Morgunblaðið - 24.07.1959, Blaðsíða 8

8
MORCTlNnT. 4ÐIÐ
Föstudagur 24. júlí 1959
ALLT írá landnámsöld hafa
byggðir ísafjarðardjúps komið
mikið við sögu. Beggja vegna
Djúpsins bjuggu löngum stórlát-
ir og umsvifamiklir höfðingjar,
sem jafnan seldu hlut sinn dýrt
þótt við ríka væri að deila. Stórir
menn gera staðina fræga og nafn-
kunna, óðul þeirra taka í arf
rausn og höfðingsskap, sem stend
ur oft föstum fótum þótt kyn-
slóðir komi og hverfi. Enn í dag
halda ýms þessi fornu höfuðból
við ísafjarðardjúp reisn sinni og
tignarsvip þótt ásýnd þeirra hafi
nokkuð breytzt með nýjum
starfsháttum og bættum húsa-
kosti. — Eitt fegursta og glæst-
asta óðalið sem auganu mætir ef
farið er um ísafjarðardjúp, er
stórbýlið Vigur, sem rís skrúð-
græn úr bláum bárum, utarlega
í álnum, þegar komið er inn fyr-
ir Arnarnes. Hér sitja hin þekktu
rausnar og myndarhjón, Bjarni
Sigurðsson, hreppstjóri og odd-
viti, sem í dag er sjötugur að
aldri og kona hans, Björg Björns-
dóttir, sem einnig fullnaði sjö-
unda tuginn hinn 7. þ. m. Að
þessum þjóðkunnu hjónum
standa traustir og merkir ættar-
stofnar. Foreldrar Bjarna voru
hjónin séra Sigurður Stefánsson
í Vigur, hinn kunni gáfu- og
mælskumaður, frá Heiði í Göngu
skörðum og Þórunn Bjarnadóttir
dbrm. frá Kjaransstöðum á Akra-
nesi. Foreldrar Bjargar voru
Björn Jónsson, hreppstjóri og
dbrm. á Veðramóti í Skagafirði
og kona hans Þorbjörg Stefóns-
dóttir frá Heiði, alsystir séra
Sigurðar í Vigur. Eru því Vigur-
hjónin Bjarni og Björg systkina-
börn að skyldleika. Þau hjónin
giftust órið 1914 og tóku við bús-
forráðum í Vigur, úr höndum
prestshjónanna árið 1919. Um bú-
skap og búsýslu þeirra Vigur-
hjóna mætti rita langt mál og
fróðlegt, þótt eigi verði það gert
með þessum línum. Hitt má full-
yrða að mikil birta og heimilis-
hamingja hefir ávallt hvílt yfir
sambúð þeirra og samstarfi öilu.
Búrekstur þeirra stóð ávallt með
sérstæðum blóma og rausn, heim-
ilið var mannmargt og athafna-
samt, enda verkefnin mörg og
margþætt við „lands og sjávar
arð“. Hin fagra gjöfula eyja var
ræktuð og grædd og hörðum mó-
um breytt í véltækt tún, mat-
jurtagarðar voru stækkaðir, æð-
arvarpið aukið fyrir sérststæða
alúð og aðhlynningu og sjávar-
gagn nytjað þegar hentast var og
tími vannst til. Heimilið allt og
heimilishættir báru augljóst vitni
um þá reglusemi, árvekni, ráð-
deild og smekkvísi, sem báðum
hjónum var í blóð borin. — Flest-
um munu minnisstæðar móttök-
urnar í Vigur. Heimilið breiddi
opinn faðm móti þeim er að garði
bar, þar lá í lofti hlýja, glað-
værð og sá hressandi blær sem
einkenndi Vigurhjónin og fjöl-
skyldu þeirra. Ósjaldan var
ferðamannahópum kippt í land
úr Djúpbátnum, er hann fór
þar um, svo að þeir fengju
notið hressingar og hvíldar
áður en lagt var í langa
ferð. Mun flestum er þess nutu
minnisstæð alúðin og beinleik-
,Stíilkan á loftinu4
á Húsavík
HÚSAVÍK, 22. júlí. — Leikflokk-
ur Róberts Arnfinnssonar sýndi
gamanleikinn „Stúlkan á loftinu"
I samkomuhúsinu á Húsavik í
gærkvöldi. Var húsfyllir og fékk
leikurinn mjög góðar undirtekt-
ir. Þetta var 19 sýning á „Stúlkan
á loftinu" og hefur flokknum
allsstaðar verið vel tekið. Leik-
flokkur þessi hefur með sér full-
komin leiktjöld, sem selja mik-
inn svip á sýningar hans.
— Fréttaritari.
arnir og hin snöggu viðbrögð hús-
bænda að hafa veitingar til reiðu
áður en stíga þurfti aftur á skip.
Eins og að líkum lætur voru
Bjarna í Vigur snemma falin
margvísleg trúnaðar- og óbyrgð-
arstörf fyrir hérað sitt og hrepps-
félag. Það mun láta nærri, að
nú á þessu merkisafmæli hans,
hafi hann haft með höndum
hreppstjórn, oddvita- og sýslu-
nefndarstörf í Ögurhreppi um 40
SJÖTTA MAÍ s.l. voru liðin
hundrað ár frá andláti hins
heimskunna vísindamanns Alex-
ander von Humbolt.
í tilefni þess, var haldin sér-
stök minningarathöfn í Berlín,
dagana'18. og 19. maí 1959.
Auk fulltrúa allflestra vísinda-
samtaka Þýzkalands, innanríkis-
ráðherra landsins, aðalborgar-
stjóra Berlínar, Villy Brandt og
sendiherra fjölmargra erlendra
ríkja, tóku þótt 1 athöfn þessari
yfir tvö hundruð Humbolt styrk-
þegar af fimmtíu þjóðernum und-
ir forystu Nobelsverðlaunahafans
Verner von Heisenberg.
Alexander von Humbolt var á
sínum tíma einn þekktasci per-
sónuleiki Evrópu. Hann var alda-
vinur Goethe allt frá því, að þeir
sóttu sameiginlega fyrirlestra í
líffærafræði við Háskólann í
Jena. Lætur Goethe svo um mælt
í bréfi til Eckermann að A. v.
Humbolt eigi ekki sinn líka hvað
viðvíkji lifandi vizku og þekk-
ingu. Theodor Heuss minntist
Humbolts í nýársboðskap sínum
1959 sem hinns óforlega en viður-
kennda sendiherra hins sanna vís
indaanda.
Alexander von Humbolt var
fæddur Berlínarbúi, 14. desem-
ber 1769. Átján ára hóf hann nám
í náttúruvísindum og fornleifa-
fræði við háskólana í Jena,
Frankfurt, Oder. Göttingen og
Freiburg. Berlín var { þann tíð
ekki háskólabær. Að loknu há-
skólanámi gekk Humbolt í þjón-
ustu námaVinnzlunnar þýzku, en
brátt varð honum það svið of
þröngt og leið hans lá til Parísar.
París var þá þekktasta mið-
stöð náttúruvísinda. Þar kynnt-
ist hann sínum franska vini grasa
fræðingnum og lækninum Aimé
Bonpland. Það varð upphaf af
fimm ára ferðalagi til Ameríku
(1799—1804), ferðar sem átti eft-
ir að færa Humbolt heimsfrægð
í skaut.
Lagt var af stað frá La Coruna
á Spáni, yfir Teneriffa til Cum-
aná og Carácas í Venesuela. í
Fjalllendinu umhverfis Carácas
gerði Humbolt þýðingarmiklar
landfræðilegar mælingar. Þaðan
héldu félagarnir til Orinoco, til
þess svæðis er það fellur i Rio
ára skeið. Eins og vökumaður á
varðbergi hefir hann gætt mál-
efna sveitar sinnar og héraðs,
enda jafnan til kvaddur að fylgja
þeim málum úr garði, er fram
skyldu ganga og vandi var að
leysa. Hin síðustu ár hefir hon-
um meðal annars verið falin
framkvæmdastjórn í hinu nýja
Ræktunarsambandi Djúpmanna.
Enn í dag er Bjarni í Vigur
hinn hugreifi starfsglaði athafna-
Negro. Þar fann Humbolt fyrst-
ur manna hið eðlilega samband
(Punto Naturale) milli fljótanna
Orinoco og Amasonas. Þessu næst
lá leið Humbolts til Cuba, yfir
Columbien, eftir fljótinu Magda-
lena til Honda og loks til Bogotá.
Dvöl Humbolt í Columbien varð
upphaf ævarandi vinskapar milli
hans og hins þekkta grasafræð-
ings Mutis. Sameiginlega fóru
þeir í fjölmarga vísindaleiðangra.
Auk þess er hér segir ferðaðist
Humbolt til Quito í Equador og
gekk hann meðal annars á fjallið
Chimborasso sem er 5700 m hátt.
1802 gerði Humbolt fyrstur
lærðra manna víðtækar rannsókn
ir á hafstraumum við Peru. Haf-
straumur þessi nefnist síðan
jöfnum höndum Peru- eða Hum-
bolt-straumur.
Næsta ár dvöldu vísindamenn-
irnir í Acapulco í Mexiko. Frá
Mexiko fór Humbolt til Norður-
Ameríku í boði Bandaríkjafor-
seta, Thomas Jefferson, m. a. til
að ræða fyrirhugaða byggingu
Panamaskurðarins, og viðskipta-
lega þýðingu hennar.
Að loknu fimm ára þrotlausu
vísindaferðalagi, lá leið Humbolt
aftur til Parísar.
Það tók Humbolt 20 ár að vinna
úr öllu því eíni er hann hafði
viðað að sér í þessari ferð, og
árangurinn: 30 bækur í stóru
broti, einstætt vísindaafrek, sem
kemur inn á flest svið menningar
og náttúruvísinda svo sem landa-
fræði, jarðeðlisfræði, stjörnu-
fræði, hagfra^ði, mannfræði, haf-
fræði, dýrafræði, grasafræði,
fornleifafræði o. s. frv.
Eftir 15 ára fjarveru frá heim-
kynnum sínum flutti Humbolt
aftur til Berlínar, sumpart vegna
fjárhagsörðugleika, því að í ferð-
ina, sem hann að öllu leiti hafðí
kostað fór meiri hluti eignanna,
og afganginn notaði hann til að
gefa út hið mikla rit KOSMOS,
þekktasta rit Humbolts.
Humbolt varð aldrei háskóla-
kennari en sem meðlimur vísinda
akademíunnar, flutti hann nú
fyrirlestra á vegur hins nýstofn-
aða háskóla í Berlín, fyrir stöð-
ugt vaxandi áheyrendafjölda yfir
eðlisfræðilega jarðlýsingu.
En Humbolt var ekki seztur í
maður. Hann er ávallt hlaðinn
einhverjum innra krafti og áhuga
sem gerir hann vígreifan að
berjast fyrir þeim málum er
hann telur til heilla horfa. Hann
hefir einnig ávallt tamið sér að
taka hvert málefni, er leysa þarf,
fastatökum og skygna þau niður
í kjölinn. Þess vegna hafa störf
hans ávallt reynzt raunhæf og
farsæl. Og þótt starfsþöl hans sé
naumast hið sama og áður er á-
huginn jafn lifandi, hugsunin
jafn ljós — og dómgreindin jafn
skýr við viðfangsefni líðandi
stundar. Og ef hitamál dagsins
bpr á góma þá leiftra augu hans
og mál hans verður heitt og
kjarnmikið. — Allir er til þekkja
vita, að Bjarni í Vigur hefir
ávallt staðið í röð hinna athafna-
sömustu bænda um framkvæmd-
ir og stórhug í jarðræktarmálum.
Hann þekkir og skilur til hlitar
hve gróðurmoldin á Vestfjörðum
er auðug og kostarík. Þar vaxa
lífgrös í hverri rein, sé að þeim
hlúð. Þar er uppskorið eftir því
sem til er sáð. — En óvíst er
hvort formaðurinn og sjósóknar-
inn Bjarni í Vigur stendur bónd-
anum nokkuð að baki. Minnsta
kosti hefir hann sótt margan
hollan og mikilsverðan feng í
skaut Ægis, og ávallt stýrt
knerri sínum heilum til hafnar,
þótt aldan hafi bólgnað og blás-
ið hafi úr Skörðum. Og Bjarni
í Vigur siglir ávallt með björtu
og hreinu trafi. Það er hans fáni.
Hann er í öllum lífsháttum sín-
um, orðum jafnt sem athöfnum,
heill maður hreinhuga og heil-
steyptur. Hann fer aldrei í graf-
götur með hug sinn og skoðanir,
hann kann ekki þau hálfyrði,
þekkir ekki þann feluleik, sem
jafnan vill eiga útgöngudyr 1
margar áttir. Skapgerð hans er
helgan stein. í boði Rússakeisára
hélt hann af stað í mikinn rann-
sóknarleiðangur til Asíu, yfir
Uralfjöll allt að latndamærum
Kína og til baka um Kaspíhaf.
Ferð þessi varð undanfari mikilla
áætlana um uppbyggingu á al-
heimskerfi til rannsókna á segul-
magni jarðar og veðurfari. Hug-
mynd sem mikið var rædd á jarð
eðlisfræðiárinu 1958.
KOSMOS, þekktasta rit Hum-
bolt, í fjórum stórum bindum,
hefir að geyma vísindalegar nið-
urstöður varðandi byggingu nátt-
úrunnar, og hefst á fyrirlestri
sem fjallar um fjölbreyttni nátt-
úrunnar og vísindalega grundvöll
un heimslögmálanna. í þesu riti
leitast Humbolt við, með sinni al-
fast mótuð og tryggð hans traust
og fjallgróin. Þess vegna er
bóndinn í Vigur einnig jafnvin-
sæll og virtur og raun ber vitni
um.
Þeim Vigurhjónum, Bjarna og
Björgu, varð 6 barna auðið,
þriggja sona og jafnmargra
dætra. Tveir synir þeirra, Bald-
ur og Björn, hafa fyrir nokkru
tekið við búsforráðum í Vigur og
halda þeir í hvívetna með rausn
og myndarbrag á lofti því merki
sem foreldrar þeirra höfðu reist.
Sigurður, alþingismaður Norð-
ur-ísfirðinga, er ritstjóri við
Morgunblaðið, Þorbjörg er skóla-
stjóri við húsmæðraskólann á
Isafirði, Þórunn er kennari við
Gagnfræðaskólann á Akranesi og
Sigurlaug er gift frú í Reykjavík.
Vigurhjónin hafa notið mikill-
ar hamingju á samleið sinni í
ástríku hjónabandi, í hinu fagra
og gróðursæla eyríki sínu, þar
sem æðarfuglinn verpur við
gluggann og góðfiskurinn gengur
í álinn, — og þar sem allt vitnar
um það hve hin íslenzka nátt-
úra getur verið örlát, unaðsrik og
fögur. En samt munu þau telja
það hamingju sína mesta að hafa
umhverfis sig hin mannvænlegu,
menntuðu börn sín, og fá að
njóta ástúðar þeirra, virðingar
og ræktarsemi.
Á þessum hátíðadegi þeirra
Vigurhjóna munu fjölmargir
vinir sækja þau heim til að
hylla þau, samfagna þeim,
þakka þeim og færa þeim heilla-
óskir, þó vér hinir séum áreið-
anlega fleiri, sem úr fjarlægð
sendum þeim hugheilar árnaðar-
óskir, þökkum þeim ógleyman-
lega kynningu og biðjum þeim
og ástvinum þeirra allrar bless-
unar um ókomin ár.
hliða þekkingu, skipulagsgáfu og
heimspekilegu skarpskyggni að
stilla saman anda hins klassíska
idealisma og hinna ungu og vax-
andi raunvísinda.
Sjötta maí 1859 endar líf þessa
spaka manns, fyrirmynd allra
sem vísindum þjóna og leiðarljós
á vegi þeirra sem sannleikans
leita.
Ekki er ósenniíegt að líf Alex-
anders von Humbolt sé vaki
þeirra ummæla Goethe að æðsta
hamingja hvers hugsandi manns
sé að hafa rannsakað hið rann-
sakanlega og virt hið órannsakan
lega.
Berlín, 20. maí 1959.
Frosti Sigurjónsson.
Þorsteinn Jóhannesson.
Alexander von Humbolt
Alexander von Humbolt