Morgunblaðið - 25.02.1960, Qupperneq 9

Fimmtudagur 25. febrúar 1960
MORCVTSBLÁÐIÐ
9
Anna Stefánsdóttir
— minning
HINTST 17. febrúar sl. andaðist
Anna Stefánsdóttir, áttræð að
aldri, að Síðumúla á Hvítársíðu.
Hún var fædd að Tungu í Svína-
dal í Borgarfjarðarsýslu 20. maí
1879. í>ar bjuggu þá foreldrar
hennar, Anna Guðmundsdóttir
og Stefán Guðmundsson. Þau
voru bæði af borgfirzkum ætt-
um, sem fjölmennar eru enn í
sýsiunni, einkum föðurættin.
Mislingaárið 1882 dó móðir Önnu,
og var hún áfram á heimili föður
síns, unz hann brá búi árið 1887.
Fór hún þá til fósturs til föður-
fólks síns, er tveimur árum
seinna fór til Vesturheims. Vildi
það þá taka telpuna með sér, en
faðir hennar gaf ekki samþykki
til þess. Hann kom svo litlu dótt-
urinni fyrir hjá vandalausu
kunningjafólki sínu. Þar ólst hún
uppp, unz hún um 18 ára aldur
réðist sem vinnukona að Norð-
tungu í Þverárhlíð. Ævilangt
dvaldist hún í upppsveitum
Borgarf j arðar og lengst í Hvítár-
síðu.
Árið 1913 giftist Anna Jóni
Einarssyni, ágætum manni. Hann
var af góðu bergi brotinn, kom-
inn af merkum borgfirzkum
bændaættum og eiga sumir okk-
ar beztu rithöfundar og ljóðskáld
til sama stofns að telja. Þau hjón
eignuðust fimm syni og voru þrír
þeirra fæddir fyrir hjónaband.
Þau reistu aldrei bú, og mun fá-
tækt hafa valdið. Jón hafði, að
þeirrar tíðar hætti, keypti sér
lausamannsbréf og stundaði
verkamannavinnu hér og þar, en
Anna var ýmist í vistum eða hús-
mennsku. Árið 1922 reistu þau
sér lítinn bæ hjá Síðumúla, þar
sem þau bjuggu nokkur ár, en
unnu á búinu hjá tengdaforeldr-
um mínum, Ingibjörgu Guð-
mundsdóttur og Andrési Eyjólfs-
syni, fyrrv. alþingismanni. Jón
allt árið, en Anna á sumrin.
Seinna var bærirm rifinn, og
fluttu þau þá alveg inn í heimili
Síðumúlahjóna. Jón dó haustið
1931, og höfðu þau þá þegar misst
fjóra sonu, tveir þeirra dóu sama
árið 1930; Sigurður sá eldri þrít-
ugur og Óskar fjórtán ára, báðir
góðir drengir í hvívetna og voru
mjög harmdauðir foreldrum og
öllum þeim, er þá þekktu. Á lifi
er Stefán, víðkunnur rithöfund-
ur og kennari hér í Reykjavík,
sem erft hefur mannkosti for-
eldranna í ríkum mæli. Leyfi ég
mér að flytja honum og eigin-
konu hans, frú Önnu Aradóttur,
hjartkærar samúðarkveðjur, og
veit ég, að þá mæli ég fyrir munn
margra vina þeirra hjóna.
Ævisaga Önnu 'Stefánsdóttur
er lík fjölmörgum öðrum ó-
skráðnum sögum íslenzkra sveita
kvenna. Löngum bjó hún við
þröngan kost og harða lífsbar-
áttu, eins og svo margt alþýðu-
fólk í lok 19. aldar og byrjun
þeirrar tuttugustu. Þung áföll
beygðu hana aldrei. KjÖrviðir
standa af sér flesta storma. Hún
óx með hverri raun. Lærdómsrík,
óskráð baráttu- og hetjusaga,
sem brotnar á gleymskunnar
6trönd.
Á vordögum lifs síns átti hún
fátækt og alvöru að mæta, og
ætla ég að það hafi sett á hana
nokkur mörk og sniðið hæfileik-
um hennar þrengri stakk en efni
stóðu til. Gáfur voru miklar, hugs
unin skýr og minnið frábært.
Bókhneigð var hún og hagmælt
vel. Þjóðfræðileg þekking henn-
ar var traust og bókmennta-
smekkurinn óbrigðull. Hún var
þróttmikil, dygg og dugleg til
allra verka. Háttvís og höfðing-
leg, skaphöfnin all-stórbrotin,
hjartagóð og hlý í samskiptum
við aðra. Lítilmagnanum var hún
jafnan stoð og stytta og var þar
í öruggt skjól að leita, svo traust
og ráðholl sem hún var.
Börnum Síðumúlahjóna var
hún ætíð sem önnur móðir, og
var þar um gagnkvæman trúnað
og ástúð að ræða. Barnabömin
og tengdabörnin röktu svo sömu
slóðir. Öllum var þeim tíðförult
í herbergi hennar, eftir að elli og
veikindi tóku að mæða hana nú
allra síðustu árin. Er önnum dags
ins var lokið á þessu erilsama
heimili, var jafnan þröngt setinn
bekkurinn hjá henni. Þangað
safnaðist allt heimilisfólkið og
naut ánægjulegrar samvistar við
hana. Yfir mörgum þessara
kvölda hvildi rammíslenzkur
blær kvöldvökunnar.
Gaman var að sjá hve litlu
börnin á heimilinu voru að henni
hænd, ekkert þeirra gekk til
rekkju án þess að leita fyrst á
hennar fund. Árla risu þau svo
oft að morgni til þess að láta
hana leiða sig um töfra- og ævin-
týralönd. Barnalegar spurningar
um lífið og tilveruna dundu á
henni, og úr öllum flækjum var
greitt af einskærri ljúfmennsku.
„Anna sagði það“, var jafnan við
kvæði barnanna og þá þurfti ekki
frekar vitnanna við. Það liggja
einhverjir leyniþræðir milli góðs
fólks og barna, sem vert væri að
gefa meiri gaum en nú er gjört.
Ef til vill er það ekki hending
ein, hve frábær barnabókahöf-
undur Stefán sonur hennar er.
Mikill missir og sár er það
Síðumúlafólki að sjá á bak þess-
um göfuga heimilisvini, en svo
kallar tengdamóðir mín hana í
bréfi, sem liggur hér á borðinu
hjá mér og hún bætir við: „Mér
finnst, að ekkert okkar hafi misst
eins mikið og ég. Samvera okkar
hófst fyrir tæpum 38 árum, og
frá hennar hálfu var hún alltaf
mér til blessunar“.
Ég vil með fánýtum orðum
færa hinni látnu sérstakar þakk-
ir nöfnu hennar Önnu, dóttur
okkar hjóna, fyrír rausnarlegar
gjafir og ógleymanlegar smveru-
stundir.Ég hygg, að allir þeir, er
báru gæfu til þess að kynnast
Önnu, muni æ minnast hennar
með lotningu og þakklæti, svo
heil var hún og vammlaus. Litlu
börnunum hennar öllum finnst
himnaríki nú betur skipað en
áður. Það hefir færzt nær þeim
með nýjum fögrum og góðum
verndarengli.
Axel Ó. Ólafsson.
Jó n Óieiffsson
K veðja
F. 3. des. 1879. D. 26. des. 1959
Hvarf nú einn á dauðans dröfn,
drengur fyrr en varði,
kominn nú í kyrra höfn,
kaus sér leg að Skarði.
Jón mjög góðu búi bjó
bóndi í Vatnagarði
áður fyrr við efni nóg
og eigi krafta sparði.
f»ar í sveit hann verk sín vann,
virtur inn til dala.
Minningar um manninn þann
máli sínu tala.
Autt er sætið öðíingsmanns
sem aldrei brást 1 tryggðum;
er í minnum handbragð hans
heima í Rangárbyggðum.
Ekkert veit ég illt um hann,
ég verð það að segja.
Víst er gott fyrir vænan mann
að vera til og deyja.
Astinni á sinni sveit
sízt er þörf að leyna.
Gott er að eiga gróðurreit
með gull á miili steina.
Oft var heima hugur þinn
á hljóðum rökkurstundum,
þar sem lékstu, ijúfurinn,
með lýsigull 1 mundum.
Þér var annt um þennan reit,
þar var Ijúft að dreyma
manndómsárin austur í sveit
og unaðsdalinn heima.
Hlúum vel að hjartans reit
og hugðarmálum snjöllum;
við erum öll í landaleit
er lýtur að heimafjöllum.
Bærinn heima muna má
mjög sem hrumur stendur;
hann er að trega austur frá
æfðar snillings hendur.
I>ar var gott að þiggja skjól,
þar var yndi og gaman,
þar var rausn og þar var sól,
þar við ræddum saman.
Mjög til fellur mæðan hér,
myrkvast dagar blíðir;
bágt á sá sem biindur er,
birtir þó um síðir.
Þér mun .vinur, verða rótt;
vonarhýr og fagur
eftir dimma nauðanótt
nú mun ljóma dagur.
Allt um þrýtur, ævin dvín,
árin fram hjá bruna,
vinir beina þökk til þín,
þökk fyrir samveruna.
Orðin Krists er krossinn bar
kveikja ijósin vona,
biðja þér guðs blessunar
börnin þín og kona.
Friður blíður fenginn er,
fyllsti bati þeginn.
Farðu vel! Guð fylgi þér
fram á mikla veginn.
Vilhjáimur Ólafsson frá Hvammi.
Hannes Cuðmundsson
F. 25. februar 1900.
D. 27. maí 1959.
í VÆRU RANNI
r.
í væru ranni
værum manni
vórum hjá
afmæli, er vann þitt yfir sjá
renna, Hannes!
foldu fanna
fagnaðar að Ijá,
þínum óska þrá!
Heilir saman,
hylltum gaman
hressir þá, —
hvergi ama yfir brá! —
öðrum framar,
fræðum tamur,
íyrir ræðum sjá
varstu og geðs þíns gná!
II.
Engi mundi
ætla stundin
örlags há
skammt sér undi út í frá,
ung var lundin,
örlát mundin
ykkur báðum hjá! —
vandi sem var á!
III.
Kringum borðið,
beztum forða
bognað þá, —
flugu orðin óska þrá! —
vona þorðu
þau að storð vor
þér enn lengi hjá
mætti liðs sér ljá. —
IV.
Öðruvísi,
en vor fýsi
er og spá, —
margt ræðzt dular dísum hjá.
Maðúrinn kýs
í huliðs hnýsast
heima’ og liðins dá, —
allt í jörðu’ og á.
V.
Gleðin situr
salinn, hnitar
sambönd þrá,
fjörvi hitar meðan má!
Sorgin bitur
fljótt að flytur,
ferða tjaldi’ að slá, —
bana boð að tjá!
Iceknir
VI.
Mikið er hvarfið
manns frá starfi, .—
opt miðju þá! —
mikill þarfi öðrum á! —
Talfið svarfast! —
tímgast arfinn
tíðum leiðum hjá —
langt, þótt líði’ ei frá.
VH.
Þér þarf eigi
þó að segja
þessu frá, —
ástin deyja eigi má!
Húss þíns freyja
Þig mun þreyja
þar til lokast brá, —
börn þín henni hjá.
VIII.
Huggar gleði,
h!ýjar geði
hagl af brá
strýkur meðan minning á
muninn léðan,
tirinn téðan
tíðum liðnum frá,
spegla’ 1 sefans sjá! —
XI.
1 ranni væru
vinur kæri
vist er þá,
dauðs ei stærir stormur sjá!
drengur mæri, —
í Drottins læri
dýrstum Guði hjá, —
enda’ er aldrei má! —
X.
Elskan vakir,
vina ei sakar
vininn þá, —
heima taki, hann hæðum á!
Svanir kvaka
sólna spakir,
sölum himna’ í frá,
líí í dauða dá! —
XI.
Ljúfan gleðji
lækni kveðjur
lifðum frá, —
þar sem bleðja’ af mann ei má!
unaði seðjist,
afmælis geðjist
óskir heiman fá, •—
ræktir sinna’ að sjá. —
Lárus Sigurjónsson
Fyrirhuguð breyting á
störfum lœkna
hjá Tryggingarsfofnun nkisins
f FRUMVARPI ríkisstjórnarinn-
ar um almannatryggingar, sem
lagt hefur verið fram á Alþingi,
er gert ráð fyrir breytingum á
störfum lækna hjá Tryggingar-
írar smíba fiski-
rarmsóknaskip
ÁHUGI íra fyrir fiskveiðum
fer vaxandi. Gera þeir ýmsar
ráðstafanir til eflingar sjáv-
arútveginum. Um siðustu ára-
mót ákváðu írar gegn mót-
mælum Breta að færa land-
helgi sína út með því að taka
upp grunnlínukerfið í stað
þess að láta landhelgislínuna
þræða ströndina inn á hvern
flóa.
Nýlega var hleypt af stokk-
unum í írlandi nýju fiskirann
sóknaskipi, sem er búið öllum
fullkomnustu rannsóknar-
tækjum. Skip þetta nefnist á
írsku Cu Feasa, sem þýðir
„Hundur vizkunnar", en þetta
er tekið úr gömlum irskum
sögnum.
Skipið er að stærð og lagi
eins og meðaltogari. Það er 80
fet á lengd og hefur sama
útbúnað. En auk hinnar venju
legu togvindu hefur skipið all
margar litlar vindur og kraft
blakkir. Það hefur Radar,
Asdic-tæki, og bergmálsdýpt-
armæla og margskonar vís-
indatæki til að mæla sjávar-
hita og taka sýnishorn af botn
lögum.
Meðal viðfangsefna fiski-
rannsóknarskipsins nýja er að
reyna botnvörpur, er leita að
nýjum togaramiðum, mæla
hafdýpi og rannsaka gróður
og dýralíf í sjónum. írar eiga
nú annað samskonar skip í
smiðum og verður það tilbúið
seinna á árinu.
stofnun ríkisins. Um þessa breyt-
J ingu segir á þessa leið í athuga-
semdum við frumvarpið:
— Við Tryggingarstofnun ríki*
ins hafa starfað þrír læknar,
sjúkramálastjóri Sigurður Sig-
urðsson, berkalyfirlæknir og hef-
ur sjúkramálastjórastarfið verið
hálft starf, tryggingaryfirlæknir
Páll Sigurðsson í fullu starfi og
aðstoðarmaður hans Bergþór
Smári og hefur það verið hálft
starf.
Nú hefur Páll Sigurðsson beð-
izt lausnar, en hann er orðinn
67 ára gamall, og Sigurður Sig-
urðsson hefur fengið veitingu
fýrir landlæknisembættinu.
Þótt hagkvæmt hafi reynzt að
skipa læknisstörfum stofnunar-
innar á þennan veg hingað til,
er ekki hægt að gera ráð fyrir
því, að svo verði framvegis.
Þykir eðlilegt, að lækniss'törf
við stofnunina verði full störf og
að þeim gegni þá aðeins tveir
menn, tryggingayfirlæknir og
tryggingalæknir, tryggingayfir-
lækni til aðstoðar.
Tryggingayfirlæknir tæki þá
við deildarstjórn sjúkratrygginga
deildar, en tryggingalæknir ann-
aðist sérstaklega örorkumat líf-
eyrisdeildar.
Brýn þörf er á að fá lagabreyt-
ingu þessa samþykkta hið fyrsta
svo hægt verði að auglýsa störfin
laus til umsóknar.