Morgunblaðið - 14.04.1962, Blaðsíða 12

12
MORCUNBtAÐiÐ
Laugardagur 14. apríl 1962
JMrogpisstMðfrUt
Útgefandi: H.f. Arvakur. Reykjavík.
Frarnkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (áPm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
. Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjóm: Aðalstræti 6.
Augiýsingar og avgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 55.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
FRA RUSTUM
TIL VIÐREISNAR
Evtushenko vinsæiasta Ijóðskáld
yngri kynslóðarinnar í Rússlandi
Evtushenko les ljóð sín.
í útvarpsumræðunum í fyrra
* kvöld brá Ólafur Thors,
forsætisráðherra, upp glöggri
mynd af þróun íslenzkra
stjómmála og efnahagsmála
sL fjögur ár. Hann benti á,
að auðvitað hefði vinstri
stjórnin hrökklazt frá völd-
um á miðju kjörtímabili
vegna þess að hún réði ekki
við þá erfiðleika, sem hún
hafði leifct yfir þjóðina. Hana
brast getu til þess að finna
sameiginleg úrræði til þess
að ráða fram úr vandanum.
Það kom síðan í hlut núver-
andi stjómarflokka aðmarka
stefnunna út úr rústimum til
viðreisnar og uppbyggingar.
Þetta er kjami málsins.
Þessar staðreyndir verða að
segjast, hvenær og hvar sem
rætt er um stjórnmál á ís-
landi. Þjóðin öll verður að
vita, hvernig vinstri stjóm-
m reyndist, hvaða möguleik-
ar flokkar hennar höfðu til
þess að taka raunhæft á
vandamálunum, hvers vegna
hún gafst upp og hvemig
hún skiidi við.
Stjórnmálaflokka og rík-
isstjómir ber ævinlega að
dærna fyrst og fremst af
verkum þeirra og reynslunni
af störfum þeirra. Kosninga-
loforð og stefnuskrár segja
oftast aðeins hálfa söguna af
því,' hvemig flokkar munu
reynast í ríkisstjóm. I>að
sannaðist mjög greinilega á
Vinstri stjórninni. Hún og
flokkar hennar höfðu um
langt árabil, jafnvel áratug-
um saman, hamrað á því, að
vinstri stjórn myndi leysa
ÖU vandamál í samræmi við
hagsmuni hins vinnandi
fólks. Hún myndi verða úr-
ræðagóð og frjálslynd, þrótt-
mikil og farsæl framfara- og
uppbyggingarstjórn. — Hún
myndi útrýma verðbólgunni
og tryggja kaupmátt laun-
anna
★
Reynslan sannaði það gagn
stæða, eins og Ólafur Thors,
forsætisráðherra, benti á í
ræðu sinni. Vinstri stjórnin
leiddi óðaverðbólgu yfir ís-
lenzku þjóðina, þverrandi
kaupmátt launa, algert öng-
þveiti í efnahagsmálum henn
ar.
í>að kom í hlut núverandi
ríkisstjómar að snúa við á
óheillabrautinni, stöðva verð
bólguna og skapa jafnvægi í
efnahagsmálum landsmanna.
Forsætisráðherra drap
nokkuð á vaxtalækkunartal
fcommúnista og Framsóknar-
manna. Þeir teldu að lækk-
un útlánsvaxta myndi leysa
fjölmörg vandamál, ekki að-
eins bæta kjör útflutnings-
framleiðslunnar, heldur og
alls almennings í landinu.
En allar vaxtóurgreiðslur í öll-
um lánastofnunum á öllu
landinu sl. ár hefðu numið
400 milljónum króna. Hins
vegar hefðu launahækkan-
irnar numið 550—600 millj.
kr. Nú væri því haldiðfram,
að með vaxtalækkun væri at
vinnuvegunum unnt að
greiða alla kauphækkunina,
jafnvel þótt vaxtalækkunin
væri ekki nema 70 millj. kr.
á ári! Hér væri um augljós
falsrök að ræða, sagði for-
sætisráðherra.
Þetta er vissulega rétt. At-
vinnuvegirnir voru gersam-
lega ófærir um að taka hinar
miklu kauphækkanir á sig á
sl. ári og smávægileg vaxta-
hækkun gat aldrei orðið
nema brot áf þéirri launa-
hækkun, sem framleiðslunni
var gert að greiða. /
Þær ráðstafanir, sem ríkis-
stjómin gerði á sl. sumri til
þess að viðhalda jafnvægi í
þjóðarbúskapnum, voru þess
vegna óhjákvæmilegar og lífs
nauðsynlegar eins og forsæt-
isráðherra leiddi gild rök að.
GRÖNDAL
OG V-STJÓRNIN
i^unnar Thoroddsen, fjár-
málaráðherra, minntist á
það í upphafi útvarpsræðu
sinnar í fyrrakvöld, að Fram
sóknarmenn og kommúnistar
héldu því ævinlega fram, að
allt hefði verið í lagi hjá
vinstri stjórninni, þegar hún
lagði upp laupana, nema
hvað hún hefði ekki ráðið
við vísitölu og verðlag.
Þetta minnti sig á það,
sagði fjármálaráðherra, er
Benedikt Gröndal, skáld,
sagði á banabeði, að hann
gæti hvorki gengið né and-
að, en annars liði sér vel!
Þessi samlíking er vissu-
lega hin snjallasta. Engum
dettur þó í hug að jafna hinu
djúpvitra skáldi við leiðtoga
vinstri stjórnarinnar. En það
er mála sannast, að þeir
halda því jafnan fram, að
vinstri stjórninni hafi farið
allt vel úr hendi, þrátt fyr-
ir það þótt hún gæti hvorki
„gengið né andað“! Aðal-
vandamál hennar, eins og
allra annarra ríkisstjórna sl.
20 ár var auðvitað verðbólg-
an og efnahagsmálin. En í
þeim málum gafst hún ger-
FYRSTI vísir vorsins hefur sýnt
sig í Rússlandi. í Moskvu hefur
snjóinn leyst, og litlir drengir
eru farnir að leika sér í skenunti
görðum borgarinmr. Tíu sinnum
hefur vetrarsnjóinn leyst, siðan
Stalin leið. Nú lifir hann aðeins,
sem slæm æskuminning í huga
yngri kynslóðarinnar, þeirra 100
milljóna Rússa, sem enai hafa
ekki náð 25 ára aldri.
Yngri kynslóðin hefur ekki
verið bundin böndum þess ótta,
sem steðjaði að feðrunum, nú er
hún heltekin stjórnmálakenning-
um þeim, sem voru í algleymingi
fyrir nær hálfri öld. Samt
ríkir ekki frelsi, í vestrænum
skilningi í Rússlandi, — ~4>ó
óánægja sé nú látin í ljós á þann
hátt, sem enginn hefði þorað áður
fyrr.
Þótt yngri kynslóðin njóti betri
lífskjara en hinir eldri, þá gerir
(hún meiri kröfur til lífsins, og
kvartar meir yfir því, sem á
þyikir Skorta, en noikkur kynslóð
hefur áður gert.
Uniga fóikið leitar nú út fyrir
takmörk fósturjarðarinnar eftir
meiri fyllingu í líf sitt. Það sem
talið var ,úrkynjaður“ smekkur,
fyrir nokkrum áruom, setur nú
svip sinn á unga menntamenn.
Þeir leita eftir að kynna sér
abstrakt list. lesa bæ/kur eftir
Hemingway og J. D. Salinger
(bækur þeirra fást í rússneskum
þýðingum), og álhuga þeirra á
jazz, virðast lítil takmörk sstt.
Ljóðskáldin vlnsælust —
Evtushenko vinsælastur þeirra
Einikum eru það ljóðskáldin,
sem njóta meira frelsis, en. þekkzt
hefur, síðan byltingin var gerð.
Frá fyrstu tímum, hefur sovézk
alþýða hlýtt af áhuga á „upp-
lesara“ og Ijóðskáld hafa verið
í miklum rnetum. Þau hafa lengst
af verið mestu andstæðingar
óréttlætis, allt frá Pushikin til
Pasternaks. í fótspor þeirra feta
nú Evgeny Evtushenko, þekkt-
asta og dáðasta ljóðskáld í Rúss-
landi, í dag.
Hann hóf feril sinn^ þar sem
margir aðrir hafa lokið honum —
í Sí'beríu. Vinsældir hans, sem
eru gífurlegar rneðal yngri kyn-
slóðarinnar, má rekja til þess
'hæfileika hans að skynja, og
túlka efa og löngun jafnaldra
sinna, sem eru ekiki lengur um-
lulktir blekkingum, en nú að
vakna til skilnings um hlutverk
sitt. EvtuShenkö hefur verið lýst,
sem fánabera nýju kynslóðarinn-
ar, án þess þó að gerast píslar-
vottur.
samlega upp. Hún átti þar
engin úrræði. Undir forystu
hennar jókst verðbólgan
stöðugt, lánstraust þjóðarinn
ar út á við þvarr, og að lok-
um var ekkert nema hengi-
flugið framundan, að 'áliti
sjálfs forsætisráðherra V-
stjórnarinnar.
Vinstri stjórnin gat hvorki
andað né gengið. Hún logaði
að innan af ráðleysi og óein-
ingu feeirra flokka, sem að
henni stóðu. Þess vegna fór
sem fór, og þess vegna er
það einlæg von meginhluta
íslenzku þjóðarinnar, að slík
ólánsstjóm setjist aldrei aft-
ur á veldisstól á íslandi.
Voru áður einangraðir
Fram til þess, hafa ,andimæl-
endur“, sem spunnir eru af sama
toga og Evtushenko, verið ein-
angraðir frá alþýðunni. Nú er
það viðhorf breytt, og ljóðskáld
in fara nú í fyrirlestrar- og upp-
lestrarferðir. um allt land. Ljóð-
listin hefur þannig verið endur-
vakin.
Á sumarkvöldum, eru ljóð les-
in upp í skemmtigörðum og torg
um, og Ijóö, Sem jafnvel fengjust
ekki birt, berast á vörum manna
á milli. Þetta á ekki minnstan
þátt í auknum vinsældum ljóð-
listarinnar.
Leita má sannlei'kans í fyrsta
skipti um iangan tima
Það má segja, í fáum orðumn,
að rússneskir rithöfundar séu
farnir að leita sannleikans.
Sjálfur segist EvtuShenko hafa
farið til Siberíu, eftir dauða Stal-
ins, til þess að athuga, hvort
nokkurt sannleiksbrot leyndist
þar enn. Hann varð fyrir von-
brigðum. í Ijóði, sem hann til-
einkar heimabæ sínum, Zima, seg
ir hann: „Sannleiikurinn er góð-
ur, en hamingjan betri“. Síðan
bætir hann við: en án sannleiks
er engin hamingja“.
Evtushenko lætur að því ligigja,
að hinn algera sannleika sé
hvergi að finna í Rússlandi,
vegna þess ,að það er engin trú,
og þar sem trúin er sama og
ástin, þá er engin ást.
Margir líta með grunsemd á
fortíð feðra sinna, og álíta þá
eiga einhvern þátt í glæpum
Stalins, sem enn hefur ekiki verið
upplýstur. í einu ljóði Evtus-
henko segir svo:
Að baki ræðunum
kann að' leynast ljótur leikur.
Við töl'Uim og tölum um það,
sem við minntumst
ekki á í gær.
Við segjium ekkert um bað, sem
við gerðum sjálf.
Vantrú og gagnsefjuu
Sérkenni rússneskrar æsku er
vantrúin. Hún kann ekki að hafa
mikil áihrif á þá, sem vinna á
samyrkjubúum. eða í verksmiðj
um, en áhrifanna gætir meðal
þeirra, sem hlotið hafa menntun.
Innan ákveðinna taikmarka, hafa
skólagengnir unglingar verið
hvattir til þess að hugsa sjálfir,
og þar með er gagnrýnin vakin
á takmörk hugsanafrelsins.
Þannig verður til sefjun gegn
óstöðvandi áróðri fyrir stefnu
yfirvaldanna, sem sífellt varar
við „óheilbrigðum skoðunum“.
Ef til vill má líkja þessu við við»
brögð manna á vesturlöndum,
við óheyrilega skrumauglýsinga
herferð, sem vekur andúð.
Samt er talið. að unga kynslóð-
in sé trygg heimalandi sinu, og
því eina stjórnmálakerfi, sem hún
þekkir. Vanþekking á því, sem
gerist erlendis, er mikil, og ferða
menn í Rússlandi verða oft undr
andi, er þeir heyra jafnvel þá,
sem harðir eru í gagnrýni sinni á
rússneska stjórnarháttu segja, að
innan skarnms muni Rússar fram
leiða eins mikið af bílum, og
öðrum vörum og gert er á vestur
löndurn, án þess að samfélagið
sýkist af .spillingu kapitalism-
ans“.
Vinsælasta leiikritaskáld unga
fólksins, Victör Rozov, gegir 4
einum stað- ,,það er einkennandi
fyrir það (unga fólikið) að þola
ekki akriffinnsku né það sem
sálarlaust er“.
Óánægja með þær miklu kröf«
ur, sem ríkið gerir sífellt til ein*
staklinganna, kemur víða fram.
Nýlega mátti lesa þessa setningu
í Komaomolskaya Pravda: „Hvi
skyldi löngunin eftir hamingju
,til handa einstajklingum, rekast
á við það, sem er heildinni fyrir
lbeztu“. — Við byggjum ekki
koanmiúnisma til þess að sofa á
nöglum.
Byrjaði aS skrifa 10 ára
Evtushenko virðist haía haft
Framh. á bis. 1«. .