Morgunblaðið - 08.01.1960, Blaðsíða 10

10
M O R C Tl v n r *mn
Fðstudagur 8. Jan. 1960
Tjtg.: .H.f. Arvakur Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsirgar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr 35,00 á mánuði innamands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið
VERÐBÓLGA
OG EFNAHAGS
SAMVINNA
Eru sendiherrar
nauðsynlegir?
FYRIR skömmu var
haldinn merkilegur
fundur um efnahags-
mál í Ziirich í Sviss. Þar töl-
uðu tveir heimsfrægir hag-
fræðingar, þeir Ludwig Er-
hard frá Þýzkalandi og
Jacques Rueff frá Frakk-
landi. Báðir lýstu þeir efna-
hagsþróuninni í löndum sín-
um.
Erhard skýrði frá því,
hvernig grundvöllurinn hefði
verið lagður að hinu trausta
efnahagskerfi, sem Vestur-
Þýzkaland býr nú við. Með
róttækum aðgerðum tókst að
vekja trú fólksins á verðgildi
peninganna og henni hefur
verið haldið við með stöðugri
og árangursríkri baráttu gegn
verðbólgunni. Tekizt hefur að
halda verðlaginu niðri, enda
var samkeppni tryggð, bæði
vegna hins stóra heimamark-
aðar, en þó ekki síður með
lækkun tolla, sem leiddi til
hæfilegrar samkeppni erlend-
is frá. Gjaldmiðill landsins
öðlaðist traust á alþjóðamark-
aði og hægt var að safna vara-
sjóðum.
Reynsla Frakka
Prófessor Rueff sagði, að
ástandið hefði að ýmsu leyti
verið öðru vísi í Frakklandi,
en þó hefði ekki verið síður
nauðsynlegt þar að vinna
gegn verðbólgunni. Þessi við-
leitni hefði gengið misjafn-
lega. Þrátt fyrir verðbólgu-
þróunina hefðu orðið miklar
framfarir á ýmsum sviðum í
atvinnulífi landsins, og hefði
það blekkt marga, sem hefðu
haldið, að áfram væri hægt
að halda á sömu braut. En
þetta hefði verið mikill mis-
skilningur. Sannleikurinn
væri sá, að á miðju ári 1958
var svo komið, að þessi leik-
ur hlaut að taka enda.
Tvær leiðir
Framundan voru tvær
' leiðir. Annars vegar að
taka upp flókið haftakerfi,
með öllum þeim afleiðing-
um, sem það mundi hafa á
stjórnmálin og frelsi þjóð-
arinnar, hins vegar var að
stefna að frjálsu efnahags-
kerfi og fylgja þar með
þróuninni í nágrannalönd-
unum. Síðari leiðin var
valin.
Ríkisútgjöldin voru sam-
ræmd efnahagsástandinu bet-
ur en áður hafði verið. Gerð-
ar voru raunhæfar ráðstafan-
ir til að hvetja til sparnaðar
og skattar hækkaðir nokkuð.
Víxlhækkanir kaupgjalds og
verðlags höfðu lengi valdið
miklum áhyggjum, og var að
miklu leyti komið í veg fyrir
kauphækkanir um skeið, til
að treysta grundvöll efna-
hagslífsins. En jafnframt voru
gerðar róttækar ráðstafanir
til að verðlag hækkaði ekki.
Meðal annars var í þessu
augnamiði leyfður miklu
frjálsari innflutningur á ýms-
um vörutegundum, en áður
haf ði verið, og þar með tryggð
aukin samkeppni á heima-
markaðnum. Árangurinn hef-
ur verið mjög góður og hefur
það komið fram í ýmsu, svo
sem því, að frankinn er nú
meira metinn, en verið hefur
um áratugi.
Báðir áðurnefndir ræðu-
menn voru bjartsýnir á efna-
hagssamstarf Evrópuríkjanna
Án heilbrigðs efnahags-
kerfis, sem lönd þeirra
hefðu stefnt að, væri slíkt
efnahagssamstarf Ianda í
milli útilokað. Er sú niður-
staða vissulega umhugsun-
arverð fyrir íslenzku þjóð-
ina.
Getum ekki staðið
álengdar
Allt ber að sama brunni um
það, að við íslendingar getum
ekki staðið álengdar og látið
verðbólguna halda áfram að
sökkva bjargræðisvegum okk
ar í fen hallareksturs og
vandræða meðan aðrar þjóðir-
byggja upp efnahag sinn og
bæta aðstöðu sína. En það er
ekki aðeins að verðbólgan
valdi íslenzkum framleiðslu-
tækjum rekstrarerfiðleikum.
Hún stuðlar stöðugt að auk-
inni viðskiptalegri einangrun
landsins, torveldar samvinnu
íslenzku þjóðarinnar við aðr-
ar þjóðir um framfarir og
uppbyggingu.
Frammi fyrir þessum
vanda stendur íslenzka
þjóðin í dag. Hún á vissu-
lega um tvær leiðir að velja
á sama hátt og franska
þjóðin, áður en hún hóf
hina efnahagslegu viðreisn
sína eins og minnzt var á
hér að ofan.
SÚ SAGA gengur nú í hópi
þeirra, er gerst mega vita, að
mjög eftirsóknarverð staða verði
brátt laus til umsóknar. — At-
hugum staðreyndirnar: — Laun-
in eru 6.000 pund á ári — risna:
651 pund á viku — tollfrjáls varn
ingur — frítt húsnæði. — Sá,
sem hlýtur umrædda stöðu, mun
verða að stofna heimili í Was-
hington.
Svo er mál með vexti, að
snemma á árinu 1960 mun Sir
Harold Caccia, sendiherra Bret-
lands í Bandaríkjunum, að sögn
hverfa heim og gerast ráðuneyt-
isstjóri í utanríkisráðuneytinu —
og þar með verður laus eftirsótt-
asta staða brezku utanríkisþjón-
ustunnar erlendis. — Hver mun
setjast í hið auða sæti? Þessi
spurning er þegar til umræðu í
sendiráðum Bretlands víðs veg-
ar um heim.
FYRIR skömmu, eða í desem-
ber s.l. birtist í brezka blaðinu
Sunday Express grein með
fyrirsögninni „Are ambassa-
dors really necessary?“, og er
höfundur hennar Percy Ho-
ward. — Birtum við hér grein
þessa í lauslegri þýðingu og
nokkuð stytta.
k Tunga og eyru
stjórnarinnar
Samt sem áður ætla ég að
leyfa mér að bera fram aðra
spurningu í þessum sambandi.
Og hún hljóðar svo: — Hvers
vegna skyldum við vera að skipa
nýjan mann í þessa stöðu? Hvaða
ástæða er til að hafa hafa sendi.
herra í Washington? — Fyrir
einni öld hefði svarið legið í aug
um uppi. Þá voru sendiherrar
Bretlands bæði tunga og eyru
brezku stjórnarinnar, ef svo
mætti að orði komast. — Ef upp-
lýsingar þeirra hefðu ekki komið
til, hefði utanríkisráðherrann að
eins haft óljósa hugmynd um,
hvað var að gerast erlendis og þá
einkum, hvað fram fór á bak við
tjöldin, það er að segja í innsta
hring valdamanna erlendra
ríkja. — Sendiráðsveizlurnar
voru meira en réttlætanlegar á
þeim tíma, er sendiherrarnir
höfðu aðstöðu til þess að hlera,
hvað var að gerast í innsta stjórn
málahringnum, á meðan strengja
hljómsveitin lék menúettana —
og „hirðin" dansaði.
Breytt viðhorf
En viðhorfin hafa breytzt. —
Nú tiðkast það, einkum í Banda-
ríkjunum — að talið er sjálfsagt,
að fólkið fylgist náið með öllu,
sem í stjórnmálum gerist. Þannig
höfum við t.d. orðið vitni að því,
að meltingartruflanir forseta
Bandaríkjanna eru innan stund-
ar orðnar kunnar öllum heimin-
um. — A meðan sendiráðsmenn
eru önnum kafnir við að skrifa
skipulegar skýrslur um upplýsin-
gar sínar, eru yfirmenn þeirra
að lesa þær hinar sömu fréttir
í brezku morgunblöðunum. —-
Satt bezt að segja er það svo á
stundum, að hlutverk sendiráðs.
ins er sér í lagi það að koma í veg
fyrir, að stjórnin trúi því sem al
menningur veit þá þegar.
★
Þannig var það t.d. árið 1958,
að Erroll Flynn, kvikmyndaleik-
arinn, vissi, að Castro uppreisn-
arforingi átti sigurinn vísan á
Kúbu. — En brezka stjórnin vildi
heldur hlusta á sendiherra sinn
í Havana. — Og sendiherrann
hafði þær fregnir að færa, að
Castro væri ekki þess virði, að
eftir honum væri tekið — hvað
þá meira. — Sendiherrann hafði
laun, sem námu 2.700 pundum
á ári og 6.985 pund í risnu.
k Blóm í forstofunni
Hvað um hlutverk sendiherr-
ans, sem talsmanns stjórnar sinn
ar nú? — Áður og fyrr gerðu
sendiherrar t.d. frumdrög að
mikilvægum samningum þjóða á
milli. En hvað gerist nú? — Ef
mikilvæga samninga þarf að
gera, þá gerir forsætisráðherrann
þá sjálfur. Sendiherranum er j afn
vel ekki lengur falið að ganga frá
hinum lítilvægustu samningum
milli ríkja — slík mál fær Sel-
wyn Loyd utanríkisráðherra að
útkljá.
Yfirleitt er hlutverk sendi-
herra á viðkomandi stað aðeins
þetta: — 1 Að semja um dagskrá
ýmiss konar funda. — 2) Að út-
vega nauðsynlega túlka. — 3) Að
sjá um, að fersk og fögur blóm
séu ávallt til staðar við aðalinn-
gang sendiráðsins.
k Minni not —
— meiri kostnaður
Einn hlutur er eftirtektarverð-
ur við allt sendiherrakerfi okkar
— að jafnframt því sem við höf-
um æ minni not af sendiherran-
um, þeim mun meiri verður
kostnaðurinn af upþihaldi þeirra
fyrir þjóðina. — Við skulum taka
dæmi: — Fyrir 1914 hafði Bret-
land aðeins 9 sendiherra en þá
þurftum við raunverulega á slík-
um sendimönnum að halda er-
lendis. — Nú höfum við yfir 70
sendiherra á opinberu framfæri
— suma þeirra í smáríkjum, sem
eru svo áhrifalítil í alþjóðamál-
um, að fáir mundu veita því eftir
tekt, þótt þau máðust skyndilega
út af yfirborði jarðar í land-
skjálfta eða öðrum náttúruham-
förum.
★
Af hverju starfar þá öll sú út-
þensla, sem gerzt hefir á þessu
sviði undanfarið — Hvers vegna
eyðum við svo miklu fé í sendi-
ráð okkar erlendis
Svarið er sennilega það eitt —
að allir aðrir gera slíkt hið sama,
enda þótt enginn virðist græða á
því nema sendiherrarnir sjálfir
og fylgisveinar þeirra. En þeir
hafa líka sannarlega til nokkurs
að vinna!
'k „Friðhelgi“
Við skulum taka tvö dæmi. —
I nóv. s.l. gerðist það í Washing-
ton, að sonur írska sendiherrans
þar ók á blökkukonu, og beið
hún bana af. En ekki reyndist
unnt að höfða mál á hendur hon-
um vegna slyssins, þar sem öku-
maðurinn naut „friðhelgi“ sem
starfsmaður sendiráðsins.
Þá gerðist það í London í fyrra,
að bifreið frá hollenzka sendi-
ráðinu ók á Lundúnabúa. Slasað-
ist maðurinn svo, að hann lézt
af sárum sínum. En ökumaður-
inn fékk ekki einu sinni áminn-
ingu — hann var „friðhelgur",
sem starfsmaður erlends sendi-
ráðs.
Slík atvik gerast æ ofan í ae.
í Bretlandi njóta um 3.000 manns
slíkrar „helgi“ það er að segja
erlendir sendiherrar og starfs-
menn erlendra sendiráða. — 1
Washington einni njóta um 5.000
manns slíkra forréttinda. — Ætl-
azt er til, að þetta fólk sé sí og
æ að vinna að vinsamlegri sam-
búð sinnar þjóðar og þeirra, sem
það dvelst hjá — en sannleikur-
inn er sá, að í hvert skipti sem
einhver úr þessum stóra hópi skír
skotar til „friðhelgi“ þeirrar,
sem sendimenn erlendra ríkja
skulu njóta í hverju landi, þá er
skaði skeður fyrir alþjóðlega vin
áttu og samvinnu.
k Draumur — án
„diplomata“
Samt sem áður eykst sam-
keppnin á sviði utanríkisþjónust,
unnar stöðugt. — Þegar sendiráð
annarra þjóða auka starfslið sitt,
aukum við einnig okkar. Þegar
önnur lönd reisa sendiráðsbygg-
ingar, álíka glæsilegar og dóm-
kirkjur viðkomandi borga, þá
reynum við að byggja enn glæsi-
iegri hús en hinir.
Er unnt að stöðva þessa
heimskulegu samkeppni eða veita
henni í nýjan farvegí — í draum
um mínum finnst mér, að slíkt
kunni að geta gerzt — að Harold
Caccia fari frá Washington, og
brezka stjórnin lýsi því yfir að
enginn verði skipaður í hans
stað!
Slík ráðstöfun virðist mér vera
hið eina, sem gæti komið þjóð-
um heimsins til þess að fækka I
hinum fjölmennu og ónauðsyn-
legu „diplómataherjum", sem
þær nú halda uppi.
Þessi mynd eftir hinn kunna skopteiknara Cummings fylgdl
greininni í Sunday Express. S kýrir hún sig væntanlega sjálf ..