Morgunblaðið - 27.06.1962, Qupperneq 13

Miðvikudagur 27. júní 1962
MORGVNBLAÐIÐ
13
íslenzk sjónvarpsstöð,
100 þús. manna kostar
Samtal við Vilhjdlm
ÚTVARPSSTJÓRI, Vil-
hjálmur Þ. Gíslason, hefur
nýlega setið fund í Evrópu-
sambandi útvarpsstöðva, E.
B. U., þar sem m. a. var
mikið rætt um sjónvarp. —
Morgunblaðið hefur því
spurt útvarpsstjóra ýmis-
legs um þessi mál.
— Um hvað er fjallað á þess-
um fundum?
— Hvað eina sem varðar út-
varp og sjónvarp, en sjónvarps
málin hafa verið fyrirferðar-
mest upp á síðkastið og mikill
fjöldi tætknilegra og lögfrseði-
legra vandamála ekki sízt. Á
þessum fundi hóf belgíski út-
varpsstjórinn máls á nauðsyn
þess að taka útvarpsmiálin sér
staklega fyrir á ný, því að út-
varpið ætti enn sínu mikla og
sérstaka hlutvenki að gegna
t.d. um tónlistarflutning. Sam-
foandið hefur annars starfandi,
í Geneve og Brussel, tsekni- lög-
fræði- og dagskrárnefndir. Það
hefur nú nýlega látið fara fram,
fyrir frumkvæði ítalska útvarps
stjórans, Rodino, mikla allsherj-
arrannsókn um víða veröld, á
möguleikum og hlutverki út-
varps og sjónvarps í skóla- og
fræðslumálum. Sambandið rek-
ur Eurovisonina, sem er Evrópu
samvinna um sjónvarpsdagskrór.
Ég held að í bandalaginu séu
26 lönd og 18 bandalagslönd í
öðrum heimsálfum.
— Hver er formaður í þessu
sambandi?
— Sænski útvarpsstjórinn,
Rydbeek, og var nú endurkosinn.
Allir norrænu útvarpsstjórarnir
koma svo hingað á fund næstu
daga.
■— Var rætt um gerfihnett-
ina?
— Já EBU hefur undirbúið
slíkar tilraunir og dagskrá og
byrja tæknitilraunir máske í
næsta mánuði, og verður haldið
áfram í sumar og til 19'70 eða
svo. Þetta á sjálfsagt langt í land
til hagnýtra framkvæmda, en er
af mörgum talið það sem koma
skal.
— Verður t.d. hægt að sjón-
varpa svona frá næstu Olympíu
leikum í Tokyo?
— J apanski útvarpsstjórinn
kom á fundinn til að ræða þetta
m.a., það er ekki hægt til
Evrópu, eins og tækni er nú hátt
að. En miklar tilraunir eru og
verða gerðar til lausnar á Olym-
piu útvarpi og sjónvarpi.
RíkisútvarpiS undirbýr sjónvarp.
— Já, það er eðlilegt. Sjón-
varp er nú þegar orðið hinn
mesti og merkilegasti liður í fjar
tídftum heimsins og á þó sjálf-
sagt fyrir sér ennþá meiri og
betri framtíð. Svo eru fslending-
ar orðnir eina þjóðin á Norður-
löndum, sem ekki hefur sjón-
varp, þó að fleiri lönd annars-
staðar séu enn sjónvarpslaus.
— Er útvarp og sjónvarp sam-
pkonar starfsemi eða rekin af
sömu aðilum?
—- Já, að jafnaði. Sjónvarp er
samkvæmt alþjóðlegum fjar-
skiptareglum hluti af útvarpi.
Hér hafa stjórnarvöld því einnig
úrskurðað að sjónvarp heyri und
ir Ríkisútvarpið.
— Hefur Rikisútvarpið gert
nokkrar ráðstafanir í sambandi
við það?
— Já, útvarpið hér hefur all-
lengi undanfarið unnið að rann-
sókn á möguleikum íslenzks sjón
varps. Það hefur fylgzt með þró-
un þessara mála erlendis og
helztu nýjungum, til þess að vera
Þ. Gíslason útvarpstj
viðbúið. Ríkisútvarpið hafði hug
á því að koma upp sjónvarpi í
sambandi við 26 ára afmæli sitt
fyrir nokkrum árum og gerði
þá undirbúningstillögur um það,
en þeim fékkst ekki framgengt.
í fyrra fókk það hingað ágætan
erlendan sérfræðing, belgíu-
mann sem er yfirverkfræðingur
hjá Sambandi útvarpsstöðva í
Evrópu, G. Hansen. Hann kynnti
sér málin nákvæmlega og sendi
mér nákvæma skýrsiu. Við for-
maður útvarpsráðs gerðum svo
ákveðnar tillögur um fram-
kvæmdir.
— Hvað er um þær?
— Þær eru hjá Stjórnarráði
og útvarpsráði.
— Út á hvað ganga þær tillög
ur?
— Að koma upp góðri sjón-
varpsstöð í Reykjavik og nái I
hún um Suður- og Suðvestur-
land.
— Hvað mundu.margir lands-
menn geta notið slíkrar stöðvar?
— Um eða yfir 100 þúsund
manns. Gert er ráð fyrir að not-
endatalan aukist úr 500 í 13000 á
5 árurn.
— Hvað kostar svona sjón-
varpsstöð?
— 10 til 12 milljónir króna,
vönduð stöð. Er gert ráð fyrir
því að nota megi loftnestssteng-
urnar á Vatnsendahæð og hús-
næði útvarpsins þar fyrir sendi-
stöðina. En ný stúdíó þarf annars
staðar í bænum, ekki mjög stór
fyrst. Nokkru af tækjakaupum
má, ef þarf skipta á fleiri ár.
Annars er gert ráð fyrir að sjón
varpið verði gott þegar í upp-
hafi, eins fullkomið og það get-
ur verið á þeim framkvæmdar-
tíma, sem áætlunin nær yfir.
— Þarf margt fólk til að reka
svoná sjónvarpsstöð?
— Belgíski verkfræðingurinn
áætlar 20 manna starfslið. Ýmis-
legur sparnaður verður af
tengslunum við útvarpið, við
dagleg störf stjórn og skrifstofu-
hald og eitthvað af útvarps-
mönnum mundu, vegna dagskrár
og tækjiireynslu sinnar, færast
til sjónvarpsins. Sú er allsstaðar
reynslan. Skorturinn á æfðum
tækni- og dagskrármöfinum sjón
varps er nú höfuðvandi.
— Ég er ekki viss um að menn
hafi almennt gert sér grein fyrir
þvi, hvað útvarpið hefur þegar
gert til að undirbúa sjónvarpið.
Hafið þið kannske líka undir-
búið dagskrárstarfið?
— Já, að því leyti að við höf-
um líka reynt að gera obkur
fulla grein fyrir dagskrárinögu
leikum og dagskrárkostnaði.
Margir ókunnugir halda að stofn
kostnaður stöðvarinnar sé erfið-
astur, síðan geti allt fallið í ljúfa
löð. Þetta er misskilnin-gur. Mesti
kostnaðurinn verður af dag-
skránni, og svo auðvitað fjár-
festing þjóðfélagsins í innflutn-
ingi viðtækjanna.
2 sjónvarpsstundir á dag.
— Eru sjónvarpsdagskrár dyr
ar?
— Auðvitað misjafnlega. Marg
ar mjög dýrar, þegar miklu er
útvarpað og miklar kröfur gerð-
ar, eins og oft er, þó að ekki sé
um að ræða það, sem hér mundu
vera kallaðar menningarmiklar
dagskrár."Það eru ekki einlægt
þær, sem dýrastar eru. En það
er rétt að menn geri sér glögga
grein fyrir eðli dagskránna og
kostsaði af mismunindi lcröfum.
Margar sjónvarpsstöðvar stynja
undir ýmsum dagskrárkostnaði
og hafa komið á samivinnu sín
í milli til að draga úr og dreifa
kostnaði. Fyrir stúdíósjónvarp
þarf að jafnaði að byggja heil
sem nær fil
1-2 milij. kr.
og fulikomin leiksvið fyrir hvert
einstakt atriði, sem sýnt er og
oft að skipta ótt og títt. Stórar
sjónvarpsstöðvar þurfa mikil
stúdíó og gífurlegár skemmur
fyrir útbúnað sinn, oft miklu
stærri en stór leikhús. Ég hef
átt kost á að skoða þetta og
fylgjast með dagskrárgerðum
sjónvarps bæði í Evrópu og
Ameríku og m.a. skoðað ná-
kvæmlega stöðvar, sem verið var
Vilhjálmur Þ. Gíslason
að koma á fót.
— Hvernig hugsið þið ykkur
að leysa þessi mál hér?
Við gerum ráð fyrir ca. 700 til
1000 stunda sjónvarpi á ári, eða
um tveimur stundum á dag til
jafnaðar. Dagskrárkostnaður var
áætlaður fyrst 6 og síðan 10
milljón kr. á ári. Það er lágt á
hverja sjónvarpsstund miðað /ið
ýmsar stórstöðvar næst okkur.
Ég hef líka verið hræddur um
að þetta yrði of lágt, þó að það
aldrei nema sé rétt reiknað. —
en menn eiga að þekkja sína
heimamenn Og þeirra kröfur. Það
er annars mjög góð dagskrá sem
ráðgerð er og íáanleg fyrir
þetta fé, það er einmitt lögð á-
herzla á það, að dagskráin sé
vönduð alveg frá upphafi. En
þetta er dagskrá, byggð á ákveðn
um grundvallaratriðum og tækni,
sem hér er viðráðanleg og við
okar hæfi. Einmitt nú upp á síð-
kastið er víða lögð vaxandi á-
herzla á litlar stöðvar og ekki
mjög langdrægar, sem þó geta
flutt ágætar dagskrár, eins og
okkur mundi henta.
Fréttir — erindi — samtöl.
— Er hægt að segja í einstök
um atriðum, hvernig svona sjón
varpsdagskrá yrði?
— í grundvallaratriðum, en
svo er eftir að fylla út í um-
gerðina. Ríkisútvarpið mundi
sjálft hafa sjónvarpsstúdíó fyrir
takmarkaðar upþtökur. Það
mundu ekki vera umfangsmikl-
ar samfelldar dagskrár eða stór
leikrit með fjölda af mismun-
andi „senum“, en fréttaútvarp og
fréttaaukar, flutt lifandi með
kortum og myndum, erindi, við
töl, heimsóknir og ýmislegt þess
háttar. Svo mundi sjónvarpið
fljótlega fá sér aðstöðu til upp-
töku úti við, af atburðum, jafn-
óðum og þeir gerast, af ferðum,
landslagi, stofnunum, menningu
og atvinnuvegum.
— Þetta sýnist nú vera nokk-
uð, fyllir þetta dagskrána?
— Nei, það er einmitt grund-
völlur dagskrárinnar, að hún
verður byggð upp af samruna
innlends lifandi efnis og erlends
efnis, sem fæst í samvinnu við
útlendar sjónvarpsstöðvar.
■— Filmur?
— Einmitt. Glænýjar frétta- -
myndir, fræðslumyndir og
skemmtimyndir — allt með ís-
lenzku tali.
— Talað inn hér?
— Já, útvarpið hefur þegar
upplýsingar um og lausleg til-
boð í tæki til að tala íslenzkan
texta inn á erlendar filmur eða
setja íslenzkt letur í þær.
— Þér gerið þá ráð fyrir að
sjónvarpið verði íslenzkt undir
eins.
Alíslenzkt. Hinsvegar er gildi
útvarpsins og sjónvarps einnig
í því fólgið, að þau eru öðrum
þræði alþjóðleg í eðli sínu, geta
fljótar og betur en nokkur önn-
ur tæki brúað mikil djúp og
gert fjarlægðir að engu. Menn
og atburðir umheimsins koma
umsvifalaust heim í íslenzk hús
og það er oft garnan að láta
menn og málefni líka tala sínu
eigin máli í sínu eigin umihverfi,
og engin spjöll í því.
— Hvað áhrif haldið þér að
svona sjónvarpsefni og fréttir
hafi á íslenzkar bókmenntir, blöð
og leikhús og tónlist?
— Skýra útvarpsfréttirnar,,
örva blaðafréttirnar. Menn vilja
hafa sitt blað og sína bók eftir
sem áður, það er margsannað
mál, að útvarpið hefur örvað lest
ur og fréttaáhuga, þó að í upp-
hafi útvarpsins gætti sama ótt-
ans við það og við sjónvarpið
nú. Sama er um leikhús. Og ekk-
ert hefur örvað hér tónlistará-
huga og þekkingu eins og út-
varpið, í höndum útvarpsins hef
ur Sinfóníuhljómsveitin fengið
húsfylli í stærsta húsi bæjarins
og er loksins rekin hallalaust, en
tónleikunum er þó líka útvarp-
að. Það er helzt að sjónvarp og
kvikmyndahús geti rekizt á, og
þurfi tíma til að koma þar á
nýju jafnvægi.
— Ég heyri að þér gerið ráð
fyrir vönduðu íslenzku menn-
ingar og skemmtisjónvarpi, en
hvað segið þér um þær nokkuð
algengu raddir að sjónvarpsdag-
skrár séu lélegar.
— Ég hef sjálfur ekki átt þess
kost að sjá sjónvarp að stað-
aldri. Ég efa ekki orð ýmissa
merkra manna um það, að þeir
hafa séð lélegt sjónvarp. Eg veit,
að allskonar mylsnu er hent í
óvandaðar sjónvarpsdagskrár eða
fyrir fólk, sem vill glundrio
og glamrið. Það eru líka gefnar
út óvandaðar bætur, slæmar
kvikmyndir, lélegar hljómplötur
og sorpblöð. Þar fyri^ fordæma
menn ekki, eða vilja banna all-
ar bókmenntir, alla tónlist eða
alla blaðamennsku, sem allt eru
hornsteinar hvers menningar-
þjóðfélags. En það er óneitanlega
eitt af vandamálum lýðræðisins
og menningar þess, hvar og
hvernig draga skal mörkin í
þessum efnum. Ég sé enga á-
stæðu til að efa það, að ríkis-
útvarpið geti séð fyrir vand-
aðri, þjóðlegri og alþjóðlegri
sjónvarpsdagskrá innan þeirra
marka, sem áætluð eru.
Óvissa um fjárhaginn.
— Og svo að lokum fjárhags-
afkoman?
— Hún verður vandamál, þar
er áætlunin sú að sjónvarpið
beri sig fljótlega á afnotagjöld-
um, auglýsingum og tekjum af
viðtækjasölu. Útvarpið ber sig
án nokkurra opinberra framlaga,
og ég vildi helzt að sjónvarpið
gerði það líka, en ýmislegt verð
ur þar í miklu meiri óvissu en nú
er orðið í útvarpinu. Það er t.d.
ekkf vitað hvaða áhrif sjónvarp-
ið gæti haft á afkomu útvarps-
ins, auglýsingar og afnotagjöld.
Sú fjárhagsáætlun, sem gerð hef
ur verið fyrir sjónvarpið — og
ætti að vera nokkuð örugg —
er eingöngu miðuð við sjónvarp
fyrir Reykjavík og Suður- og suð
vesturland og við þá dagskrár-
gerð, sem ‘ ég lýsti. Sjónvarp
fyrir lengri dagskrá lítur auð-
vitað allt öðru visi út og er
miklu dýrara. Það er hægt að
eyðileggja allar tilraunir og
framikvæmdir með því að blanda
þessu saman í upphafi, þótt sú
komi sjálfsagt tíð að sjónvarp
verði um allt land og ný og ó-
vænt tækni getur breytt við-
horfum seinna meir. Það er sjálf
sagt að horfast af raunsæi í
augu við erfiðleika, sem koma
munu, en líka einarðlega til að
leysa úr þeim. Sjónvarpið kemur
í fyllingu tímans, hér eins og
annarsstaðar, spurningin er
hvenær. Nú er um að ræða það
raunhæfa úrlausnarefni —
hvernig er hægt að byrja sem
fyrst, sem ódýrast og sem bezt
á íslenzku sjónvarpi, segir Vil-
hjálmur Þ. Gíslason, útvarps-
stjóri að lokum. — SBj.
AI þý&usambandið
mótmælir
MORGUNBLAÐINU barst í
fyrradag eftirfarandir
MIÐSTJÓRN Alþýðusambands fs
lands hefur í dag komið saman
til fundar og rætt bráðabirgða-
lög þau, sem ríkisstjórnin gaf
út í gær og tekið afstöðu til
þeirra með ályktun þeirri, sem
hér með fylgir:
„Alþýðusamband íslands mót-
mælir harðlega setningu bráða-
birgðalaga þeirra, sem út voru
gefin að beiðni sjávarútvegsmála
ráðherra 24. júní.
Með bráðabirgðalögum þessum
er samningsréttur sjómanna að
engu gerður, og með gerðardóms-
ákvæðum luganna komið í veg
fyrir, að áframhaldandi samninga
viðræður geti nokkurn árangur
borið.
Undir slíkum kringumstæðum
er það því nafnið eitt, að gera ráð
fyrir mögultikum til áframhald-
andi samninga, þegar gerðardóm-
ur hefur verið lögfestur.
Hér hefur grundvallarréttur
verkalýðssamtak^nna verið brot-
inn af ríkisvaldinu, og mun Al-
þýðusamband íslands því ekki
sjá sér fært að notfæra sér „rétt“
bráðabirgðalaganna til tilnefning
ar á einum manni í gerðardóminn
að einum þriðja hluta.
Samkvæmt nýuppkveðnum
dómi Félagsdóms varðandi síld-
veiðikjörin er ljóst að á 13 — 14
þýðingarmiklum útgerðarstöðum
síldveiðiskipa, eru eldri samning-
ar óuppsagðir og því í gildi til
1. maí næsta ár, og taka þeir til
nálega % hluta síldveiðiflotans.
Skorar Alþýðusambandið á stétt-
arfélög þau, sem samningsaðild
hafa fyrir sjómenn, að halda fast
við þann rétt er þeir samningar
veita, að samþykkja ekki skrán-
ingu eftir neinum öðrum og lak-
ari kjörum.
Að lokum fordæmir Alþýðu-
sambandið sérstaklega, að bráða
birgðalögin eru sett, þegar vitað
var, að útgerðarmenn voru al-
mennt að senda skipin á veiðar
samkvæmt gildandi sjómanna-
kjörum og aðgerðir ríkisvaldsins
því óþarfar, nema til þess eins
að hnekkja samningsbundnum
rétti sjómanna.