Morgunblaðið - 18.04.1959, Qupperneq 8

8
Laugardagur 18. apríl 1959
MORGUNBLAÐIÐ
Utg.: H.f. Arvakur Reykjavílt
t<'ramkvaemdastjóri: Sigfús Jónsscn.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frA 'T'?ur
Einar Ásmundsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
4->k'’;ftargald kr 35,00 á mánuði innamands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
UTAN UR HEIMI
SKAJTHEIMTAN VIÐ BÚÐARBORÐiÐ
,W“ ’pr ‘V'
ARFURINN frá vinstri
stjórninni kemur fram í
mörgum myndum. Etnn
arfahlutinn er sú magnaða dýr-
tíðaraukning, sem varð með hin.
um stórfelldu álögum á vörur,
sem stofnað var til í tíð
V-stjórnarinnar og fyllti svo
dýrtíðarmælinn að út af flóði.
Fólkið fór þá að finna, að pen-
ingarnir urðu eins og aska í hönd
unum á því. Þegar fólk fer í búðir
til að kaupa hripa peningarnir
niður og hripa énn um greipar
þess, þar til hendurnar eru tóm-
ar. Varla er að vænta að öðru
eins ófremdarástandi verði kippt
í lag á skömmum tíma, þó nú hafi
í fyrsta sinn um hríð verið gerð
tilraun til þess að spyrna við fót-
um og stöðva. Hið eiginlega mein
dýrtíðarinnar er enn ólæknað og
bíður styrkrar stjórnar, sem allir
landsmenn óska eftir að framtíð-
in færi þeim.
Þegar fólkið sér peningana
hripa gegnum greipar sér, verður
mörgum, af gömlum vana, sem
alinn er af áratuga áróðri, hugsað
til kaupmannsins er tekur við pen
ingunum. En það er ekki hann,
sem fær þetta í sinn vasa. Bæði
kaupmenn og kaupfélög eru orðin
innheimtustofnanir á sköttum fyr
ir ríkið. Þegar fólkið kaupir ein-
hvern varning, borgar það skatta
um leið, háa skatta. Hér gefst
ekki færi á að taka nema örfá
dæmi um skattgreiðslu neytand-
ans, þegar hann stendur við búð-
arborðið. Tökum dæmi um rús-
ínur, sem kosta í innkaupi 20
þúsund kr. Á þær leggjast upp-
hæðir, sem að langmestu leyti
eru margvísleg gjöld til opinberra
aðila, sem nema rúmlega 63 þús-
und krónum. Munar þar mestu
uná innflutningsgjaldið, sem hér
nemur um 31 þús. kr. og 55%
gjaldið, sem nemur 11 þúsund kr.,
verðtollinn, sem er um 9000 kr.
og söluskatturinn, sem er um
3500 kr. Tökum stílabækur, sem
kosta í innkaupi 10 þús. en á þá
upphæð leggjast gjöld, sem nema
tæpum 26 þús. kr. og munar hér
mest um.sömu liði og áður. Tök-
um þvottaduft, sem kostar í inn-
kaupi 10.500,00 kr. Á þá upphæð
leggjast í gjöldum um 32 þús. .r.
Tökum gerduft, sem kostar um 7
þús. kr. í innkaupi. Við þessa upp
hæð bætast um 24 þús. kr. í gjöld-
um. Þetta gætu virzt ótrúlegar
tölur, en hér er farið eftir inn-
kaupareikningum, sem stimplaðir
eru af verðlagseftirlitinu sjálfu
og áritaðir af þvi ofan í stimpil-
inn. Þær vörutegundir, sem hér
hafa verið nefndar, eru teknar af
handahófi, en teljast allar til
venjulegra neyzlu- og notavara.
Það er augljóst, að hér er farið út
yfir öll takmörk. Verzlunarálagn-
ingin eða sá hluti, sem seljandinn
fær til að standa undir öllum
dreifingarkostnaði við vöruna, er
skömmtuð af hinu opinbera og
skiptir engu meginmáli í sam-
bandi við vöruverðið. Hér gnæfir
skattheimtan við búðarborðið yfir
allt. Sem dæmi um hvað gjöldin
heita, má nefna innflutningsgjald,
55% gjald, tollstöðvargjald, vöru.
magnstoll og verðtoll að
ógleymdum söluskattinum. Öllu
er þessu hrúgað ofan á vörurnar
og þannig skapast svo dýrtíðin.
Dýrtíðarflóðið verður að stöðva
og það verður að skapa eðlilega
verzlun í landinu. Menn mega
sizt af öllu einblína á hina gömlu
skatta og útsvör. Fólkið þarf að
gera sér Ijóst, hvernig það er
skattlagt af ríkinu við búðarborð-
ið. Fólkið stendur þar raunveru-
lega ekki lengur fyrir framan
venjulegan kaupmann, heldur
mann, sem með lögum er þving-
aður til þess að vera skattheimtu-
maður þess opinbera.
í þessum línum er aðeins
hægt að draga upp mynd í fáum
dráttum, en þá verða myndirnar
líka oft skýrari, og þessi mynd
þarf að vera öllum Ijós.
LJNDANFARIÐ hafa verið
birtar í brezka blaðinu Daily
Express frásagnir allmargs
■fefthsfrægs fólks, þar sem
það lítur í eigin barm og
reynir að gefa lesendum sem
ljósasta mynd af persónuleika
sínum — eins og hann kem-
ur þeim sjálfum fyrir sjónir.
— í hinum síðasta þessara
þátta er það hin fræga óperu-
söngkona, Maria Meneghini
Callas, sem „opnar hjarta
sitt“ og ræðir um sjálfa sig
og ýmislegt, sem um hana
hefir verið sagt, en eins og
kunnugt er hafa fáir verið
umræddari og umdeildari í
seinni tíð en hún. — Birtist
útdráttur úr frásögn hennar
hér á eftir í lauslegri þýð-
ingu.
DÓTTURFÉLÖG SÍS BÍÐA DÓMS
I-y INS og áður hefur verið
| getið um, hefur átt sér
-i stað stórfelt misferli af
hálfu Olíufélagsins hf. og Hins
íslenzka steinolíuhlutafélags í
sambandi við viðskipti þess og
varnarliðsins og fleira í því sam-
bandi. Mjög umfangsmikil rann-
sókn hefur farið fram í málinu
og er ætlandi að dómur gangi í
því innan ekki langs tíma og sést
þá hverjar eru sakir og hverjir
sökudólgar.
Tíminn reyndi á dögunum á
sinn venjulega hátt, að koma því
inn hjá almenningi að það væru
sjálfar félagsstjórnir þessara
tveggja félaga, sem hér bæru hina
raunverulegu ábyrgð, enda væri
meirihluti þessara stjórnarmanna
ekki úr Tímaflokknum. Þegar um
er að ræða völd í hlutafélögum,
skiptir það vitaskuld öllu máli
hver ræður yfir meirihluta hlr.ta-
fjárins, en SÍS og kaupfélögin
eiga 55,7% hlutafjárins í félögum
þessum, eða meira en helming
þess alls. Hér er raunverulega um
að ræða dótturfyrirtæki SÍS, en
þau eru nú orðin mörg Yfir þá
staðreynd að SÍS ræður þessum
tveim félögum þýðir ekki að
reyna að draga nokkra fjöður.
Varðandi daglegan rekstur slíkra
félaga, þá er hann í höndum fram
kvæmdastjórans og manna hans,
en sjálfir stjórnarmennirnir koma
sjaldan nálægt slíku, það er því
út í hött, ef að venju lætur, ef
að Tíminn dróttar því óbeint að
stjórnarmönnum félaganna að
þeir beri hér ábyrgð. í þessu sam-
bandi má benda á, að það af
þessum tveimur félögum, sem
segara mun vera í þessu sambandi
I er Hið íslenzka steinolíuhlutafé-
j lag enda annaðist það olíudreif-
j inguna á Keflavíkurflugvelli og
■ allt þar að lútandi. Formaður
1 þess félags er Helgi Þorsteinsson,
sem er einn af framkvæmda-
stjórnum SÍS og mætti spyrja
Tímann að því, hvort hann vilji
í alvöru drótta því að H. Þ., að
honum hafi verið kunnugt um
það misferli, sem hér hefur átt
sér stað.
Það er ekki í fyrsta sinn, sem
þessi dótturfélög SÍS lenda í kasti
við þá, sem halda eiga uppi lög-
um og n.innast menn þá hinna
frægu olíumála á árunum. Nú
sýnist annað mál vera í uppsigl-
ingum hjá þessum dótturfélögum
SÍS, og trúlega er það sízt betra
en hin fyrrL
Flest, sem um mig er sagt, er
ýkjusögur og ósannindi
D/laria Callcs litur i eigin barm og
segir af sjálfri sér
FLEST það, sem um mig er sagt
opinberlega, er á misskiln-
ingi byggt, meira og minna. Margt
fólk vill hafa það, að ég sé sífellt
„að leika“, hvað sem það kostar
— vill að ég sé einn allsherjar
sýningargripur fyrir almenning.
Sennilega verður þesu breytt,
hvað svo sem ég segi eða geri.
Ég hefi verið nefnd „tígrisdýr-
ið“. Það er svo sem ekki að öllu
leyti slæmt viðurnefni. Það lítur
rödd. Örlögin sát» um hitt. Ég
byrjaði að syngja opinberlega,
þegar ég var 13 ára. Og ég
hefi aldrei tekið að mér auka-
hlutverk í • óperu — einungis
vegna þess, að mér hefur aldrei
verið boðið slíkt.
Ég veit ekki hvað það er, sem
gerir mig svo frábrugðna öðrum.
Það kemur e. t- v. undarlega fyrir
sjónir, en það er sannleikurinn. —
að ég hefi alls ekki getað gert mér
fyllilega grein fyrir því, hvað ég
er orðin, eða hvert ég hefi náð.
Ég gríp það ekki — sé það ekki.
Og það versta er, að verð víst
aldrei fær um að gera mér fulla
grein fyrir raunverulegum ár-
angri erfiðis míns.
Aðeins einstaka sinnum þykist
ég þess fullviss, að mér hafi tek-
izt verulega vel upp á leiksvið-
inu — en þá kemur kannski í ljós
að áheyrendur mínir virðast ekk
ert hrifnir. Aftur á móti hefur
það stundum hent, að áheyrend-
urnir virðast bókstaflega hafa
ætlað að springa af hrifningu,
þegar mér sjálfri fannst frammi-
staða mín ekki eins góð og skyldi.
Þetta er mér sífelld ráðgáta, sem
aldrei lætur mig í friði.
Er það kannski þannig, að hið
fullkomna sé ekki hin hæsta list?
Er þetta ekki eins og með mál-
verk, sem virðist fágað og „full-
komnað“ öllum atriðum, að
Callas — drottning óperusviðsíns.
vel út á prenti og vekur athygli.
Og tígrisdýrið er vissulega fail-
egt og tilkomumikið dýr. — En
hvers vegna nefna mig tígrisdýr?
Ég held, að tilefnið til nafngift-
arinnar hafi upphaflega verið það,
1 hvernig ég hreyfði mig á leik-
sviðinu — menn hafi þótzt sjá
einhverja líkingu við hreyfingar
tígrisdýrisns.
En nú er viðurnefnið bara farið
að þýða dálítið annað. — Það er
farið að líkja framkomu minni
allri við villidýrið, og svo virðist
sem verið sé að klína á mig öll-
um heimsins löstum.
★ ★
Ég minnist ekki neinnar sér-
stakrar stundar í lífi mínu, að
mér hafi orðið það Ijóst að ég
mundi verða heimsfræg „príma
donna“. Tónlistin hefur verið mitt
líf og yndi, allt frá því ég man
eftir mér — og þegar sem barn
ól ég í brjósti vonir um að verða
fræg söngkona. En dreymir ekki
öll börn um frægð og frama? —
Ég vissi alltaf, að ég hafði góða
manni finnst það á einhvert hátt
„kalt“? — Slík fullkomnun er
ekki mannleg. Ég er fyrst og
fremst mannleg — og svo er um
persónur þær, sem ég skapa á
leiksviðinu.
★ ★
Með mér búa allar mannlegar
tilfinningar — í ríkum mæli. Ég
er hannast sagna ósköp venjuleg
og heilbrigð 35 ára gömul kona,
og lifi í hamingjusömu hjóna-
bandi. Ég gæti svo sem tamið mér
að koma fram sem hinn fullkomni
meinleysingi og gæðablóð! —
Slíkt væri bara fölsun á per-
sónuleika mínum. Ég er lista-
maður — enginn engill.
Að eðlisfari er ég gædd ríkum
tilfinningum og jafnvel tilfinn-
ingasemi, sem kallað er, en mér
er ekkert um það gefið að láta
tilfinningar mínar í ljós við hvern
sem er. Sjálfsagt má oft misskilja
slíkt. En það er þá aðeins það
gjald, sem ég verð að greiða fyrir
að vera ég sjálf.
Ég get ekki neitað því, að
stundum rennur mér í skap vegna
hinna fjarstæðukenndu flugu.
fregna og sögusagna, sem um
mig ganga. Til dæmis er búið að
koma þeirri trú«inn hjá fólki, að
æska mín hafi verið ákaflega öm-
urleg. Það er fjarri sannleikan-
um. — Sagt er að foreldrar mín-
or hafi lítið annað gert en rífast
allt sitt líf. Sennilega hefi ég
einhvern tíma verið spurð að því,
hvort ég hafi heyrt foreldra mína
deila, og ef til vill hefi ég svarað
því játandi. Hvaða barn hefur
ekki einhvern tíma heyrt foreldr-
um sínum verða sundurorða? —
Úlfaldi úr mýflugu! — Sannleik-
urinn er sá, að æska mín leið rétt
eins og æska flestra annarra
barna, ósköp hversdagsleg og
venjuleg — því miður fyrip þann,
sem kannski vildi skrifa ævisögu
mína!
★ ★
Beztu stundir mínar eru í raun
og veru kvöldin heima. Ég finn
kyrrláta ánægju í því að ráfa
fram og aftur um húsið og gera
upp í huga mínum liðinn dag —
mínar eigin hugsanir og ytri at-
burði. — í kyrrð kvöldsins gefst
tóm til að hugsa og læra. Á dag-
inn er aldrei friður — síminn allt
af hringjandi, þótt ekki væri ann-
að. Ég nota síðkvöldin til þess
að fara yfir óperuhlutverkin. Þá
kem ég auga á ýmislegt, sem far-
ið hefur fram hjá mér. Oftast læri
ég ný hlutverk eftir að ég er hátt-
uð, þegar maðurinn minn er sofn.
aður svefni hinna réttlátu við hlið
mína —• og loðhundarnir mínir
tveir, Théa og Toy, liggja sofandi
fram á lappir sínar hvor í sínu
horni.
Ýmsir smáatburðir hafa orðið
til þess, að ég hefi fengið hin
miklu tækifæri lífs míns. Og oft-
ast hefur það verið hreint hug-
boð — eða eigum við að segja
örlögin — sem hefur valdið því,
að ég hefi gripið þessi tækifæri.
Ég geri hverju sinni það, sem
mín innri rödd segir mér að gera.
Með nokkrum rétti má segja,
að gerðir mínar séu ósjálfráðar
— með sérstökum hætti. Ákvarð-
anirnar hrúgast upp innra með
mér, ef svo mætti segja — stund-
um í beinni andstöðu við það,
sem ég raunverulega hugsa og
ætla mér. — Hvort sem mér líkar
betur eða verr, er ég og verð
forlagatrúar. — Ég vil ekki vita,
hvað morgundagurinn ber í
skauti sínu. Enginn gæti nokkru
sinni fengið mig til að láta spá
fyrir mér.
Ég vll vera frjáls og ekki binda
mig neinum órjúfandi böndum —
neins staðar. Og ég vil ekki láta
segja mér skilyrðislaust fyrir
verkum eða fela öðrum að segja
mér, hvaða skyldum ég hefi að
gegna. — Aldrei skal ég ganga
á mála hjá meðalmennskunni.
Þess vegna eru það engir per-
sónulegir duttlungar, þegar ég
krefst fleiri æfinga á óperum
mínum en ráðgerðar hafa verið,
ef mér finnst ég ekki tilbúin að
ganga fram fyrir áheyrendur
mína. En einmitt *>essar lágmarks
kröfur, sem ég geri, eru oft not-
aðar til ,sönnunar“ því, hve duttl
ungfull og einþykk ég sé.
Ég verð því miður að segja
það hér, að margir óperustjórar
virðast nota aðstöðu sína sér til
persónulegs framdráttar fyrst og
fremst — og láta tilfinningar sín-
ar og einkaskoðanir oft hlaupa
með sig í gönur, sér og öðrum
til skaða. — En það er frumkrafa
mín, að mér sé sýnd tilhlýðileg
Framh. á bls. 15.