Morgunblaðið - 20.12.1959, Blaðsíða 4

4
MORCliyití.ÁfílÐ
Sunnudagur 20. des. 1959
Samgöngumál
Svartdœlinga
Nokkrar athugasemdir

GUÐMUNDUR HALLDÓRSSON
á Bergsstöðum í Svartárdal sendi
mér undirrituðum kveðju að
heiman í fréttapistli í Tímanum
4. þ. m. Er pistillinn skrifaður á
Bergsstöðum þ. 10. nóvember sl.,
og hljóðar þannig í fyrirsögn
hans: „íbúar Svartárdals eru veg-
arlausir og reiðir út í forráða-
menn vegamála í sýslunni fyrir
vikið“. Mun engan undra reiði
mannanna, ef rétt er frá sagt.
Þó margt prýði fyrirsögn þessa,
skal aðeins vikið að henni efnis-
lega.
Svartárdalsvegur liggur, eða
lá, þegar ég vissi síðast, af Norð-
urlandsvegi sunnan við Hlíðará,
fram dalinn, austan Svartár að
Stafnsrétt, þar endar þjóðvegur-
inn. Frá réttinni liggur vegurinn
— sýsluvegur — fram dalinn að
Fossum ,sem er fremsti byggður
bær í dalnum. Vegalengdin frá
Hlíðará að Fossum er um 29 km.
Vegurinn liggur víða um brattar
hlíðar og há klif. Tekizt hefur
þó á undanförnum árum að gera
alla leiðina að Fossum sæmilega
akfæra. Er vegurinn að Stafns-
rétt (25 km) vel fær, að sumar-
lagi, öllum bifreiðum.
Síðastliðið haust kom fjöldi
fólks úr ýmsum landshlutum að
Stafnsrétt, flest á fólksflutninga-
bílum af öllum stærðum. Þá voru
vegir þó orðnir mjög blautir, eft-
ir að rignt hafði á þessum slóð-
um nær stöðugt í sex vikur.
Vitnar þetta ljóst gegn ummælum
Guðmundar Halldórssonar, vinar
míns, því ekki veit ég til að veg-
inn hafi tekið af síðan. Ennfrem-
ur segir fréttaritarinn að lítið
hafi verið unnið að vegagerð í
Svartárdal sl. sumar. Um það er
þetta að segja:
1 aprílmánuði sl. voru mestu
skemmdir á Svartárdalsvegi
bættar ,svo sem venjulega. Til
viðhalds veganna í sumar voru
ætlaðar 55 þúsund krónur. Unn-
ið var fyrir allmiklu meiri fjár-
hæð, og urðu aðrir vegir í hór-
aðinu að gjalda þess að nokkru.
Mölbornir voru langir kaflar af
Svartárdalsvegi, og allir þeir,
sem verulegra aðgerða þurftu.
Ræsi, voru endurbætt og ágangi
vatns bægt frá veginum, svo sem
með varnargarði við Svartá.
Má og geta þess að ekki er
kostur á öðru efni í yfirbyggingu
en ármöl, sem verður að ýta sam-
an og eykur það kostnað all-
mikið. Vegna þessara miklu að-
gerða var vegurinn fær öllum
bifreiðum sl. haust, eins og áður
greinir. Þá segir fréttaritarinn að
ég hafi „trassað", þ. e. svikizt
um að mölbera þriggja km. kafla,
er undirbyggður var sumarið
1958. Þessi staðhæfing er sízt á
traustari grunni byggð, en aðrar
fullyrðingar í „pistlinum". Þessi
umræddi vegarkafli var lagður
eftir veggbrattri hlíð, grýttri og
blautri. Á veginum eru mörg
ræsi, og eitt þeirra tveggja metra
brú á Eiríksstaðalæk. Vegna alls
þessa hrökk fjárveiting til ný-
byggingar vegarins hvergi nærri
til að fullgera undirbygginguna.
Ég lagði áherzlu á að gera veg-
inn nothæfan fyrir vetrarleið, og
tókst það með því að fá heimild
vegamálastjóra til lántöku, vegna
snjóa neðan við Eiríksstaðatún.
Ég vonaði fastlega, að fjárveiting
til nýbyggingar Svartárdalsveg-
ar þetta ár — 1959 —, yrði það
rífleg, að hægt væri að greiða
skuldina, ljúka undirbyggingunni
og mölbera allan vegarkaflann,
a. m. k. svo að hann þyldi alla
umferð fyrst um sinn. En þetta
brást. Fjárveitingin var aðeins
eitt hundrað og tuttugu þúsund
krónur. Réttur helmingur fór til
skuldagreiðslu. Eftir voru kr. 60
þúsund, s/i2 af þeirri upphæð fór
til endurbóta á undirbyggingu
og viðbót, svo hægt væri að möl-
bera yeginn. Norðurendi vegarins
var mölborinn, þó erfitt reyndist
vegna bleytu. Þessi kafli liggur
framhjá illri torfæru á gamla
veginum og kemur þvi að mikl-
um notum. Reynt var að mölbera
syðri enda vegarins og gera gljúp
asta kafla hans fullfæran. En
verkið reyndist óframkvæman-
legt vegna bleytu. Á þeim tíma
var jörð öll orðin sem svampur
eftir sjö vikna látlausa úrkomu.
Þar sem ekkert útlit var fyrir
að veður mundi þorna, lét ég
hætta vegargerðinni.
Hinn frægi kór, „Vínardrengirnir“, hefir verið í söngför um Vestur-Þýzkaland um þriggja
mánaða skeið. — Við lok fararinnar hafði forseti landsins, Heinrich Liibke, boð inni fyrir
drengina. — Og hér á myndinni er forsetinn að bjóða hinum ungu gestum sinum kökur.
hættuieg
feita fólkinu
Látið bókina
GRANIMIR
án sultar
í jólapakka feita fólksins.
— Verð kr. 55,00.
KRISTIN ÖLAFSDOÍTIR
GRANIMUR
—an
sultar
og árangursríku
vísindalegum til-
greinir ýtarlega frá hinum nýju
megrunaraðferðum, sem byggjast á
raunum og hafa hlotið eindregin meðmæli hinna merk-
ustu lækna. — Minnizt þess, að veruleg offita er fólki
á miðjum aldri jafnhættuleg og alvarlegur hjartasjúk-
dómur. — Kristín Ölafsdóttir læknir íslenzkaði bókina.
IÐUNN - Skeggjagötu 1 - Sími 12923
Var fjárveitingin þegar á þrot-
um og ekkert vit í að eyða því
litla sem eftir var í biðlaun
handa bílum og mönnum. Var
þetta sameiginlegt álit okkar G.
Felixsonar, sem stjórnaði þarna
daglegri vinnu. Hefði veðurfar
verið annað og betra, hefði ég
að sjálfsögðu freistað þess, að
fá að nýju lánsheimild, svo hægt
væri að mölbera veginn, svo sem
áður greinir. Því sannleikurinn
mun sá, að mér sé engu síður en
Guðmundi Halldórssyni annt um,
að vegirnir um sveitirnar verði
sem fyrst greiðir og torfærulaus-
ir, ekki aðeins vegurinn að
Bergsstöðum, eða um Svartárdal,
heldur vegir um allt Húnaþing,
þó ekki sé lengra horft. 1 þessu
sambandi er ástæða til að spyrja:
Hverjir hafa barizt fyrir sam-
göngumálum bændanna, er búa
vestan ár í Svartárdal? Þar eru
sex jarðir í byggð og stór bú á
sumum þeirra. Leiðin vestan ár
var ekki í neinum vegaflokki,
þar til ég fékk hana tekna i tölu
sýsluvega og fékk jafnframt
heimild til framkvæmda. Verið
er að byggja nýja brú á Svartá
h. u. b. í miðri byggð. Verður
brúin til mikilla samgöngubóta
fyrir nefndar jarðir. Ber að
þakka vegamálastjóra það, að
brúin kemur fyrr en vonir stóðu
frekast til.
Ég hef annars hér að framan
sýnt með skýrum rökum og ó-
hrekjandi staðreyndum, að ekki
var hægt, þetta ár, að bæta meir
en gert var samgönguæðar Svart-
dælinga. Undrar mig að jafn skýr
maður og G. H. er, skuli halda
fram þeirri firru, að verkstjórinn
hafi fjárveitingavaldið í sínum
höndum og geti framkvæmt vega-
lagningar að eigin vild. Er rétt
fyrir manninn að endurskoða mat
sitt á þessum hlutum sem fleir-
um. Til viðbótar því er áður
segir um vegaframkvæmdir í
Svartárdal sl. sumar, má geta
þess, að sýsluvegur frá Stafnsrétt
að Fossum var lagfærður og af-
réttarvegurinn upp á Fossabrúnir
var mölborinn, svo gangnamenn
flytja farangur sinn á bílum
fram Eyvindarstaðaheiði. Var
ruddur þar vegur sl. ár. Byggt
var á heiðinni veglegt gangna-
mannaskýli. Er þetta hvort
tveggja lofsvert framtak. Til vega
gerða þessara fékkst nokkur
styrkur af fjallvegafé.
Guðmundur Halldórsson endar
„pistil“ sinn með þessum orð-
um:
„Mun varla dregið lengur að
senda vegamálastjóra ríkisins
umkvörtun út af þessu í annað
sinn, undirritað af íbúum dals-
ins“.
Er ekki Ijóst hvað fréttaritar-
inn á við með þessu „í annað
sinn“, get þess til að hann eigi
við frumhlaup nokkurra Svart-
dælinga snemma á árinu 1956.
Þannig stóð á að árið 1955 voru
veittar 40 þúsund krónur til ný-
byggingar Svartárdalsvegar, sem
ég sá mér ekki fært að vinna
fyrir það ár af ástæðum, sem
nú skal greina:
Það sem mest var aðkallandi
fyrir samgöngumál Svartdæl-
inga þá, var að leggja öruggan
veg yfir Bergstaðaklif. Var
það hættulegasti staðurinn á allri
leiðinni, enda ófær þegar fór að
frjósa á haustin. Nauðsynlegt var
að ljúka verkinu á sem skemmst-
um tíma, svo samgöngur tepptust
ekki lengur en nauðsyn krafði.
Til þessara framkvæmda þurfti
fjórfalda þá fjárveitingu, sem til
var. Til verksins þurfti og stór-
virka jarðýtu og loftþjöppu, því
sprengja varð veginn inn í berg-
ið. Ekkert af þessu var fyrir
höndum sumarið 1955. Taldi ég
því tvímælalaust rétt að geyma
fjárveitinguna til næsta árs, enda
samþykkt af vegamálastjóra. —
Nokkrir „dalbúar" kærðu þessa
ráðstöfun til vegamálastjóra og
heimtuðu annan verkstjóra í dal-
inn. Guðm. Halldórsson var þó
einn þeirra, er af skynsamlegum
ástæðum neitaði að skrifa undir
plaggið. Vorið 1956 fékk ég til
vegagerðar nýja stórvirka jarð-
ýtu, sem ég notaði við nefnt verk,
önnur áhöld voru þá tiltæk. Við-
bótar fjárveiting til vegarins það
ár var það mikil að fært var að
framkvæma verkið. Var þarna
lagður ágætur vegur, 1,2 km
langur. Játuðu þá flestir, eða
jafnvel allir „dalbúar", að ráð-
stöfun mín hefði verið rétt, og
sáu eftir frumhlaupinu. En þann-
ig fer oftast, ef menn dæma án
forsendna.
Nýja veginn um Eiriksstaði er
eðlilega ekki hægt að nota fyrir
vetrarleið, meðan hann er ófros-
inn og forblautur. Veldur það
að sjálfsögðu nokkrum óþægind-
um. En mörg dæmi slík og enn
lakari munu vera á landi voru
nú í haust. Er og nú bót í máli
að fluttningaþörf Svartdælinga
framan Eiríksstaða er ekki mik-
il að lokinni haustkauptíð, því
mjólkurframleiðsla er þar lítil.
Vegagerðin lætur nú sem fyrr
hafa eftirlit með veginum. Munu
og dalbúar sumir, þ. á m. Guðm.
Halldórsson nú sem fyrr spara
veginum kostnað með því að lag-
færa smábilanir, svo sem opna
stífluð ræsi, því of dýrt er að
senda til þess verkamenn 40—
50 km vegalengd. Fyrir slíka
hjálpsemi er ég Svarfdælingum'
mjög þakklátur. Vænti ég að
Guðmundur Halldórsson, sjálfs
sín vegna, endurskoði dóm sinn,
og yfirvegi með rólegri skynsemi,
hvort nokkrir eru raunverulega
sekir um erfiðar samgöngur um
Svartárdal. Og sé það einhverjir,
þá finni hann þá réttu. Ekki
ber að sakfella okkur Guðmund
Haldórsson, því það er sameigin-
leg ósk okkar beggja, að traust-
ir og fullkomnir vegir, verði
sem alra fyrst lagðir um allar
hyggðir landsins. Okkur er báð-
um vel ljóst, að hvert það býl4
sem ekki kemst í sæmilegt vega-
samband innan tíðar, hlýtur að
fara í éyði.
Þess vegna gerum við kröfur
um miklar fjárveitingar til sam-
göngumála í héraðinu okkar.
Hvílir sökin á forráðamönnum
sveitanna í þessu umrædda til-
felli, sveitarstjórnar Bólstaðar-
hlíðarhrepps? Eða er það fjár-
veitingavald ríkisins, sem ber að
sakfella? Margt ber að athuga
áður en dómur er felldur, t. d.
þetta: Fyrir rösklega fjörutíu ár-
um var varla nokkur akfær veg-
arspotti til á íslandi, nema nokkr-
ir kaflar frá Reykjavík og flestar
ár óbrúaðar. Síðan er búið að
byggja yfir fimm hundruð brýr
(10 m og þar yfir), auk fjölda
smærri. Akvegakerfi landsins
spennir um allar byggðir þess,
og landshluta milli, og er sam-
anlagt yfir 12 þúsund km. Þessu
Grettistaki hefur okkar litla þjóð
lyft með samstilltum kröftum.
Er sanngjarnt að sakast um, að
ekki séu komnir fyrsta flokks
vegir um hvern afdal og annes?
íslendingar verja árlega miklu
hærri hundraðshlutum af ríkis-
tekjum til samgöngumála á landi,
en nokkur önnur þjóð í heimi,
og svo verður væntanlega gert
þar til markinu er náð. Allt vega-
kerfi Austur-Húnavatnssýslu er
hátt í 500 km. Má það heita allt
akfært, nema milli bæja vestan
megin í Svartárdal, eins og áður
segir. Vantar eðlilega enn mikið
til að um þessar miklu vega-
lengdir séu lagðir óaðfinnanlegir
vegir, en vonandi verður þess
ekki langt að bíða og verður því
fyrr sem við samstillum okkur
betur til mikilla átaka og „send-
um út á sextugt djúp, sundur-
lyndis fjandann“. Ef Guðmundur
á Bergsstöðum hefur ekki vitað,
að ég krýp ekki þó beitt sé hót-
unum, þá bið ég hann muna bet-
ur hér eftir. Varðar mig engu
hvað „íbúar dalsins" undirrita.
Meðan mér er falið verk að
vinna, geri ég það óhindraður
eftir megni á þann veg, er ég
tel réttast og þeim bezt er njóta
eiga. En mat þeirra á verkum
mínum sem annarra, fer eftir
dómgreind og sálarþroska hvers
og eins. Vil ég að síðustu benda
Guðmundi Halldórssyni á, að ó-
hætt mun telja að til þess að
leggja bezta þriðja flokks veg
(flokkun miðuð við breidd veg-
ar) um Svartárdal beggja megin
árinnar, þarf a. m. k. 4—5 millj.
króna.
Óhætt er okkur að herða kröf-
urnar til fjárveitingavaldsins, þó
við viðurkennum að það hefir í
mörg horn að líta, því þarfirnar
eru miklar um land allt.
Reykjavík, 9. des. 1959.
Stgr. Davíðssop.