Morgunblaðið - 11.04.1963, Page 13

Fimmtudagrtr '11. apríl 1963
MORCVJSBLAÐIh

SITGES
„Eitthvað," sagði ég.
Hún leit á mig sljóum spurn-
araugum, svo ég bætti við:
„Ég vil bara komast eitthvað
burt úr borginni.“
Hún brosti.
„Þér skuluð fara til Mont
Saint Michel‘„ sagði hún.
„Miont Saint Michel?“ endur-
tók ég, „hvar er það?“
„í Normandí," sagði stúlkan.
„Hvað er þar?“
„Staðurinn er talinn eitt af
furðuverkum heimsins; eyja
með þröngum stígum upp á all-
hátt klettafjall, og efst á fjall-
inu stendur ævagömul kirkja,
xnjög þekkt. Þarna eru líka
gömul virki og virkisveggir,
frægt fangelsi og margt fleira.
Og svo er þessi staður frægur
fyrir flóðin, sem koma inn
ströndina svo hratt að veð-
hlaupahestur hefur ekki betur."
„Gott,“ sagði ég, „þangað för-
um við.“
„Þið sjáið ekki eftir því,“
sagði stúlkan.
Nú stóðum við þarna og bið-
um eftir að flóðið kæmi æðandi
yfir sandinn og umlyki eyjuna.
Krákustígur tilverunnar er und-
arlegur, hugsaði ég. Ef ég hefði
ekki hitt svartamarkaðsbraskar-
ann á Pígall værum við enn í
París.
Ég hafði að vísu ekki verið
Snægður með máltíðina sem við
fengum í gistihúsinu, þó her-
bergið væri ódýrt og notalegt.
Við höfðum pantað okkur ostr-
ur í sítrónusafa og óbragðið ætl-
aði aldrei að hverfa úr munn-
inum á mér. Svo höfðum við
fengið þykka kartöflusúpu eins
og til að minna okkur á að
hversdagsleikinn hefði ekki al-
gerlega yfirgefið líf okkar. Og
loks höfðum við fengið kinda-
kjöt, sem mér líkaði ekki. Það
var ættað úr fjörunni, var mér
sagt. Ég leit yfir fjárhópinn, sem
stóð á beit á bökkunum og fór
að tala við kindurnar í hugan-
um:
„Ösköp eruð þið nú vondar á
bragðið," sagði ég, „þið eruð ó-
geðslega feitar og óþolandi salt-
ar. Þá eru nú kindurnar heima
betri á bragðið."
Ég brosti að þessari hugsun
minni. Hún leit á mig. „Að
hverju ertu að hlæja?“ spurði
hún.
„Ég er svo glaður yfir því að
flóðið skuli ekki koma,“ sagði
ég.
„Af hverju ertu glaður yfir
því’“
„Ég veit það ekki.“
„Svona verður þú einhvern
tíma,“ sagði hún stríðnislega og
hnykti til höfðinu í áttina til
Eng] endingsins.
„Og þá skilurðu við mig,“
sapði ég.
Hún hristi höfuðið og horfði
fast á mig með samankipruð
augu, eins og til að undirstrika
að hún kippti sér ekki upp við
þá tilhugsun að svona ólundar-
legur fitukeppur yrði allt I einu
ábreifanlegasta staðreynd lífs
hennar.
Við höfðum staðið þama
drjúga stund og það var byrjað
að skyggja og ég fylgdist með
Skuggunum, hvernig þeir lögð-
ust yfir sandinn og biðu þolin-
móðir eftir að hafið kæihi. Þeir
voru öðru vísi en skuggarnir
heima. Þar voru þeir aldrei
kyrrir, en fikruðu sig óþolin-
móðir niður eftir hlíðum fjall-
anna með dýpt landsins í mynd
sinni, sumir bláir eins og fjap-
lægðin, aðrir dökkir eins og
augu hennar.
„Það er farið að skyggja,"
sagði maðurinn og stóð upp.
Þegar konan svaraði ekki,
andvarpaði hann og tautaði við
sjálfan sig: „Maður kemst víst
ekki undan því.“
Augu okkar hættu að hvima út
1 endalausa fjarlægðina og við
horfðum sem snöggvast spyrj-
andi á hann, en þá rölti hann
niður tröppurnar til konunnar.
„Ætli það væri ekki meira vit
1 að fara niður í verzlanirnar og
kaupa minjagripi?" sagði hann.
En konan hrisiti höfuðið eins
og hún hefði ekki heyrt það sem
hann sagði. Hún þrýsti sér að
veggnum og horfði bergnumin
til hafs.
„Nú hlýtur það að fara að
koma,“ sagði hún, „það endar
víst alltaf með því.“
Maðurinn var orðinn órólegur,
og nú fór hann að horfa eftir
því hvort ekki mætti búast við,
að þessi langa bið tæki enda og
hafið kæmi öslandi inn strönd-
ina og legðist eins og djúpur
svefn yfir sandinn.
Hann hafði talað um minja-
gripi. Mér fannst líf okkar eins
og samsafn af minjagripum, sem
við höfðum keypt misjafnlega
dýru verði úr hendi þess undar-
lega kraftar sem gamlir menn
kölluðu með óttablandinni virð-
ingu forsjón eða örlög. Við
höfðum eignazt marga slíka
minjagripi saman. Nú bættist
við enn einn.
Hún hafði alizt upp á norður-
landinu,' þar sem melgresið er
einskonar guðspjall í baráttunni
við myrkrið og dauðann. Við
stóðum á þessari gráu hásléttu
einn hryssingslegan júnídag og
horfðum suður til fjalla. Ég
gerði mér í hugarlund að það
væri desembermánuður og þreif-
andi bylur, og skildi þá allt í
einu þann beyg sem ég hafði
fundið hún bar í brjósti vegna
stórhríðanna. Við sögðum ekk-
ert. Fjöllin voru með hvolpa-
nasir, ~þau voru köld og hrá-
slagaleg. Skuggar þeirra teygðu
sig eftir okkur, þar sem við
stóðum í hrauninu.
„Við skulum koma heim í bæ-
inn,“ sagði ég.
Hún kinkaði kolli án þess að
svara. Mér fannst hún döpur.
„Finnst þér ekki fallegt hérna?“
spurði hún.
Ég svaraði engu, því ég vildi
ekki særa hana, og kannski
einnig vegna þess ég var hálf
lamaður af yfirþyrmandi ógnum
þessarar eyðilegu sveitar.
„Þegar ég heyri byljina lemja
utan húsin, verð ég alltaf
hrædd,“ sagði hún. „Ég held
dauðinn sé hvítur ofanbylur.
Ætli það séu ekki áhrifin héð-
an?“
Mér leið hálfilla, það var kalt.
Grá ísþoka læddist yfir hraunið
og sandana og var orðin svo þétt
þegar við komum heim á hlað,
að við sáum ekki handaskil.
Landið var horfið og ég man
mér datt í hug að fjöllin sendu
frá sér þessa þoku, eins og þeg-
ar herskip hylja sig reykskýi.
Síðan hefur einhvern veginn
aldrei gróið um heilt milli mín
og öræfanna. Þó fannst mér gott
að hafa skroppið þangað. Ég
skildi hana betur.
„Nú kemur það,“ hrópaði kon-
an ^ allt í einu og tókst á loft.
„Nú kemur það.“
Hún greip í ofboði í manninn.
Við horfðum öll til hafs. Hafið
kom æðandi eftir hvítum sönd-
unum og svolgraði í sig landið.
sleikti það löngum tungum,
gleypti það svo í sig eins og gráð
ugt skrímsli.
„Það kemur," sagði maðurinn
og tyllti sér á tær.
Hann varð ákafari með hverri
sekúndu sem leið. Ég gjóaði
augunum til hans, og sá hVar
hann læddi handleggnum utan
um konuna og hélt í hana dauða-
haldi eins og hann væri í senn
hræddur og ringlaður. Hún er þá
björgunarhringurinn harls, þegar
öllu er á botninn hvolft, hugsaði
ég. Líklega hefur hún oft verið
ofantekin um sína daga, en nú —
Sjórinn flæddi allt í kringum
eyjuna á nokkrum mínútum, og
mér fannst við mundum aldrei
komast í land aftur. Við hefðum
látið ginnast og nú værum við
eins og dýr í gryfju. En þá allt
í einu fann ég að hún tók var-
færnislega í hönd mína, þrýsti
hana fastar og fastar og það var
eins og beygúrinn streymdi úr
líkama mínum. Kannski heldur
hún einmitt svona í höndina á
mér, hugsaði ég, þegar flóðið
mikla kemur að síðustu og ekki
er lemíur undankomu auðið.
Matthías Johannessen.
„fsland er land andstæðnanna“
segir, þegar höfðað er til fróð-
leiks- og ferðafýsnar erlendra, í
því skyni að laða þá á norður-
slóðir. í augum íslendinga
kunna þær andstæður, sem hér
er vikið að, að taka á sig blæ
hversdagsleikans, þegar langt
um líður. Því kunna þeir að leita
andstæðna síns eigin umhverfis,
á sama hátt og erlendir, en and-
stæður norðurslóða er helzt að
finna í suðri.
Þegar reynt er að gera sér
grein fyrir, hvað því veldur, að
einn staður á jarðarkringlunni
verður öðrum minnisstæðari, eða
kærari, en aðrir, kann tungan að
vefjast um tönn. Einkum, ef lýsa
skal yfir slíkri skoðun í skyndi.
Þó held ég, er ég reyni að gera
-mér grein fyrir eigin skoðun í
þessum efnum, að svarið og skýr
ingin sé nærtæk. Svo nærtæk,
meira að segja, að mig langar til
að grípa til orðaflaums og mælgi,
til að fela einfeldni sjálfs mín.
Ég spurði: hvert langar þig, ef
þú mættir fara á morgun. Ég, að
minnsta kosti, bind mig við
ramma minnar eigin reynslu, og
því kýs ég lítið þorp við Mið-
jarðarhafsströnd Spánar, sem
heitir Sitges.
Hvers vegna, kann éinhver að
spyrja, og ég líka. Því skal ég
reyna að svara.
Andstæður, íslenzkar, eru að-
allega tvær, í mínum augum,
sunxar og vetur. Vetur er sú, er
ég kann ver við, reyndar oft illa,
og því kann óþolinmæði min að
ráða nokkru um, að mér finnst
það stundum um megn að bíða
sumarsins. Einu sinni tókst mér
þó að leika á vetur konung, og
stytta valdatíma hans. Sá leikur
hófst að morgni, suður á Reykja-
víkurflugvelli, og lauk ekki löngu
síðar — suður við Miðjarðarhaf.
Þá hafði ég á skömmum tíma séð
byrjun , vorsins. vorið, sumar-
byrjun og sjálft sumarið. Ferð-
inni lauk þar sem sumarið var,
nær eilíft í mínum augum, a.m.k.
miðað við heimahaga, og það
tókust kynni, þótt þau hafi ekki
enn verið endurnýjuð.
Frost / og fönn, það var hált
undir fót, þegar ég flaug upp að
morgni dags, og hélt í suður. Á
hádegi sá ég fyrstu brumhnapp-
ana handan hafsins, og um k-völd
ið sá ég allaufguð tré í Englandi.
Morgni síðar, þegar lestin rann
um sléttur meginlandsins, var
hiti í lofti, og allt grænt. Sólin
hækkaði á lofti, og eftir ótrúlega
stuttan tíma var komið sumar,
hlýrra og sólríkara en um getur
hér heima.
Úlpunni kastað, og tekin upp
sumarföt, nær á sama sólarhringn
um.
Mér leið vel, betur en mér
hafði liðið í marga mánuði.
Myrkrið var horfið, kuldinn var
horfinn. Ég gat vaknað á morgn-
ana í þeirri vissu, að sólin skein.
Ég gat gengið nokkur skref fram
á götuna, og við blasti _ löng,
hrein og hvít sandströnd. Ég gat
lagzt niður og notið þeirrar sól-
ar, sem stundum er beðið eftir
árangurslaust, sumarlangt, hér
heima.
Ströndin sú er við þorp, sem
heitir Sitges, um hálftíma lestar-
ferð sunnan við borgina Barce-
lona á Spáni. Þetta er lítið þorp,
kannski ekki einu sinni „spánskt“
í augum þess, sem hefur farið
og litið Andalúsíu, séð þeldökk-
ar ungfrúr þessa sólríka lands.
Sumir víðförlir segja mér, að
Sitges sé líkara alþjóðlegum sam
komustað sólhungraðra Norður-
landabúa, en þeim Spáni, sem rit-
að er um af fjálgleik í bókum.
Víst er það, að þar má heyra
marga tungu talaða, kunnuglega
og ókunnuglega, en hvort, sem
þær skiljast eða ekki, þá leyna
ánægjubros sér aldrei.
Gerist menn þungir og heitir
á ströndinni, setji að þeim þorsti
í sólarhitanum, þá er ekki annað
en standa upp, og ganga nokkur
skref að næsta veitingahúsi. Þar
er allt að finna, sem drykkjar-
nafni tjáir að nefna, þótt drukkn
ir menn séu þar sjaldgæfari en
rigningardagar í eyðimörk. Þjóð
verjar drekka bjór, Bretar te,
Frakkar rauðvín, og íslendingar
líta allt um kring, biðja svo um
kóka kóla, þegar þeir gera sér
grein fyrir, að annað sterkara
hefur ekkert upp á sig í slíku
umhverfi — og þjónninn spyr
bvaðan í Bandarikjunum þeir
séu ættaðir.
Þegar líður á dag, kostar það
aðeins um 10 krónur að bregða
sér inn til Barcelona, til að gera
innkaup, eða virða fyrir sér næt-
urlíf almúgans á götunni. Þar,’ í
borginni, safnast menn saman til
að ræða knattspyrnu og nautaat,
en aldrei bregzt, að það séu merk
ustu atburðir líðandi stundar. í
borginni gera menn líka betri
kaup en í þorpinu. Þar er dagur-
inn lengri og nóttin styttri, þótt
hún nægi fyllilega til að búa
menn undir nýjan dag á strönd-
inni.
í húsunum, á götunni, á strönd.
inni í þessu þorpi, Sitges, fann
ég þá andstæðu við veturinn
okkar langa, sem ég kann bezt-
við: sól og sumar. Þetta þorp er
staðurinn, þar sem ég fann sum-
arið, þegar vetur var heima, stað
urinn þar sem mér finnst það
eiga heima. Lái mér, hver sem
vill, fyrir að þykja vænt um
hann. Ásgeir Ingólfsson.