Morgunblaðið - 18.04.1959, Qupperneq 9

Laugardagur 18. apríl 1959
MORGUNBLAÐ1Ð
9
Samvinna héraðanna styrkir
bœtir aðstöBu þeirra
Framsóknarflokkurinn reynir að leiða
athygli kjósenda sinna frá allsherjar
gjaldþroti sínu og esnangrun
Útvarpsræða Jóns Pálmasónar aljpm.
á Akri s.l. þriðjudag
au og
ÞAÐ er gömul saga og ný, þegar
heit deilumál eru til meðferðar,
að Framsóknarmenn finna upp
einhver slagorð og harnra á þeim
alla daga eins og þar væri sann-
leikurinn allur. Nú eru þau eink-
um tvö og á þessa leið: „Það á
að leggja niður öll kjördæmi
landsins nema Reykjavík". „Og
þetta á að gera svo hægt sé að
minka framkvæmdirnar í dreif-
býlinu“.
Hvorttveggja er ósatt. Það á að
leggja niður aðeins eitt kjördæmi,
Seyðisfjörð. Þetta 400 kjósenda
kjördæmi. Hvergi annars staðar
á landinu verða þingfulltrúar
færri en nú er og víða fleiri.
Ef framkvæmdir um land allt
verða minni á næstunni en orðið
hefur síðustu árin, þá er það ekki
vegna kjördæmabreytingarinnar
heldur vegna viðskilnaðar vinstri
stjórnarinnar. Sú stjórn hækkaði
tolla og skatta á þjóðinni frá því,
sem áður var um 1200 milljónir
króna og tók samtímis lán er-
lendis meira en 600 milljónir kr.,
sem þýðir 1000 milljóna skulda-
bagga með 55% viðbótargjaldinu.
Það var því ekki þakka vert,
þó hægt væri að hafa miklar fram
kvæmdir og næga vinnu á meðan
þetta var að eyðast. En allir vita
að slíkri vitfirringu er ekki hægt
að halda áfram. Þess vegna
hrökklaðist vinstri stjórnin fiá
völdum 4. desember sl.
Það er alkunnugt að Fram-
sóknarflokkurinn hefur alla stna
tíð hagnast einn allra flokka á
núverandi kjördæmaskipulagi. —
Honum bar þó sérstök skylda til
að vernda það. En hann gerði ann
að. Hann gekk fram fyrir skjöldu
í síðustu kosningnum til að brjóta
það niður.
Þegar svo var komið, hlutu all-
ir að sjá að þá hlyti þetta gallaða
skipulag að hverfa.
Þingflokkur Sjálfstæðismanna
hefur lengi verið ósammála um
kjördæmamálið. Nú hefur hann
þjappast saman. Það er Framsókn
arflokknum að þakka.
Og ég vil vona að eins fari með
alla kjósendur Sjálfstæðisflokks-
ins í landinu.
Ég veit að þeirra hugarfar er
þannig, að þeir vilja ekki láta
bjóða sér það oft, að þrjá Sjálf-
stæðiskjósendur þurfi gegn ein-
um Framsóknarkjósanda, eins og
nærri stappaði að meðaltali í síð-
ustu kosningum.
Samvinna héraffanna.
Það sem gera á með þessu frum
varpi er að lögleiða það, að hér-
uðin hafi samvinnu í kosningum,
og um þingmenn, eftir föstu skipu
lagi og miðað við eðlilega lands-
hætti.
En samvinna er ekki sama og
dauði, heldur aukinn styrkur. Og
það eru meinlög örlög, að þeir,
sem mest útmála ást sína á sam-
vinnu, skuli nú hatast við það,
að 3—4 sýslufélög kjósi þing-
menn sameiginlega og í eðlileg-
um hlutföllum. Það er:hafi
samvinnu á áhrifamikinn hátt.
Þetta eru varnarráðstfanir, en
ekki hefnd. Hefndina annast ör-
lögin sjálf. Og þetta er vel mögu
legt nú orðið af því að samgöng-
ur og samgöngutæki hafa batnað
svo á síðari árum, að nú er miklu
þægilegra víðast hvar að ferðast
um hin stóru kjördæmi en var
-25
um þau, sem n
árum.
Það er óhætt að segja að fólkið
í Sjálfstæðiskjördæmunum og tví
menningskjördæmunum, sem
hafa sinn þingmann af hvorum
flokki, þekki ekki nema beztu
hliðina á núverandi skipulagi
Fyrir því var greitt eftir föngum.
En það er öðru máli að gegna
með minni hlutann í sumum Fram
sóknarkjcrdæmunum. Og það er
engin tilviljun, að sú rödd komi
af Austurlandi, sem birtist í hinni
ágætu grein Páls hreppstjóra á
Gilsárstekk fyrir skömmu. Þar
talar maður, sem þekkir kúgun-
arvaldið. Því er ekki að leyna,
að sumir Sjálfstæðismenn í Fram
sóknarkjördæmunum hafa sagt
við mig: Við vildrm heldur að
okkar sýsla hefði engan þing-
mann en að hafa þenna sem er.
Þingmenn úr fleiri flokkum.
Nú má ætla eftir breytinguna
að hvert kjördæmi hafi þingmenn
úr 2 eða 3 flokkum og hver kjós-
andi geti valið um 5 eða 6 þing-
menn síns kjördæmis til að greiða
fyrir sínum málum. Það þýðir
aukið frelsi, aukinn styrk. Ég
hef í 26 ár haft greinda og heið-
arlega kjósendur og svo er enn.
Þeir hafa alltaf skilið mig rétt
og staðið með mér hiklaust í bar-
áttu fyrir réttum málstað. En
ég hefði haft enn sterkari að-
stöðu, ef ég hefði haft að baki
mér kjósendur í þremur sýslum
heldur en einni. Og þetta sama
gætu fleiri sagt, og svo mun
verða. Það munu líka fáir trúa
því, að ég væri nokkuð verri full-
trúi fyrir mína kæru Húnvetn-
inga, þó ég væri líka kosinn af
vinum mínum í Vestur-Húnvatns
sýslu, Skagafjarðarsýslu og Siglu
firði. Því rugli trúir enginn
greindur maður, að heiðarlegir
alþingismenn sinni síður vanda-
málum sinna kjósenda, þó að þeir
séu kosnir hlutfallskosningu. .—
Dæmin úr tvímenningskjördæm-
unum eru þar til sönnunar.
Vilja forðast jöfnuðinn.
Af smáu kjördæmunum er held
ur ekki svo glæsileg reynzla. Má
þar til sönnunar nefna 9 fámenn
kjördæmi úr síðustu kosningum,
þar sem þó er eitt tvímennings-
kjördæmi. í þeim öllum til sam.
ans koma fram 7520 gild atkvæði.
Fékk Framsóknarflokkurinn af
þeom 4100 atkvæði og alla þing-
mennina, 10 að tölu. Sjálfstæð-
isflokkurinn fékk 2500 atkvæði og
engan þingmann kosinn. Og að
minnsta kosti 400 af atkvæðum
Framsóknar í þessum kjördæm-
um voru lánuð frá Alþýðuflokkn-
um. Mundi nú ekki þessum 2500
kjósendum Sjálfstæðisflokksins í
þessum kjördæmum finnast eðli-
legra, að þeir fengju einhverja
þingmenn, þó dreifðir séu. En
Framsóknarmenn vilja svo gott
sem taka atkvæðisréttinn af
minni hlutanum. Þeir vilja skipta
landinu í einmenningskjördæmi,
þar sem þeir hafa von um fylgi.
En hafa hlutfallskosningu þar,
sem þeir hafa minnst traust. Og
uppbótarþingmenn vilja þeir
enga til að forðast jöfnuðinn.
En er það nú víst, að þessum
mönnum sé eins mikil alvara og
þeir láta? Ég er ekki viss um það.
Öll þeira æsing og læti í þessu
máli er skiljanlegt. Það er mann-
legt eðli, að grípa hvert hálrn-
strá þegar voði er framundan.
Allur hamagangurinn gegn
kjördæmabreytingunni er til þess
gerður, að leiða athygli fyrri
kjósenda Framsóknarflokksins
frá því allsherjar gjaldþroti og
einangrun, sem flokkurinn hefur
leitt yfir sig síðustu 3 árin.
Ef til vill tekst þetta að ein-
hverju leyti, en mikil undur mega
það teljast, ef þessi flokkur getur
haldið öllu sína fyrra fylgi eftir
allt það, sem saga hans sýnir á
þessum tíma.
Tækifæri Framsóknar.
En nú hafa Framsóknarmenn
upplagt tækifæri til að ílytja til-
lögu um sína meiri hluta kosning
araðferð. Landinu verður skipt í
8 kjördæmi. Að hafa meirihluta-
kosningu í þeim öllum væri sann
arlega áhættuminna, en hafa
meirihluta kosningu, uppbótar-
lausa í t. d. 52 einmennings-kjör
dæmum. Setjum svo að þetta
hefði gerzt í síðustu kosningum.
Þá hefði Framsóknarflokkurinn
fengið alla þingmennina í 2 þess-
ara kjördæma, en Sjálfstæðis-
flokkurinn í 6. Það væri sama
reglan um fulltrúakjör, sem gild-
ir í verkalýðsfélögunum og flest-
um kaupfélögum hér á landi. Og
sama reglan sem gildir í miklu
stærri kjördæmum í Bandaríkj-
unum við undirbúning forseta-
kjörs.
En þessu hefði fylgt það, að
tveir núverandi þingflokkar, Al-
þýðuflokkurinn og Alþýðubanda.
iangið, hefðu engan þingmann
fengið. Þessir flokkar fengu þó
full 31 þúsund atkvæði alls. —
Framsóknarmenn vilja ef til vill
hafa þetta svo, en við Sjálfstæð-
ismenn erum ekki svona dráps-
gjarnir. Við teljum meirihiuta-
kosningu uppbótalausa ekki sann
giarna. Við viljum vinna okkar
sigra á málefnalegum grundvelli
eins og hingað til.
í þeim löngu umræðum flokka,
sem að stjórnarskrárfrumvarpinu
standa hefur enginn ágreiningur
verið um hlutfallskosninguna og
ekki heldur kjördæmaskipting-
una, en það eru tvö aðalatriði
málsins. Það sem tafið hefur, er
eðlileg deila um þingmannatölu,
uppbótarþingsæti og úthlutun
þeirra og fleiri smærri atriði.
Þegar margir ólíkir aðilar þurfa
að semja um svo viðkvæmt vanda
mál sem kjördæmamálið er, þá er
engin furða þó ekki séu allir
ánægðir með hvert atriði. Það
ættu þeir bezt að skilja, sem
aldrei koma sér saman um neir.a
frambærilega tillögu, og sem þess
vegna hafa alveg einangrað sig.
En málið verður að afgreiða.
Það má ekki lengur standa í vegi
fyrir heilbrigðu stjórnarfari.
Og nú er líka ætlazt til, að
þetta mikla vandamál sé afgreitt
til lengri framtíðar. Má telja
mikilsvert, að sú deila sé úr
sögunni á næstu áratugum.
Vantraust á sveitunum.
Menn tala sumir um það, að
með hinu nýja skipulagi verði
val frambjóðenda alveg á valdi
flokksstjórna. Þeir verði allir
kaupstaðarmenn s. s. frv. Ég sé
ekki að þetta þurfi að vera frekar
en er. Allt það tal er vantraust
á sveitirnar og á hæfileikum
bændastéttarinnar, því auðvitað
hafa þeir mesta möguleika til
framboðs, sem hafa almennast
traust á hverju svæði.
Ekki fer þetta tal heldur vel
Jón Pálmason, forseti sameinaðs Alþingis.
í munni Framsóknarmanna, þó
oft séu þeir að lýsa bændavináttu
sinni. Af 17 þingmönnum þeirra
eru 6 búsettir Reykvíkingar, 7 í
öðrum kaupstöðum og kauptún
um en aðeins 4 í sveitum. Sumir
þessir menn hafa reynzt vel en
aðrir illa, eins og gengur. Hitt er
víst að enginn flokkur á íslandi
hefur gengið eins langt og Fram-
s.fl. í yfirgangi um kjósendur í
sambandi við framboð og fleira.
Meðal margs annars hafa þeir fyr
irskipað kjósendum sínum í heil-
um héruðum að kjósa frambjóð-
anda annars flokks og fengið það
samþykkt löngu áður en kjósend-
urnir vissu hver frambjóðandinn
yrði. Þegar svo slíkir menn eru
að ógna með flokksvaldi annarra,
þá er það skoplegra en flest ann.
að. Það er samt víst, að um vald-
beitingu flokksstjórnar mun Sjálf
stæðisflokkurinn aldrei ganga
þvílíkar Tímamannagötur á með
an núverandi leiðtogar þess
flokks eru lifandi.
Rakalausar ásakanir.
Háttv. þingmaður Norður-Þing
eyinga var með ýmsar ásakanir
á Sjálfstæðismenn, einkum á for-
mann flokksins, Ólaf Thors, og
varaformann flokksins Bjarna
Benediktsson, fyrir skoðanabreyt
ingu o. fl. Því er til að svara,
sem ég hef áður nefnt að við
Sjálfstæðismenn höfum hreyft
ýmsum leiðum til úrlausnar þessu
| vandamáli. en Framsóknarmenn
verið á móti öllum breytingum.
i Þó þeir séu að ásaka sijórnar-
skrárnefnd og einkum formann
hennar,Bjarna Benediktsson.hafa
þeir allra manna minnsta ástæðu
til þess, því það voru einkum
þeir, sem þvældust fyrrr stavfi
þeirrar nefndar. Og ég vil spyrja:
Hvers vegna hafa þeir aldrei
beðið um fund í þessari nefnd
á margra ára tímabili?
Sennilega er þetta af því, að
þessir menn töldu nefndina svo
gott sem úr sögunni. Og það er
það, sem þeir vildu. Ásakanir
þm. N. Þingeyinga eru því til-
efnislausar. Skoðanir manna
breytast á skemmri tíma en 15
—20 árum og þegar um fleiri kosti
er að velja taka menn ævinlega
þann bezta, og þann sem er fram-
kvæmanlegur.
Afgert á þessu þingi.
Varðandi sjálfan mig er það
að segja, að afstaða mín þarf eng-
um að koma á óvart, því fyrir
rúmum 6 árum þann 3. marz 1953
birti ég grein í ísafold um kjör-
dæmamálið og lagði til þá sömu
kjördæmaskiptingu, sem nú er
ákveðin, að öðru leyti en því, að
ég lagði til að Reykjavík væri
skipt í 3 kjördæmi.
Ég varð þess hvergi var í kosn-
ingunum fáum vikum síðar vorið
1953 að nokkurrar óánægju gætti
í minu kjördæmi vegna skoðana
minna á þessu vandamáli.
Þetta vandasama stórmál verð
ur nú afgreitt hér á Alþingi eins
og vera ber. Annað hvort eins
cg það liggur fyrir eða lítið
breytt.
Að því standa þrír fjölmenn-
ustu stjórnmálaflokkar landsins.
Þeir fengu samtals í síðustu kosn
ingum yfir 66 þúsund atkvæði.
Málið verður því raunvermega
afgert á þessu þingi. Kosningarn-
ar í vor verða eins og áður hefur
verið um flokkastefnur og menn
Afgreiðslu þessa máls geta þær
ekki breytt. Það er af því, að svo
margir frambjóðendur þriggja
flokkanna eru öruggir í þessum
kosningun, að úrslit kosninganna
í vafakjördærnum geta engu
breytt um afgreiðslu þessa máls.
í haust verður svo kosið aftur
og þá eftir hinu nýja skipulagi.
Þá fær hver flokkur þingmann
í réttum hlutföllum við kjörfylgi
sitt.
Við skulum vona að það gefist
þjóðinni vel.
Norðíirlandsmót
í körfuknattleik
AKUREYRI, 15. apríl. —Norður
landsmót í körfuknattleik fór
fram á Akureyri dagana 11.—13.
apríl. Keppt var um veglegan
grip, er Körfuknattleiksfélag
Rvíkur gaf. Norðurlandsmeistari
varð A-lið Knattspyrnufélags Ak-
ureyrar, er vann Þór með 52:40 og
B-lið KA með 100:56 önnur úr-
slit urðu, að Þór vann B-lið KA
með 64:32. — mag.