Morgunblaðið - 28.07.1963, Qupperneq 10

10
MORCVTSBLAÐIB
Sunnudagur 28. júlí 1963
ÍIEWALL’S
--y.^A?WWW. ... -------

TRADE
HARRIS TWEED
HANDWOVEN BY THE CROFTERS
OF HARRIS & LEWIS IN THEIR
OWN HOMES
BECD.
Vörumerki Nawall-verk-
smiðjuunar
FRÆGASTA ullarefni, sem
notað er í fatnað er sennilega
Harris Tweed. Harris er suð-
urhluti Long Island, sem er
stærst og nyrzt Ytri Hebrides-
eyja, en Harris Tweed er ofið
um allar eyjarnar, Lewis, Uist
og Barra. Áður voru miklar
fiskveiðar á Hebrideseyjum,
en miðin eru nú svo til þurr-

■ — - " í ; , :
I
Síðasta stig framleiðslunnar. Konurnar klippa enda af efninu-
Styrjöld um Harris - Tweed
Heimsókn í spunaverkssmiðju
í Stornoway á Hebrideseyjum
ausin-og Tweed nær eina út-
flutningsvaran.
Harris Tweed er þekkt um
allan heim og hefur því ver-
ið búinn tryggur markaður,
sem aðeins er hægt að vinna
á löngum tíma. Það var því
mikið reiðarslag fyrir íbúa
Hebrideseyja, er ullarfram-
leiðendur á meginlandi Skot-
lands, tóku fyrir nokkrum ár-
um að selja dúka sína undir
vörumerkinu Harris Tweed.
Aukið framboð kom þannig af
stað verðfalli, auk þess sem
hærri flutningskostnaður er
oway síðastliðið vor, stóðu
yfir mikil málaferli milli ull-
arframleiðenda þar og á meg-
inlandinu vegna upptöku vöru
merkisins. Halda Hebrides-
eyjamenn því fram að hefð-
bundin skilgreining á Harris
Tweed sé svohljóðandi: „Harr
is Tweed er hrein skozk ull,
sem er lituð, spunnin og hand
ofin á Ytri Hebrideseyjum".
Málaferlin snúast í raun og
veru um það, hvort þessi skil-
greining sé orðin hefð og því
ólöglegt að kalla meginlands-
framleiðsluna Harris Tweed.
eina kú nokkrar kindur og
hænsni.
Fyrst komum við inn í ull
armóttökuna, eða geymsluna.
Newall kaupa um 1,5 millj.
punda af ull, aðallega frá
skozka meginlandinu, á ári, og
er hún öll hvít. Þarna eru
háir staflar af- ull, og vinna
nokkrir rnenn við það að aka
henni í næsta sal. Við eltum
þá þangað og komum þá inn
í litunarhúsið,og slær þá megn
um ullarilm fyrir v-it okkar.
Þar er ullin látin í litunarker
og soðin. Aðeins fáeinir höfuð
litir eru notaðir' á þessu stig-i
en næst er ullin fullþurrkuð
og síðan sett í geymsluhólf,
rauð í eitt, græn í annað o.s.
frv.
Fyrir framan geymsluhólf-
in er autt steingólf og op á
því miðju. Þegar ullin er
blönduð, er komið með hana
í pokum í því hlutfalli, sem
við á, og pokunum raðað
kringum opið. Ef ullin á að
verða grá, er t.d. 1 poki af
hvítri ull á móti einum af
svartri. Margar litablöndur
eru mjög flóknar og ullin ná-
kvæmlega vegin í pokana.
Tveir menn standa við opið
HARRIS TWEED
WOVEN IN LEWIS
í gólfinu, þegar við komum
inn, og grípa til skiptis hand-
fylli úr sex ullarpokum og
kasta niður um gatið, þar sem
blásari tekur við ullinni og
blæs henni upp í næsta her-
bergi. Glerveggur er á milli,
svo að blöndunarmennirnir
geta fylgzt með árangrinum
af starfi sínu. Glerherbergið
er orðið hálft af grænni ull.
Hnoðrarnir eru á stærð við
snjóflyksur.
Þegar blönduninni er lokið
og blásturinn hættur er dyr-
unum lokið upp og ullin flutt
í þæfingu og spuna, sem fer
fram í geysistórri vélasam-
stæðu. Inn í annan enda sam-
stæðunnar er ullinni hvolft úr
trogum en út um hinn koma
þræðirnir. Þeir eru þó ekki
tilbúnir fyrir vefstólinn, Þræð
irnir eru digrir og haldlitlir,
þegar hér er komið sögu, ekki
ósvipaðir lopa þeim, er ís-
lenzkar konur prjóna háleista
úr. Þeir eru því leiddir upp á
aðra hæð, þar sem þeir eru
snúnir saman í stórri vél. Er
þræðirnir koma út úr henni
eru þeir orðnir geysisterkir,
svo að ekki er hægt að slíta
þá milli handa sér. Nú er
bandið tilbúið.
Á annarri hæð starfa nokkr
ir menn við að vefa dúka í
mjög fornfálegaum vefstólum.
— Ég hélt að allur vefnað-
urinn færi fram utan verk-
smiðjunnar inni á heimilun-
um, segi ég við MacLeod.
— Já, í þessum stólum vef-
um við einungis dúka með
nýju mynztri í tilraunaskyni.
Þeir dúkar eru svo sendir á
vörusýningar og ef einhver
pantar þá, getum við hafið
nýja framleiðslu. Tízkan breyt
ist í sífellu og auðvitað verð
um við alltaf að eiga þá liti
og þau mynztur, sem menn
vilja hverju sinni. Umboðs-
menn okkar víðs vegar um
heim reyna einnig að gefa
okkur hugmynd um tízkuna
í heimalandi sínu, og við send
um þeim sýnishorn, ofin hér
í verksmiðjunni Við höfum í
þjónustu okkar nokkra sér-
menntaða menn, sem vinna
eingöngu að uppfinningum
nýr»a gerða af Harris Tweed.
— Er mikill munur á sm’ekk
kaupendanna í hinum ýmsu
löndum spyr ég.
— Já, geysilegur, svarar
MacLeod. Ameríkumenn eru
t.d. ekkert fíknir í efni með
gulum eða grænum lit í. Þeir
vilja heldur grá, blá eða brún.
Skotar og Englendingar vilja
þykkari og þyngri efni, en
suðurlandabúar ljós og létt-
ari.
— Harris Tweed er aðallega
notað í jakka og frakka, en
eru nokkur brögð að því að
menn láti skera sér buxur
úr því efni?
Nú setur mikinn hlátur að
MacLeod og Russell, og líta
þeir á Charlie Frazer. Þá tek
ég eftir því að hann er ein-
mitt í tweed-buxum.
Framhaid á bls. 23.
„Crofter“ við vefstól sinn.
frá Hebrideseyjum en megin-
landinu og hið upphaflega
Harris Tweed því dýrara en
það nýja.
Aðeins 5 spunaverksmiðjur
eru á Hebrideseyjum og allar
í Stornoway á Lewis. Mest-
öll ullin er hins vegar keypt
frá meginlandinu, spunnin og
lituð í verksmiðjunum 5 og
dreift á heimili víðs vegar um
eyjarnar. Síðan eru dúkarnir
sóttir, skoðaðir, þvegnir og
þeim pakkað inn, en spuna-
verksmiðjurnar flytja þá út
frá Stornoway með vörumerk
inu Harris Tweed og nafni
framleiðandans.
Þegar blaðamaður Morgun
blaðsins var á ferð í Storn-
Ég kynntist tveimur lög-
fræðinganna, sem fluttu mál
Hebrideseyjamanna, þeim
Moir Russel og Charles Fraz-
er, sem báðir eru frá Edin-
borg. Með þeim fór ég í heim-
sókn til eins skjólstæðinga
þeirra, S. A. Newall & Sons
Ltd. sem er næststærsta spuna
verksmiðjan í Stornoway.
Roderik MacLeod, fram-
kvæmdastjóri fyrirtækisins
tók vel á móti okkur og sýndi
okkur verksmiðjuna. Um 2500
manns vinna hjá fyrirtækinu,
en aðeins fáir þeirra starfa
1 verksmiðjuhúsinu. Flestir
eru smábændur (crofters),
sem hafa vefnað að aðalat-
vinnu, en hokra auk þess með