna og
leyfðu þeir Dalai Lama að hverfa
heim.
Enn komst kyrrð á í landinu og
í lok ársins 1956 gáfu Kinverjar
Dalai Lama leyfi til að fara í
ferðalag um Indland. Höfðu þeir
áður neitað honum um heimild
til Indlandsferðar, en Indverjar
lögðu nú mjög hart að þeim að
Mynd þessi sýnir þá Dalai Lama, vinstra megin og Panchen
Lama, hægra megin, ræða við fulltrúa Peking-stjórnarinnar,
Chen-Yi marskálk. Myndin var tekin i Lhasa i júlí 1956, þegar
Kínverjar voru að gera fyrstu ráðstafanir sinar til að koma á
kommúnískri stjórn i Tíbet.
veita honum brottfararleyfi með
tilliti til þess að heilagt ár
búddha-trúarmanna stóð yfir og
voru þá meiri pílagrímsferðir en
nokkru sinni áður til þeirra staða
í Indlandi, þar sem Gautama
Búddha hafði lifað og starfað. í
þessari för fengu margir forustu-
menn Indverja allnáin kynni af
þessum trúarleiðtoga.
★
Það er opinbert leyndarmál, að
í þeirri för ræddi Dalai Lama við
Nehru forsætisráðherra Indverja
um erfiðleika Tíbet-búa undir
kínverskri undirokun. Bað hann
Nehru um landvistarleyfi í Ind-
landi sem pólitískur flóttamaður,
en Nehi-u neitaði honum um það
og bað hann að hverfa aftur heim,
því að flótti hans kynni að hafa
mjög alvarlegar afleiðingar fyrir
sambúð Indlands og Kína. Varð
það og úr, að Dalai Lama, hvarf
aftur með hryggum hug inn fyrir
hið kínverska járntjald.
Síðan hefur stöðugt sigið á
ógæfuhliðina. Dalai Lama hefur
reynt að halda frið við Kínverja,
en þeir hafa ekki viljað þola leng-
ur hina þegjandi mótspyrnu gegn
hernámi og landnámi Kínverja í
landinu. Árið 1957 fluttu yfir
milljón kínverskir landnemar til
dala í austurhluta Tíbets, hinu
svonefnda Khamba-héraði, brutu
niður klaustur og ráku tibetska
bændur upp af jörðum sínum.
Uppreisn brauzt út í héraðinu og
hefur hún breiðst út um allt Tí-
bet. Uppreisn þessari hefur verið
minni gaumur gefinn en skyldi,
mest vegna þess hve landið hefur
verið lokað og erfitt að fá fréttir
þaðan. Yfirvöld kommúnista
í
Peking hafa þó viðurkennt þetta
og má meðal annars minna á um-
mæli Chou jln-lais forsætisráð.
herra, þar sem hann líkti Tíbet
við Formósu. Þykir sú samlíking
sýna, að fullkomin styrjöld hefur
geisað í landinu.
★
Fyrir nokkru kröfðust Kínverj-
ar þess að Dalai Lama lýsti yfir
andúð sinni á þessum uppreisn-
um. Hann neitaði því þó algerlega
og krafðist þess í staðinn, að Kín.
verjar yrðu tafarlaust á brott úr
landinu með hernámslið sitt. Þeir
hefðu svikið gerða samninga um
sjálfsstjórn Tíbets og væri þeim
samningum því rift. Þar með
hafði skorizt í odda og Dalai
Lama gat aðeins valið á milli
kínverskrar fangavistar eða
flótta.
Flótti Dalai Lama kann að hafa
víðtækar afleiðingar í för með
sér fyrir kommúnista. Fram að
þessu hafa þeir mætt lítilli beinni
mótspyrnu í mörgum löndum
Suður-Asíu. Nú er opin barátta
hafin milli búddha-trúarinnar og
kommúnismans. Hin grimmdar-
lega meðferð Kinverja á Tíbet-
búum, kúgun þeirra og útþensla
mun einnig hafa mikil áhrif með-
al Indverja, sem fram til þessa
hafa verið hlutlausir og jafnvel
hlynntir kínverskum kommúnist-
um.
Allt þetta gerist á sama tíma,
sem fyrstu árekstrarnir eru að
verða milli kommúnista og ara-
bískra þjóðernissinna í vestan-
verðri Asíu. Við þessa atburði er
líklegt að augu Asíuþjóða fari
loks að vakna fyrir yfirgangs-
stefnu kommúnismans.
18 kindur flæðir
Fundust dauðar á föstudaginn langa
KEFLAVÍK, 31. marz. — f góð-
viðrinu á föstudaginn langa, ók
maður nokkur frá Njarðvíkum út
í Leiru, sem er smáþorp milli
Keflavíkur og Garðsins. Þar ók
hann niður að fjörunni og sá
hann þá allmcfrgar kindur, er lágu
þar dauðar í fjörunni. Virtist
honum kindurnar vera nýlega
dauðar.
Hann tilkynnti þetta þegar til
lögreglunnar hér, er síðan hafði
samband við hreppstjóra Gerða-
hrepps, Sigurberg Þorleifsson,
Við nánari athugun kom í ljós, að
þarna var um að ræða 17 kindur,
er Þórður Bjarnason, bóndi í Vall
arhúsum í Miðneshreppi átti.
Munu kindurnar hafa gengið inn
fjöruna með Berginu og í stór-
straumsflóðinu, króazt inni og
drukknað. Einnig fannst þarna
skammt frá 18. kindin, sem drep-
ist hafði nokkru áður, enda var
hún orðin mjög skemmd.
Hér áður fyrr var nokkuð mik-
ið um að kindur flæddi þarna í
fjörunni, og var því girt fyrir
fjöruna, en sú girðing mun vera
orðin ónýt nú. Liggur því í aug.
um uppi að endurnýja þarf þessa
girðingu, ef ekki eiga að hljót-
ast af fleiri óhöpp. — Ingvar.
STAKSTEINAR
Síðasta \on
Framsóknar
Almenningur gerist að Vonnm
óþolinmóður eftir því að kjör-
dæmamálið verði lagt fyrir Al-
þingi. Auðvitað þarf að íhuga
margt í sambandi við slíkt stór-
mál, en héðan af má ekki drag-
ast, að frumvarpið verði flutt.
Framsókn vonar enn, að henni
takist að fleka kommúnista til að
felia það í efri deiid. I trausti
þess segir Tíminn í forystugreÍD
sinni á skírdag:
„Það er gegn þessum fyriræti-
unum, sem kjósendurnir, er viija
rétta hlut landsbyggðarinnar,
verða að rísa, án tillits til flokka
og skoðana að öðru leyti".
Ekki vantar skipunartóninn •(
leynir sér ekki, að Framsókn
svífst engra ráða til að reyna að
stöðva málið.
„Miklu hagstæðari
fyrir strjálbýlið“
Ef marka má ummæli Bjarna
Þórðarsonar bæjarstjóra í Nes-
kaupstað, fer því fjarri að kjós-
endur kommúnista vilji láta und-
an skipun Framsóknar. Bjarni
segir í Þjóðviljanum á skírdag:
„Einna mest hefur að undan-
förnu verið rætt um fyrirhug-
aðar breytingar á kjördæmaskip-
uninni ,og hygg ég að fullyrða
megi að öllum öðrum en sann-
trúuðum Framsóknarmönnum sé
ljóst, að breytingar þær sem
rætt hefur verið um að gera á
kjördæmaskipuninni, sem sé fá
kjördæmi og stór, mundu verða
til mikilla hagsbóta, og er ég
þeirrar skoðunar að þær tillögur
séu miklu hagstæðari fyrir str jál-
býlið en tillögur Framsóknar um
að fjölga þingmönnum og jafn-
vel kjördæmum í þéttbýli“.
Af ummælum Bjarna er Móst,
að þrýstingurinn á kommúr.'sta
um að fylgja kjördæmabreyting-
unni kemur einmitt frá fylgis-
mönnum þeirra í strjálbýlinu.
Upphlaup Framsóknar út af mái-
inu er áhrifaiaust hjá öðrum en
þeim, sem halda, að það sé þjóð-
arnauðsyn að Framsókn gefist
áfram, í skjóli ranglætisins, kost-
ur á að sitja yfir hlut annarra.
Kommúnistar
svívirða sjálfa sig
Þjóðviljinn minntist inngöngo
fslands í Atlantshafsbandalagið
m. a. með þessum orðum:
„Atburðirnir við inngöngu fs-
lands í Atlantshafsbandalagið f
marz og apríl 1949 standa Is-
lendingum enn fyrir hugskots-
sjónum, minnisstæður verður hin
ömurlega læging stjórnmála-
manna, Bjarna Benediktssonar,
Stefáns Jóhanns Stefánssonar,
Eysteins Jónssonar, Ólafs Thors,
— sem þá reyndust þess albúnlr
„í botn hverja andstyggð að
súpa“. Engum þeirra, né heldur
nokkrum þeirra þingmanna er
með þeim stóðu í hinum ljóta
leik um örlög og framtíð þjóð-
arinnar mun nokkru sinni tak-
ast að skafa af mannorði sínu og
minningu óþverrann sem þeir
veltu sér upp úr þessa vordaga".
Því meira sem kommúnistar
skamma aðra, því lakari gera
þeir sinn eigin hlut. Stuðnings-
menn Atlantshafsbandalagsins
fylgja þvi af sannfæringu, en
kommúnistar tóku í rúm tvö ár
á sig ábyrgð af „hersetu“ hér —
að eigin sögn þvert á móti sann-
færingu sinni — án þess að
hreyfa legg eða lið til að fá
henni aflétt, einungis i því skyni
að fá að lafa i ríkisstjórn.