Morgunblaðið - 05.01.1962, Blaðsíða 15

P8stu<Jagur S. Jan. 19SS
MOnCTJNBLAÐIÐ
15
Krúsjeff: „Við Ieggjum áherzlu á, að tryggja verður á allan hátt friðsamlega sambúð
austurs og vesturs“ .... (A- og V-Þýzkaland) — Tarantel press.
Þórður Jónsson Látrum
Gdmul
„•DÁSAMLEG er hin danska
vernd“. Sú hafði verið yfir fyrir-
sögn á grein nokikurri er Jón
Gunnarson í Keflavík hafði skrif
að í ísafold 14. apríl 1897, að því
er segir í bókinni „Öldin sem
leið“.
Umrædd grein var skrifuð um
veiðar brezkra botnvörpunga í
Faxaflóa, sem drógu vörpur sín-
ar allt uppí landsteina, en dansika
skipið Heimdallur átti þá að
vernda fiskimið okkar innan
landlhelgi fyrir slíkum „ófögn-
uði“ sem þeirra tíðar menn,
töldu veiðar með botnvörpu vera
é grunnmiðum.
Greinin endar þannig: „Þeir
fiskuðu þar daginn sem hann
kom ((varðskipið) alveg óáreitt-
ir, og þeir fiskuðu þar dagana
sem hann lá í Reykjavík og spil-
aði „fyrir fólkið". Dásamleg er
hin danska vernd“.
Nú er hinni dönsku vemd
löngu lökið, við höfum sjélfir
eignazt okkar varðskip, og varð-
skips menn, sem í einu og öllu
hafa komið fram, þjóð sinni til
sóma, eins og vera ber. Fiskimið
okkar hafa eignazt aðra og nýrri
vernd, „vísindalega vernd“, það
er hún sem við eigum að byggja
vonir okkar á, um að fá fiskinn
aftur á miðin, og að fleiri og
stærri fiskimið verði ekki uppur-
in. Lög um visindalega verndun
fiskimiða landgrunsins, voru sett
1948. síðan hafa gengið yfir okk-
ur lög og reglugerðir sem sett
hafa verið í samibandi við hina
„Vísindalegu vernd" þar á meðal
lög frá 9. júní 1960 um leyfi til
dragnótaveiða inná flóum og
fjörðum, svo og leyfi til frjálsari
hagnýtingar á dragnótinni 1961,
það er leyfi til að draga fyrir
lausu, sem flestir vita hvað þýð-
ár, svo það kunna að vera margir
sem ekki átta sig fyllilega á, hvar
verndin kemur fram í þessum
aðgerðum. Mörgum leikmannin-
um sem ekki hefir kynnst töfrum
vísindanna á þessum sviðum,
muii því verða á að hugsa sem
bvo, „vandskilin er hin visinda-
lega vernd“. Þó kann það að vera
»lveg ólþarft að hugsa svo, eða
jafnvel ósanngjarnt, þetta sé
ekkert vandskilið, en það verð-
ur þá einnig að teljast ósann-
gjarnt, af þeim sem mikið vita á
þessu sviði, og hafa niðurstöður
vísindanna í hendi sér, um þessi
efni, að þær skuli ekki vera birt-
ar eg skýrðar fyrir almenningi.
Hér á ekki að vera um meitt leynd
ermál að ræða, hér er enginn að
meðhöndla sína einka eign þar
Sfim Ílim ar aS raoAa wíyí r\cr uiS.
r
gang fiskistofna okikar.
Hvað veit ég, og minir líkar
um þessa hluti? Það er sannar-
lega alltof lítið, eiginlega ekki
annað, en það sem áratuga
reynsla hefir kennt okkur á einn
og annan hátt, og það sem „þátt-
urinn um fiskinn" er nú af og til
að fræða okkur á. í tvö ár, hafa
verið stundaðar „dragnótaveið-
ar“ inná fjörðum og flóum, sem
voru leyfðar samkvæmt álitsgerð
um s«m almennt studdu þá fram
kvæmd á hverjum stað, ég segi
almennt, því annars var ráðherra
ólheimilt að opna svæðið. f tvö ár
hafa þessar veiðar verið stundað
ar, undir vísindalegu eftirliti,
■þetta eftirlit hefir ekki mér vit-
anlega látið frá sér heyra, svo
almenningur hafi aðgang að,
hvað gerst hefir í þessi tvö ár,
mundi þó margur vilja heyra,
‘hvort þessar veiðar hafa bætt lifs
skilyrði kolans og ýsunnar, eins
og sumir héldu fram, eða hvort
þær hafa skaðað þessa fiskstofna
verulega, og lífsskilyrði þeirra,
eða eitthvað þar á milli, við
þessu væri æskilegt að fá svör, ef
hægt er að gefa þau eftir svo
skamman tíma.
Já, hvað hefir reynslan, og
„þátturinn um fiskinn“ kennt
okkur? Hér skal sumt talið: Við
vitum það, að fiskirannsóknir
okkar íslendinga eru á byrjunar
stigi, að við eigum fiskifræðinga
sem standa fyllilega á sporði er-
lendum stéttarbræðrum sínum,
hvað starfshæfni og þekkingu
snertir, að fiskifræðingar okkar,
eru búnir að fá góða aðstöðu í
landi til rannsókna á sjáfargögn-
um o. fl., en þeir hafa ekkert
skip til umráða, til að gera þær
umfangsmiklu rannsóknir sem
gera þarf, og afla þeirra gagna
sem aðstaðan í landi á að taka
við. Mér dettur í hug, að fiski-
fræðingur án skips, sé eitthvað
svipað, og fiskimaður án hnífs,
sjálfum sér og starfi sínu ónóg-
ur. Við vitum að um aldamót
voru hér öl-l mið morandi af
fiski, þau máttu heita það einnig
á fyrsta f jórðungi þessarar aldar.
Við vitum af fenginni reynslu,
ekki einungis hér við land, held-
ur og hvar sem til spyrst, að
botnvarpa sem dregin er með
botninum, hverju nafni sem hún
er nefnd, er skaðleg fyrir ungviði
botnfiska, sé henni beitt á grunn-
miðum, þar sem náttúran hefir
búið þessu ungviði lífsskilyrði, á
það bæði við um ungviðið sjálft,
og ekki síður lífsskilyrði þess við
botninn. Við fréttum af því, og
'hreifiíðum á bví siálf. að hver
vernd
fjörðurinn eftir annan varð fisk-
laus, hvert fiskimiðið eftir annað
varð dautt, eftir að botnvörpunni
hafði verið beitt af miskunar-
leysi.
Við sáum það og reyndum,
hvað friðunin 1952 var fljót að
bera ávöxt, kola og ýsu veiðin
jókst hröðum skrefum, og þorsk
urinn fór aftur að leita inná firð-
ina. Við vitum að skip voru send,
útá, og útfyrir landgrunnið til að
leita nýrra miða, þau fundust, og
voru skirð eftir ýmsum mönnum
og skipum. Við vitum einnig, að
enn eru send skip sömu erinda,
en ekkert nýtt mið finnst, við
vitum að í gerð fiskleitartækja
og fullkomnun þeirra hefir þó
orðið bylting á síðustu árum, sem
leiðir af sér þá spurningu, hvar
er fiskurinn fyrst bann finnst
ekki með þessum fullkomnu
tækjum?
Við vitum, að árið 1955, áttum
við 645 fiskiskip með þilfari, og
auk þess nokkur hundruð trllur,
þorskafli þessara skipa var það
ár 248,861. lest. 1960, fimm árum
síðar eigum við 784 fiskiskip með
þilfari, og nokkur hundruð trill-
ur, eða 139 skipum fleiri með
þilfari, og betur búin að tækjum,
og veiðarfærum, en þorskafli
þeirra var það ár 243,339 lestir
eða 5,522 lestum minni en 1955,
þrátt fyrir stóraukinn og bættan
skipakost. Þetta talar sínu máli.
Við vitum að „drauganet"
flækjast um fiskimiðin og halda
áfram að veiða engum til gagns,
en öllum til tjóns. Við vitum að
‘hin „Visindalega vernd" greip
þegar í taumana, út var gefin
reglugerð nr. 160, 1960 ('kúlu-
hankareglugerðin) um lélegra
efni í kúluhanka á þorskanet,
svo netin héidu ekki endalaust
áfram að veiða, eftir að þau
'hefðu tapazt, heidur slitnuðu
kúlurnar af, og netin féllu í
botninn. Reglugerðin tók gildi 1.
janúar síðastliðinn, en þá skeði
nakkuð skrítið, og ég held sér-
stætt í sögu löggjafar og löggæzlu
á landi voru. Utgerðarmenn sögð
ust vera búnir að kaupa annað
efni sterkara, og vildu heldur
nota það. Framkvæmd reglugerð
arinnar var frestað, hversu lengi
vitum við ekki ennþá, en senni-
lega svo lengi sem útgerðarmenn
vilja nota sterkara efni.
Við vitum og sjáum dragnóta-
bátana með fullu leyfi yfirvald-
anna draga botnvörpu sína á
sömu slóðum, og brezku botn-
vörpungarnir voru að stelast til
að draga sín-ar botnvörpur fyrir
60—70 árum. Á þeim árum sárn-
W<S><S*S^><S*S*S><S><S*S*í><í*S><S*S><í><S><í><í*SK5><^^
Ambrose Bierce
ABROSE Bierce hét einn
hinna minni spámanna í bók-
menntaheimi Bandaríkjanna.
Það væri þo synd, ef nafn hans
gleymdist, því að hann var
ákaflega fyndinn höfundur.
Hann var á sínum tíma að-
sópsmikill blaðamaður í San
Francisco og ritaði af nístandi
háði um mannlegan breyzk-
leika, mörgum til skemmtun-
ar, en öðrum til reiði. Hann
var gæddur afburða kímni-
gáfu. Orðið hugleysingi skil-
greindi hann til dæmis
þannig: maður sem á hættu-
stund hugsar með fótunum.
Hann átti líka til kaldhæðni
og gat þá gert út af við hvaða
fórnardýr sem var, en þau
urðu mörg.
Líf Ambrose Bierce var við-
burðarríkt og ævintýri líkast.
Hann fæddist árið 1842, gekk í
Sambandsherinn, jafnskjótt og
börgararstríðið brauzt út, og
særðist tvisvar í bardögum. Að
stríðinu loknu fluttist hann bú
ferlum til vestrurstrandar-
innar, settist að í San Fran-
cisco Og fór að fást við rit-
störf. Þar bjó hann næstu
fjóra áratugi, eða þar til hann
var 71 árs Þá lagði hann land
undir fót Og fór alla leið til
Mexíkó í leit að meiri ævin-
týrum og her Pancho Villa.
Það var árið 1913 og síðan
hefur ekki frá honum spurzt.
Hann hvarf.
Bierce ritaði ótal blaða-
greinar og margar smásögur.
Eitthvert þekktasta verk hans
er þó bókin — The Devil’s
Dictiónary. Bókin er samsafn
greina og ritgerða um orðskýr
ingar, sem hann skrifaði í blað
ið Wasp í San Francisco, en
þar starfaði hann í mörg ár.
Hér eru nokkur sýnishorn af
orðskýringum hans í bókinni,
og eiga sumar þeirra við enn
í dag:
Viti: Há bygging á sjávar-
strönd, þar sem stjórnin geym
ir lampa og vin stjórnmála-
manns.
Mánudagur: f kristnum lönd
um — dagurinn eftir fótbolta-
leik.
Mús: Dýr, sem stráir braut
sína konum í yfirliði.
Veraldarsaga: Frásögn, yfir
leitt röng, af atburðum, yfir-
leitt ómerkilegum, sem gerast
fyrir tilverknað stjórnenda,
yfirleitt riddara, og hermanna,
yfirleitt heimskingja.
Gaffall: Verkfæri, sem aðal-
lega er nótað í þeim tilgangi
að stinga dauðum dýrum í
munninn.
Yfirvinna: Hættulegur sjúk-
dómur, sem ásækir háttsetta
embættismenn, sem langar á
veiðar.
Bierce var slunginn, gagn-
rýninn Og kaldhæðinn. Rit
hans eru yfirleitt ónáttúrlegs
eðlis — af svipuðum toga og
hjá Edgar A. Poe. Ekki er að
efa, að þátttaka hans í borg-
arastríðinu hefur haft mikil
áhrif á lífsskoðun hans, sem
kemur svo greinilega fram í
orðabókinni hans. Einhver
stærsti skerfur hans til bók-
mennta er þó ef til vill áhrif
hans á Mencken.
Þegar orðabókin hans fyrst
kom út hét hún „The Cynic’s
Word Book“. Þar skýrði Bierce
Orðið „cynisc“, þ. e. kaldhæð-
inn maður, þannig: maður,
sem vegna sjónskekkju sér
hlutina eins og þeir eru, ekki
eins og þeir ættu að vera.
Þetta er kannski bezta lýsing
sem hægt er að gefa á
Ambrose Bierce sjálfum.
Eftir Lynn Poole
The Johns Hopkins
University
og .Devils d'ctionary1
aði mönnurn 9vo þessar veiðar,
að í ísafold var meðal annars
skrifað, 6. janúar 1896 um veið-
arnar. „Þeir haga sér eins og rán-
dýr, sem ekki þekkja annað en
náttúrulögmálið, rífa allt í sig
sem tönn á festir meðan ekki
kemur annað þeim máttar
meira". Og ennfremur segir á
sama stað, um sama efni. „Hið
svívirðilegasta í þessu efni er þó
enn ótalið fram, og það er, ef
satt skyldi vera, að einn eða
fleiri íslenzkir menn séu gengnir
í lið þessara skálka til þess að
vísa þeim á, hvar hættan er
minnst fyrir veiðarfæri þeirra.
Slíkur maður, eða menn, eru að
mínu áliti rétt nefndir landráða-
menn“ (iheimild: Öldin sem leið).
Nú er þetta allt breytt, íslenzk-
ir menn eru hér einir að veiðum
og verki, og ég held að enginn
láti sér detta í hug að kalla þá
landráðamenn, þetta eru fiski-
menn sem fara að settum lögum,
hitt er svo annað mál, hvort þeim
er veiðarnar leyfa, og þeim
ábyrgð á þeim, bæri einhver
auka nafngift í tilefni þess.
Þegar allt þetta er rólega yfir-
vegað, samtímis því, að standa
frammi fyrir þeirri óhagganlegu
staðreynd, að heildarafli okkar
pr. sikip fer hrað minkandi, þrátt
fyrir alla veiðitækni, og stærri
skip, geta menn þá ekki almennt
farið að hugleiða það f alvöru,
að gera varanlegar friðunar ráð-
stafanir, og láta endanlega lokið
veiðum með botnvörpu fyrir inn-
an fjögra mílna mörkin, og tak-
marka veiðar með þorskanetum.
Eitthvað slíkt verður að gerast ef
hin „vísindalega vernd“ á ekki að
verða tálvon.
Ef við lítum til friðunarinnar
1952, en þá var talið að illa horfði
með flatfisks og ýsu stofnanna,
1953 varð ýsuaflinn tæpar 8 þús.
lestir en var kominn uppí 18,705
lestir 1959, árið áður en oppnað
var fyrir dragnótina. Kola aflinn
var 1953, 247 lestir, en var orð-
inn 1959, 875 lestir, þá er einnig
þess að gæta, að erlend skip voru
stöðugt með línunni, og hirtu
þar mikið magn af kola og ýsu,
auk annars fisks svo mikið
magn, að Bretimt var farimn að
viðurkenna að friðunin hefði
einnig verið til góðs fyrir hann.
Við áttum aldrei að láta það
henda, að leyfa veiðar með drag-
nót fyrir innan fjögra mílna mörk
in, skynsamlegra hefði verið að
leyfa togurum ekkar að veiða
innað fjórum mílum, á vissum
stöðum og tímum, útúr því hefð-
um við fengið meira magn af
þessum fiskitegundum, og verið
mikið öruggari um að ganga ekki
of nærri stofninum, í þessa átt
hlýtur þróunin að verða, við verð
um að friða algjörlega fyrir
botnvörpunni eitthvert svæði
með ströndinni fyrir ungviðið,
við megum aldrei ráðast á ung-
viðið eða lífsskilyrði þess, held-
ur skapa því sem bezt skilyrði
til vaxtar, þetta eru svo einföld
sannindi í þróunarsögunni, að
það gengur lygasögu næst, að til
séu menn sem ekki virða þau.
Það var mikið happ, að togari
einn fékk nok'kur „drauganet" í
trollið, full af fiski á flestum
stigum rotnunar, þetta var mynd-
að og komst í blöðin, og „Þáttinn
um fiskinn". Eftir það las ég í
Morgunblaðinu. að bví var lýst
Framihald á bls. 16.