Morgunblaðið - 03.06.1962, Síða 6

6
MORCVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 3. júní 1962
Anna Guðmunds-
dóttir Nesi Kveðja
Fædd 18. nóv. 1876.
Dáin 27. mai 1962.
„Húsfreyja er heimilsvörður.
Hvert heimili þjóðarvirki.
Ef öll eru heimilin örugg og
traust
mun aldrei bregðast, að
hamingjan styrki
þjóðina, — svo hún standi
stöðug í hverri þraut
og ryðji sér rétta braut.“
Gullvægur vitnisburður, —
framborinn í minningu þá ný-
látinnar mierkiskonu,' og er vitn-
isburðurinn heimfærður til henn
ar í fögru ljóði. — Sonur þeirrar
ihúsmóður varð síðar ráðherra
Og dóttir hennar forsetafrú.
En þótt þessi merki vitnis-
burður hafi upphafilega verið
Ihelgaður ákveðinni móður og
■húsmóður, þá hygg ég það ekki
ofsagt, að hann gæti í öllum
meginatriðum átt við um mjög
mikinn fjölda húsmæðra þjóðar
vorrar, allt frá upphafi íslands-
byggðar og til þess dags. — Guð
hefur á öllum öldum blessað
þjóð vora með fjölda mannkosta
kvenna, og það er ekki síst fyrir
varðstöðu þeirra að þjóðarvirkið
stóðst raun aldarfarsins á hverj-
um tíma. Þær héldu svo vel
vöku sinni, að þegar endurreisn
in hófst fyrir rúmæi öld, var
þjóðin þrátt fyrir langvarandi
þunga raun, nægilega þróttug
og fersk til átaka og framsókn-
ar. — Og nú gengur hún fram
í stöðugt vaxandi viðreisn, með
sigurmerki í hverju spori, á öll-
um srviðum þjóðlífsins.
Húsfreyja er heimilisvörður,
Ihvert heimili þjóðarvirki.
_ Gullvægur vitnisburður. —
Ótæmandi þakkarefni í reynslu
aldanna. Svo hefur þetta verið
á öllum öldum. — Það má nefna
fornkonurnar Bergþóru, Auði,
Ásdfsi á Bjargi og Halildóru, er
batt og lét binda sár óvina sem
vina eftir bardagann, fyrst allra
manna sem um getur í slíku
mannúðarstarfi í norrænum bóik
mienntum.
þvi, að eftir nær hálfrar aldar
viðurkenningu þykist ég með
fullum rétti geta borið fram þann
vitnisburð, að hin látna hús-
freyja hafi verið ein slíkra mik-
ilhæfra húsmœðra og það í
fremstu röð í samtíð vorri. Ég
hygg það ekki ofsagt, að um
það munu sammála þeir, sem til
hennar þekktu.
Hún var glæsileg kona í sjón
Og mikil í reynd. — Hún var
máttug í mildi sinni, — fórn-
fús í þjónustu sinni, — trú í
löngu vandasömu starfi. Kona
sem skilaði fögru og miklu æfi-
starfi í varðstöðu sinni í viriki
þjóðarinnar, heimilinu.
Aldamótaárið var hún ung
gefin efnilegum eiginmanni, Jóni
Jónssyni frá Bjóluhjáleigu. Á
þeirri jörð bjuggu þau um ára-
tugi. Hann var mikiil drengskap
armaður og merkur búhöldur.
— Það var löngum fremur þröng
býlt um þau, — lengi aðeins
hluti jarðnæðis til ábúðar, en
jafnan var vel um heimili þeirra
og hag. Mikil ástúð og gagn-
kvæm virðing mótaði alla tíð
samlíf þeirra um meir en hálfa
öld. Fyrir níu árum var hann
burtkallaður og fylgt til grafar
með samstilltum góðhug ást-
vina og fjölda samferðamanna.
Það eru nú liðin 44 ár síðan
ég kom fyrst á heimili þeirra
hjóna. Það var blessaður staður,
bjartur af mannkostum hús-
bændanna og mótaður sannri
gleði margra uppvaxandi, efni-
legra barna. Ég kom að rúmi
Kristínar Þorvaldsdóttur, há-
aldraðrar móður hinnar látnu
húsfreyju. — Það var sem geisli
af himneskri dýrð hvíldi yfir
þeim beði og út frá henni, sem
þar lá. — angan trúarsamfélags-
ins við algóðan Guð. — Hún átti
Passíusálmana í hug og hjarta.
Þær mæðgur munu hafa ver-
ið um margt líkar. — Hin síð-
ustu ár var hin látna húsfreyja
á heimili Guðrúnar dóttur sinn-
ar og manns hennar, Gunnars
JónssOnar. Það var henni góð
dvöl og æfi'kvöldið blessað á
þeim stað.
Og nú er hún frá oss horfin,
en minningin lifir þótt maður-
inn deyi.
Minningin um frú Önnu Guð-
mundsdóttur mun jafnan vera
mótuð mklu þakklæti og virð-
ingu ástvina hennar og allra
okkar samferðamanna hennar. —
E. Þ,
„VÆN KONA er miklu meira
virði en perlur. Hún breiðir út
lófann móti hinum bágstadda,
og réttir út hendurnar móti
hinum snauða“.
Með þessum setningum úr Orðs-
kviðum Salómons vil ég byrja
þessi fáu kveðjuorð, er ég skrifa
í tilefni af andláti Önnu Guð-
mundsdóttur. Tel ég mér það
bæði ljúft og skylt, en finn þó
vanmátt minn til að mæla eftir
hana, sem vert væri.
Hún lézt að heimili sínu,
Nesi á Rangárvöllum, 27. maí
sl. Útför hennar fer fram að
Odda mánudaginn 4. júní nk.
Anna fæddist að Miðhúsum í
Hvolhreppi 18. nóvember 1876.
Foreldrar hennar voru hjónin
Guðmundur Einarsson frá Reyð-
arvatni á Rangárvöllum og
Kristín Þorvaldsdóttir frá Vall-
arhjáleigu í Flóa. — Átta ára
gömul fluttist Anna með for-
eldrum sínum að Stórólfshvoli
og þar ólst hún upp í fjölmenn-
um systkinahópi við venjuleg
sveitastörf. Föður sinn missti
hún árið 1894, en móðir hennar
dó hjá henni árið 1921 í hárri
elli.
Árið 1897 yfirgaf Anna æsku-
heimili sitt á Stórólfshvoli og
var fyrst um stundarsakir hjá
Guðmundi bróðir sínum, er þá
hóf búskap á öndverðarnesi í
Grímsnesi. Þaðan fór hún að
Bjóluhjáleigu í Ásahreppi, til
Jóns Eiríkssonar og Guðrúnar
Filippusdóttur, er þar bjuggu.
Var hún vinnukona hjá þeim
þangað til aldamótaárið, er hún
giftist Jóni, syni þeirra.
Þau Jón og Anna hófu bú-
skap í Þjóðólfshaga í Holtum
og bjuggu þar nokkur ár. En
þegar Jón, tengdafaðir Önnu,
missti Guðrúnu konu sína, ósk-
aði hann eftir að þau flyttu
aftur að Bjóluhjáleigu og gerðu
þau það. Þar bjuggu þau til
ársins 1923 og fluttu þá að
Hrafntóftum og voru þar í 10
ár, en þá brugðu þau búi. Frá
því dvöldust gömlu hjónin það
sem eftir var ævinnar hjá Guð-
rúnu, dóttur sinni, og Gunnari
Jónssyni, manni hennar. Mann
sinn missti Anna árið 1953.
Þau hjónin, Jón og Anna,
eignuðust 8 börn, 2 þeirra dóu
í bernsku. Þau, sem upp kom-
ust eru öll á lífi, en þau eru:
Kristinn, starfsmaður hjá
kaupfélaginu Þór, kvæntur Jónu
Einarsdóttur; Guðrún, hús-
freyja í Nesi, gift Gunnari
Jónssyni, bónda þar; Ingibjörg,
gift óskari Þorsteinssyni, skrif-
stofumanni, Reykjavík; Ingólf-
ur, landbúnaðarráðherra, kvænt
ur Evu Jónsdóttur; Sigríður,
gift Ingvari Þórðarsyni, húsa-
smíðameistara, Reykjavík, og
Ragnar, sölustjóri, einnig í
Reykjavík, kvæntur Kristínu
Einarsdóttur.
Þetta, sem ég nú hef sagt, er
í stórum dráttum hin ytri mynd
af lífi og starfi önnu. Það er
mynd af lífi og starfi íslenzkr-
ar sveitakonu í alþýðustétt, sem
fyrst og fremst hefur gegnt
þeim göfugu hlutverkum, að
vera í senn eiginkona, móðir og
húsfreyja á mannmörgu sveita-
heimili. Hún var dugmikil og
stjórnsöm húsmóðir, eignaðist
lífsförunaut, sem dáði hana og
virti og var henni samhentur
í öllu, sem laut að heill og hag
heimilisins. Þau áttu blómlegt
bú á þeirra tíma mælikvarða
og voru ávallt veitandi, en ekki
þiggjandi. Þau urðu og þeirrar
gæfu aðnjótandi að sjá ríkuleg-
an ávöxt iðju sinnar í uppeldi
barnanna.
Eins og ég gat um í upphafi
máls míns, þá ólst Anna upp á
Stórólfshvoli. Þar er náttúru-
fegurð mikil og víður sjóndeild-
arhringur yfir nokkuð af hin-
um blómlegu byggðum Rangár-
þings. Þar hefur hún eflaust,
strax í æsku hrifizt af dásemd-
um náttúrunnar og friðsæld
sveitalífsins, enda tók hún
tryggð við sitt fæðingarhérað
og dvaldist þar til æviloka. —■
Hún átti góða og guðhrædda
foreldra, sem kenndu henni að
bera loftningu fyrir hinum al-
valda, ósýnilega mætti, sem yf-
ir okkur vakir og gefa sig hand-
leiðslu hans á hönd. Það vega-
nesti varðveitti hún trúlega til
æviloka. Anna var trúuð kona,
kirkja og kristindómur voru
henni heilög vé. Það var henn-
ar styrki stafur á langri ævi.
Ekki naut hún neinnar
menntunar í æsku umfram það,
sem krafist var undir fermingu
í þá daga. Þá voru lítil tæki-
færi til að veita sér slíkt. Ef-
laust hefur þó hugur hennar
staðið til þess, ef um það hefði
verið að ræða, því Anna var
greind og hafði yndi af lestri
góðra bóka. Hún hafði og mikla
ánægju af söng og hljómlist,
hafði sjálf góða söngrödd. Oft
var mikið sungið á heimili
þeirra hjóna, einkum eftir að
þar komu hljóðfæri. Þá var oft
glatt á hjalla og tekið lagið i
góðra vina hópi í litlu stofunni
á Hrafntóftum.
Þegar Anna var að alast upp
á Stórólfshvoli, var þar héraðs-
læknir hinn góðkunni mann-
kostamaður ólafur Guðmunds-
son. Hann átti gnægð góðra
bóka og mátti hún notfæra sér
þær eftir því sem hún hafði
tíma og tækifæri til. Minntist
hún oft á það við mig, hve
þetta hefði verið sér dýrmætur
fjársjóður.
Anna var fríð kona, svipur-
inn hreinn og mildur, en þó ein-
beittur, frjálsmannleg í fasi og
vakti athygli hvar sem hún fór.
Það var gaman að ræða við
hana, því hún var greind og
minnug í bezta lagi, hispurslaus
og lét skoðanir sínar skýrt og
ákveðið í ljós, hver sem í hlut
Framh. á bls. 23
Og sé hörft til síðari æfi-
skeiða, — hvílí'kur vitnisburður
í Ijóðum skáldanna til mæðra
sinna. Varðstöðu þeirra í virki
heimilisins meta þau og lotfa
öllu ofar. Sérhver maður hrítfst
við lestur slíkra minningar-
Ijóða, ekki aðallega vegna móð-
ur skáldsins, heldur vegna þess,
að lesandanum finnst alveg ó-
sjálfrátt, að í þessum hugðnæmu
ljóðum sé einmitt verið að minn
ast hans eigin móður.
Mitt andanssikrúð er skorið
af þér. •
Sú skyrtan bezt hefir dugað mér
við stormana, helið og hjúpinn.“
Minningin um látnu húsfreyj-
una, önnu Guðmundsdóttur, er
andaðist í hárri elli að Nesi á
Rangárvöllum, hinn 27 f.m., kall
ar hugsanir mínar fyrst og fremist
inn á þessar brautir, — til inni-
legrar viðurkenningar og mikils
þakklætis til þeirra merkis-
kvenna, sem hafa verið og eru
trúir varðmenn í virki þjóðfélags
ins, — þetta er svo með mig af
• Hvað gerirðu í
sumarleyfinu?
Þegar fólk hittist þessa dag
ana, verður fyrsta spurningin
oft: Ertu farinn að hugsa fyr-
ir sumarleyfinu? Hvert ætlar
þú? Á þessu norðlæga landi
okkar, dreymir fjölmarga um
sól og baðstrendur, og helzt
í suðlægum löndum, þar sem
hitinn verður örugglega 20—
30 stig En í gær hitti ég á
götu mann, sem gaf allt ann-
að svar. Eg ætla á skíði, sagði
hann. Þetta var Valdimar
Örnólfsbon, leikfimiskennari í
Menntaskólanum. Hann er um
það bil að fara í frí, skólinn
búinn og seinasta sýning á
Skugga-Sveini, sem hann hef-
ur leikið Harald í yfir 50 sinn
um, í kvöld. Og nú er hann
frí og frjáls. Og þá velur
hann fjöll og snjó. Hann segir:
• Fjöll og snjór
Eg ætla að kenna á skíðum
inni í Kerlingafjöllum. Þetta
kann að hljóma undarlega í
eyrum sumra, en það er stað-
reynd, að hér á landi er fátt
skemmtilegra en skíðaferðir á
sumrin.
í fyrrasumar fór ég tvær
10 daga ferðir í Kerlingafjöll-
in og sannfærðist ég þá um
að sumarleyfinu verður varla
betur varið en einmitt til
slíkra ferða. Við fórum 30
saman og dvöldum í mjög vist
legum skála, er Ferðafélag ís-
lands á þarna inn frá. Skíða-
landið í Kerlingafj öllum er
ótrúlega gott, minnir helzt á
Alpana, brekkur við allra
hæfi, ágætar flatir fyrir byrj-
endur og tveggja, þriggja kíló
metra brunbrautir fyrir þá,
sem lengra eru komnir. I einu
orði sagt — stórkostlegt.
• Hlakkar sannarlega
tu
Og svo eru þarna ótal tind-
ar til £ið klífa og útsýni hið
fegursta. Þetta er því tilvalinn
staður fyrir þá, sefn hafa á-
nægju af hvorutveggja, fjall.
göngum og skíðaferðum. Þa3
kostar að vísu nokkurt auka-
erfiði að bera skíðin upp, en
tilhugsunin um það, að geta
svo brunað niður hlíðarnar
á eftir, gerir fjallgönguna
margfallt skemmtilegri.
Já, ég hlakka sannarlega til
skíðaferðanna í sumar og ég
veit, að ég er ekki einn um
það, því að margir þeirra, sem
fóru með í ferðina i fyrrasum-
ar, hafa nú þegar látið skrá
sig á skíðanámskeiðin, sem
Ferðafélag íslands efnir til
þar efra í sumar.
Svo óska ég öllum ánægju-
legra sumarleyfisdaga.
Valdimar örnólfsson