Alþýðublaðið - 07.07.1920, Blaðsíða 2

s
Afgreiðsla
blaðsins er í Alþýðuhúsinu við
Ingólfsstræti og Hverfisgötu.
Síml
Auglýsingum sé skiiað þangað
eða í Gutenberg í síðasta lagi kl.
10, þann dag, sem þær eiga að
koma í blaðið.
Einkasala=leyfil
Morgunblaðið gefst ekki upp
við að vaða elginn um steinolíu,
verð á henni og annað er henni
við kemur. Undanfarandi daga
hefir Alþbl. rekið vitleysurnar í
hinni frægu steinolíugrein þess
um daginn öfugar ofan í það
aftur, og hefir það eigi dirfst að
taka þeirri ráðningu með öðru en
þögninni, þangað til í gær. Raun-
ar þorir það ekki að mótœæla
réttmætum ásökunum vorum, en
fer eins og hundi, sem er að
reyna að krafsa yfir saurinn úr
sér, en tekst eigi betur en svo,
að það ber ennþá skarðari hlut
frá borði, en áður.
Það er sem sé búið að slá af
einkasöluskrafinu (hér á landi mun
enginn hafa »monópól« á neinu,
nema ef vera skyldi ritstjórn
Morgunblaðsins á framhleypni og
almennri heimsku, en það hvorugt
er nauðsynjavara). Það hefir grip-
ið til þess örþrifaráðs, að mis-
þyrma þannig íslenzkunni, að nota
orðin einkasolu og leyfi yfir sama
hugtakið. Og ætlar þar með að
smokra sér úr hnappeldu þeirri
er það hefti sig í með hinni fárán-
legu framhleypni sinni, er það
kvað Steinolíufélagið hafa einka-
sölu.
Vér viljum bera það undir mál-
fróða menn, hvort nokkurt skyn-
samlegt vit sé í því að blanda
saman þessum tveimur hugtökum;
en vér búumst við að þeirra svar
falli á þá leið, að ekki sjái á
svörtu f Morgunblaðinu.
Flugið. í gær fór flugan 1500
m, i loft upp, og þótti mönnum
er niðri á jörðinni voru það all-
hátt. Þarna uppi var hitinn i° á
Celcius, en á jörð niðri var hann
io°.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Ógróin ]' örð.
----- (Niðurl.)
Hún ketnur seinna. Rúm mitt
er takmarkað í þessu litla blaði,
og eg álít enda alt betur við það
gert, en verja því til sundurrakn-
ingar á þeirri sögu, er eg hygg
lélegasta allra þeirra er prentaðar
hafa verið á íslenzku máli. Sagan
er hvorki fugl né fiskur, hvorki
góð né vond, heldur hreinasta
viðrini, of lítilfjörleg til að geta
heitið synd gegn heilögum anda
íslenzkrar sagnlistar, talandið vott-
ur£hinnar|andlegu meðalmenskunn-
ar, sem vér íslendingar hötum, en
eigum að óttast eins og pestina,
eða fjandann.
Sagan á að vera rituð anda-
trúnni til útbreiðslu, en hún básún-
ar alt of mikið einfeldninginn, sem
heldur að hann hafi vit alheimsins
í koilinum og standi yfir lífsgát-
unni leystri, og manni verður á,
við lestur þessarar sögu, að ör-
vænta um að höf. nokkurn tíma
muni öðlast skilyrðið til að verða
vitur maður: Sjá hve lítið hann
veit. Sagan byrjar á að lýsa
þönkum prests nokkurs, sem hefir
„ensku sýkina“ og ætlar að fara
að sannfæra sveitunga sína um
gæði hennar og gildi. Hvenær
sagan á að gerast er mér ekki
fullkunnugt, en eftir þeim viðburði
að dæma, að bændafólk kemur
saman í stórhópum úti á víðavangi
til að þræta um andatrú, þá skeð-
ur hún sennilega kring um árið
3000, þegar íslenzka þjóðin er
svo Iangt leidd orðin, að Reykja-
vfk„isminn“ hefir eitrað hana alla,
— stefnur og hugarfar þess bæjar,
er eg get ímyndað mér ríkastan
uppskafningsháttar, — þar sem
menn jafnvel kasta trú sinni fyrir
hans sakir og tízkunnar. Prestur-
inn og læknirinn, sem leiða saman
hesta sfna á fundinum, eru báðir
fyrirtaks beinasnar, og annar hrak
þar á ofan, og ekki nóg með að
báðir tali rakalaust, eins og fávfs-
ar konur, heldur rekst hver mót-
sögnin á aðra í ræðum hvers fyrir
sig, eins og naut sem stangast,
og þó eru fleiri mótsagnir í ræðu
prestsins (sem höf. þó auðséð
reynir að gera gáfaðan), svo að
ég hygg að óvíða á íslenzkri
tungu finnist samanhrúgað eins
miklu af órökréttri þvælu á jafn
fáum blaðsíðum og þarna.
Sögurnar Leikfóngin og Guðs-
dýrkun eru varla þess verðar, að
á þær sé minst, enda þótt merg-
ur síðarnefndrar sé ánægjulegt við-
fangsefni: Guðs vegir gegnum al-
vöru eða gaman.
í þessari sögu er holdið alt of
lítið utan á beinunum, svo að
maður að loknum lestri ekki hefir
haft tilfinningu af að hafa lesið
sögu, heldur almenna skraddara-
þanka, framsetta í samtalsformi.
— Þetta er fimta sagan, en hér
skiftir.
Mér er hreinasta unun að fara 1
lofsyrðum um það, sem eg hefi
lofsvert fundið í þessari bók, og
viðurkenna það, sem skarar frarn
úr meðalmenskunni. Og eg fagna
því, að finna fagra staði og ljósa
bletti einmitt í þessari bók, fagna
fyrir sakir þessarar agnar af ná-
ungakærleik, sem eg á til f brjóst-
inu. En hefði öll bókin líkst fimm
fyrstu sögunum, þá hefði Jón
Björnsson þegar kveðið upp yfir
sjálfum sér harðastan ritdóminn L
nýrri tíðar ritdómum vorum, og;
það hefði mér þótt leitt, sakir um-
talaðrar agnar.
í fyrri hluta bókarinnar þekki
eg blaðamannin Jón Björnsson
með öllum hans mörgu ágöllum,.
og vitnar sín syndin um hvern;
Ijóðinn, — höfund, sem ritar meir
fyrir ritmenskuna, en skáldkallið*
heilagt.
í seinni helmingnum er hann
snögglega vaxinn upp úr kotröskni
sinni; þar hitti eg skáldið, sem
talar hjartans málið og hefir jafn-
vel á stundum guðskraftian að
baki, vininn, einlægan og hreinan,
vissulega berandi listina á armi
sér, barnið síungt og almáttugt,
lítt þroskaðan, en efnilegan og
með öllum skilyrðum til að geta
brotist gegnum tildrið. — Og
honum heiisa eg vörmu handtaki.
Enda þótt í síðari helmingnum
megi finna fjölda smágalla, þá
leyfi eg mér að segja, að þeir
hverfi sem ský fyrir sólu, og
maður undrast hversu góða kosti
höf. kemur niður á, eftir það sem
á undan er gengið. Hér andar að
manni einlægninni, hér finnur
maður samúðina og lffið höfund-
arins, í hverri lýsingu, fellir sam-
úð og gleðst, jafnvel inn í hjarta-
rætur, víða.
Það væri fýsilegt að tilfæra sitfc
af hverju úr þessum seinni hluta,.