Morgunblaðið - 16.11.1962, Qupperneq 8

8
MnncT'WTtr aðib
Fðstudagur 18. nðv. 1982
Aðalhættan stafar af því
að enn er árásarhugurinn til
Frá umræðum um almannavarnir
Annað kvöld (laugardag) verður ástralska leikritið „Sautjánda
brúðan“ sýnt í 10. sinn í Þjóðleikhúsinu. — Þetta er fyrsta
leikritið, sem sýnt hefur verið hér á landi frá suðurhveli
heims. ,3rúðan“ hefur farið sigurför í öllum norrænum leik-
húsum að undanförnu. Myndin er af Jóni Sigurbjörnssyni,
Róbert Arnfinnssyni, Guðbjörgu Þorbjarnar, Nínu Sveins-
dóttur, Herdísi Þorvaldsdóttur og Brynju Benediktsdóttur í
hlutverkum sínum í leiknum.
Á FUNDI neðri deildar Alþingis
í gær urðu enn harðar umræður
um almannavarnir og var þeim
frestað er venjulegur fundartími
deildarinnar rann út.
Forsendurnar endanlega hrundar
Guðmundur í. Guðmundsson
utanríkisráðherra lýsti sig fylgj-
andi frumvarpinu í upphafi ræðu
sinnar. En ástæða þess, að hann
tæki til máls, væri sú, að í hinni
rökstuddu dagskrá, er Hannibal
Valdimarsson lagði til, að frum-
varpið yrði afgreitt með, væri
farið með beinar rangfærslur um
gildi samþykktar Alþingis frá
1956, en óhjákvæmilegt væri að
leiðrétta, áður en rökstudda dag-
skráin sjálf væri borin undir at-
kvæði. Minnihlutinn (HV) full-
yrti, að umrædd
samþykkt, enþar
er rætt um end-
urskoðun varn-
arsamningsins
og brottflutning
varnarliðsins,
væri í fullu gildi.
„Þetta er rangt“,
sagði ráðherr-
ann. „Sam-
kvæmt orðalagi sínu, efni og for-
sendum er síðari hluti ályktun-
arinnar frá 1956 tvímælalaust
fallin úr gildi og verður ekki beitt
sem grundvelli endurskoðunar
varnarsamningsins, nema til
komi ný ályktun Alþingis". Benti
hann m. a. á, að vinstri stjórnin
hefði virt þá staðreynd, að frið-
arhorfurnar, sem voru grundvöll-
ur ályktunarinnar frá 1956, væru
ekki lengur til staðar, er blóð-
baðið varð í Ungverjalandi og inn
rásin í Egyptaland og því ákveð-
ið að halda ekki um sinn áfram
endurskoðun varnarsamningsins.
Og er ríkisstjórnin flutti skýrslu
um þessa ákvörðun í desember
1956, lét stjórnavandstaðan, Sjálf
stæðisflokkurinn, í ljós ánægju
sína. Mætti því segja, að einnig
hafi ríkt um það þá, að forsendur
þær, er þingsályktunin hvíldi á,
væru endanlega hrundar.
Kvaðst hann því ekki telja rétt,
að til atkvæða kæmi tillaga, er
fæli í sér svo mikla rangfærslu
á fyrri ályktun Alþingis, og því
nauðsynlegt, að þingið sjálft leið-
rétti málfærslu tillögumanns með
því að fella niður síðari máls-
grein hinnar rökstuddu dagskrár
orðin: „samkvæmt skýlausri sam-
þykkt Alþingis frá 28. marz 1956,
sem enn er í fullu gildi“.
Þá vildi Einar Olgeirsson
ganga í varnarbandalag
Bjarni Benediktsson dómsmála
ráðherra hélt áfram þeirri ræðu,
er honum hafði ekki gefizt tími
til að Ijúka, síðast er málið var
til umræðu. En þar rakti hann,
Tvær litobækur
um ferðulög
Rikku
ÚT ER KOMIÐ framhald af lita-
bókunum um Rikka, sem teikni-
stofan Tígull gefur út, en teikn-
ari er Haraldur A. Einarsson.
Rikkabækurnar eru ætlaðar
börnum til að lita en á hverri
síðu eru ýms fróðleikskorn um
viðkomandi land, sem Rikki
íerðaðist um.
Hinar nýju bækur eru um ferð
ir Rikka í Grænlandi og Afríku.
Rikkabækurnar urðu mjög vin-
sælar í fyrra, enda hinar nýstár-
legustu. — Söluumboð fyrir þær
hefur ísl. erlenda verzlunar-
félagið.
að EO gerðist fyrstur og skelegg-
astur talsmaður þess á árunum
fyrir síðustu heimsstyrjöldina, að
hættuleysi íslands væri einskis
vert og barnaskapur einber að
halda, að það nægði íslandi til
varna. En með þessum ummælum
sannaði EO ekki einungis, að hlut
leysi væri úrelt, heldur byggðist
allur hans rökstuðningur á, að
mikil hætta vofði yfir landinu.
Og kvað ráðherrann ríka ástæðu
til að gera sér grein fyrir þessu
nú, að EO og skoðanabræður
hans sáu það
strax fyrir 1939,
að ísland mundi
verða í hættu
í ófriði. Nú
heldur HV því
fram, að hættan,
sem yfir landinu
vofi, sé vegna
varnarliðsins.
EO telur hins
vegar, að hættan af flugvöllun-
um sé einnig mikil, hvað sem
varnarliðinu líði, og játar, að
sjálf lega landsins skapi því hern
aðarþýðingu, enda á EO örðugt
með að halda öðru fram, þar sem
hvorki var neitt herlið hér á
landi né neinn flugvöllur 1939.
Engu að síður barðist hann og
skoðanabræður hans fyrir því,
að ísland þyrfti að ganga í varn-
arbandalög með öðrum þjóðum
til þess að forða landi og þjóð
frá yfirvofandi hættu. Gerðu þeir
sér því ljósa grein fyrir því þá,
að lega landsins og aðstaða í
heiminum var þaö, sem hættuna
skapaði, en hvorki varnarlið né
flugvellir, sem hvorgt var þá
fyrir hendi.
Aldrei ætlað til árása
Þá gerði ráðherrann nokkuð að
umtalsefni þá kenníngu EO, að
hernaðarþýðing íslands hefði
minnkað, eftir að hinar lang-
drægu eldflaugar komu til.
Kvaðst ráðherrann viðurkenna,
að ísland hefði minni þýðingu
til árása, en ísland hefur heldur
aldrei verið til þess ætlað. Ef
menn vildu koma sér upp flug-
velli til árása á Sovétríkin, væru
margir staðir til þess hentugri og
nálægari en hér á landi. Þess
vegna væri ástæðulaust að tala
um hernaðarþýðingu í því sam-
bandi og heldur ekki sem bæki-
stöð Sovétríkjanna til árása á
Bandaríkin. En þýðing íslands í
siðustu styrjöld og einnig nú, ef
Á FUNDI efri deildar Alþingis í
gær mælti Bjarni Benediktsson
iðnaðarmálaráffherra fyrir frum
varpi um löggildingu bifreiða-
verkstæða og í neðri deild Emil
Jónsson sjávarútvegsmálaráð-
herra fyrir frumvarpi til stað-
festingar bráðabirgðarlögum um
innflutning á Hvalveiði (-ipi.
Frumvörpunum var báðum vís-
að til 2. umræðu og nefndar.
Löggilding bifreiðaverkstæða
Bjarni Benediktsson iðnaðar-
málaráðherra, kvað frumvarpið
samið af nefnd, er iðnaðarmála
ráðherra Jóhann Hafstein, skip-
aði 30. des. 1961. í nefndinni
áttu sæti Gunnar Vagnsson,
ný styrjöld brytist út, hefði áhrif
í allt öðru sambandi, eða í bar-
áttunni við kafbátana. Enda hefði
verið sagt eftir seinni heimsstyrj
öldina, að kafbátunum hefði ekki
sízt verið eytt vegna þeirrar að-
stöðu, sem bandamenn höfðu hér
á landi. Og er það svo, að í hugs-
anlegri stórstyrjöld yrðu kafbát-
arnir eitt aðalvopnið og er vitað,
að Sovétríkin eiga nú miklu
öflugri og stærri kafbátaflota en
Þjóðverjar áttu 1839. En einnig er
vitað, að aðstaða á fslandi yrði
ómetanleg þeim, sem ætlaði að
beita þessu heljarvopni til að
hindra siglingar um Atlantshaf,
alveg eins og það er ómetanlegt
þeim, sem reyndu að eyða þess-
um drápstækjum.
Kvað ráðherrann þetta stað-
reyndir, sem engin ástæða væri
að fara hljótt með. Menn yrðu
að gera sér grein fyrir í hverju
þýðing landsins er fólgin, vegna
hvers okkur er nauðsynlegt að
hafa hér varnarlið. En aðalhætt-
an kæmi af því, að enn skuli
vera til sá árásarhugur, sem á
sínum tíma varð til þess, að At-
lantshafsbandalagið var stofnað
til að verjast frekari ásókn á
Vestur-Evrópu, sem hefði tekizt.
Fréttaflutningur útvarpsins
Lúðvík Jósefsson (K) sagði, að
sér virtist allt annar tilgangur
með umræðunum en að ræða efn-
ishliðar frumvarpsins. Kvaðst
hann halda, að málið væri ekki
sízt flutt í áróðursskyni og styrkti
það skoðun sína,
að dómsmálaráð
herra hefði hald
ið margar og
langar ræður,
farið vítt og
breitt yfir, og
svo kæmi einnig
til, að sérstak-
lega vel væri
frá þessum ræð-
um sagt í fréttatíma útvarpsins.
Það hefði þó ekki alltaf verið
gert um öll mál, þótt merkilegri
væru.
Þá kvað hann hlutleysi henta
okkur bezt, varnarliðið yki að-
eins á hættuna. „Algjör blekking
er að hanga í“ að hættan stafi
frá flugvellinum á Miðnesheiði,
þótt hernaðarleg ^j®narmið hafi
komið til við byggíhgu hans, og
óþarfi að nota svo stór orð eins
og að „sprengja upp heilan flug-
völl“, þar sem með tiltölulega
litlum aðgerðum er hægt að koma
í veg fyrir að flugvöllurinn sé
nothæfur.
deildarstjóri, sem var form.,
Sveinn Björnsson, tilnefndur af
Iðnaðarmálastofnuninni, Þórir
Jónsson af Sambandi bílaverk-
verkstæða, Ólafur Þorláksson af
Fél. ísl. bifreiðareigenda, Sigur
gestur Guðjónsson af Fél. bif-
vélavirkja, Guðm. Kristmunds-
son af Landssamb. vörubifreiða
stjóra, og Ágúst Hafberg af Fé-
lagi Sérleyfishafa. Nefndin hefði
orðið sammála um frumvarp
þetta, sem er í meginatriðum
svipað frumvarpi sama efnis, er
lagt var fyrir Alþingi 1960, en
var þá eigi útrætt. Er höfuðtil-
gangur frumvarpsins að heimilt
— Vatnsveita
Frh. af bls. 24.
sérfróðra manna þar um verið
leitað“.
Vinnsla neyzluvatns úr sjó
Þá hafá verið athugaðir mögu-
leikar á vinnslu neyzluvatns úr
sjó og fenginn sérfróður maður
frá Bandaríkjunum til athugunar
á aðstæðum í því skyni. Kom í
ljós, að Bandaríkjamenn og fleiri
hafa byggt stöðvar, sem vinna
neyzluvatn úr sjó í mun stærri
stíl en Vestmannaeyingar þyrftu
á að halda. Hins vegar var bæði
stofn- og rekstrarkostnaður slíkra
stöðva þá svo mikill, að óhugs-
andi var, að vatnsveita yrði
byggð eða rekin hér á landi á
þeim grundvelli. En mjög ör þró-
un hefur átt sér stað í þessum
málum síðan og hin síðari ár
færzt nær því, að lausn geti feng
izt á þessu vandamáli Vest-
mannaeyingr
Vatnsleiðsla frá meginlandinu
„Jafnhliða þessu hefur verið
athugaður möguleiki á að leggja
vatnsleiðslu frá meginlandinu.
Hefur verið athugað um virkj-
un í ákveðinni á undir Eyjafjöll-
um, þó að fleiri komi þar að
sjálfsögðu til greina. Kemur á
þessi úr tveimur uppsprettum
rétt ofan við fjallsbrún í rúm-
lega 200 m hæð yfir sjávarmál,
og er vatnsmagn hennar meira en
nægjanlegt og jafnrennsli hag-
kvæmt. Yrði hér um rúmlega 20
sé að gera ákveðnar lágimarks-
kröfur til bifreiðaiverkstæða í
kaupstöðum oig kauptúnum.
Innflutningur Ilvalveiðiskipsi.
Emil Jónsson sjávarútvegs-
málaráðherra. Mælti fyrir frum-
varpi til staðfestingar bráða-
birgðalögutm um innflutning
hvalveiðiskips. En á s.il. vori
átti Hvalur h.f. kost á að kaupa
erlendis hvalveiðiskip, sem mjög
vel hentaði til hvalveiða hér við
land, en nauðsynlegt var að
endurnýja hvalveiðiflotann. Þar
sem hið umrædda skip var eldra
en 12 ára, bar brýna nauðsyn
til að heimild yrði veitt tw ú>u-
flutnings skipsins.
km langa leiðslu að ræða út til
Eyja, og virðast tæknilegir örðug
leikar engir á að leggja slíka
leiðslu, og kostnaður virðist ekki
samkvæmt lauslegum áætlunum
meiri en svo, að hægt sé að
byggja vatnsveitu fyrir Vest-
mannaeyjakaupstað á þessari for-
sendu. Hins vegar er erfiðara að
gera sér grein fyrir, hvort óhætt
er að treysta, að leiðslan sjó-
leiðina fá meginlandinu út i
Eyjar haldist óskemmd, þar sem
vatnsleiðsla hefur aldrei áður
verið lögð hér á landi við slíkar
aðstæður. Vitað er, að erlendis
hafa vatnsleiðslur verið lagðar á
sjávarbotni mun lengri veg og
ekki komið að sök.
Séð fyrir þörf fiskiðnaðarins
Er jarðboranirnar 1955 höfðu
ekki leitt til neins árangurs var
tilraun gerð til að ná upp grunn-
vatni, sem vitað var um neðaix
við fjallshlíðarnar inn af höfn-
inni í Vestmannaeyjum. Jarðlag
á sjávarmálsdýpi á þessum stað
er þannig, að móbergslag er þar
undir sandinum á 8—10 m dýpi.
Reyndist vatnsmagnið meira en
menn höfðu gert sér grein fyrir
eða um 400—500 tonn á sólar-
hring og saltinnihald ekki meira
en eðlilegt getur talizt að al-
mennt sé í neyzluvatni. Hefur
vatnsveita þessi verið í gangi um
rúmlega tveggja ára skeið og
fullnægir hún þörf fiskiðnaðarins
ásamt sjóveitu kaupstaðarins,
sem daglega dælir 2—4 þús. tonn
um af klórhreinsuðum sjó til
fiskvinnslustöðvanna.
Nauðsynlegt að hefjast
handa.
Enn segir í greinargerðinni, að
ljóst liggi fyrir, að nú þegar
verði að hefjast handa um lagn
ingu vatnsveitu fyrir almenn-
ing, og liggi til þess mangar á-
stæður. f fyrsta lagi vegna þess,
að það er talið frumskilyrði í nú
tíma-þjóðfélagi, að íbúar hvers
byggðarlags eigi óhinraðan að-
gang að og hafi tryggingu fyrir
nægilegu neyzluvatni og vatni
tiil heimilsþarfa. Og í öðru lagi
vofi sú hætta yfir Vestmannaey-
inguim öðrum landsmönnum frek
ar, að neyzluvatn þeirra verði
óhæft til drykkjar vegna geisla-
virkni.
I. O. G. T.
Haustþinig
Umdæmisstúkunnar nr. 1
verður háð í Góðtemplarahús-
inu í Hafnarfirði og hefst kl. 2
e. h. Dagskrá:
Stigveiting.
Skýrslur og önnur mál.
Um kvöldið er fyrirhuguð
skemmtun fyrir alla Reglufélaga,
U. T.
Frá umræðum á Alþingi:
Löggilding bifreiðaverkstæða og
innflutningur hvalveiöiskips