Morgunblaðið - 27.09.1963, Qupperneq 10

10
morcunblaðið
Föstudagur 27. sept. 1963
Ovinsælasta
dýr á íslandi
SENNILEGA er minkurinn
verst þokkaður af öllum dýr-
um á Islandi. Refurinn er að
vísu ekki vinsæll hjá þeim, sem
hann veldur búsifjum, en menn
líta' alltént á hann sem hluta af
„íslenzkum menningararfi“. Góð-
skáldin hafa jafnvel búið refnum
ákveðinn sess í bókmenntum
þjóðarinnar, en lítil líkindi virð-
ast til, að hinu óþjóðlega að-
skotadýri, minknum, muni hlotn
ast slík upphefð. íslendingar hafa
borið vissa virðingu fyrir refn-
um, en tilfinningar þeirra í garð
minksins eru með allt öðrum
hætti, aðeins hatur og fyrirlitn-
ing.
Mörgum finnst það furðuleg
óháttvísi löggjafarvaldsins gagn-
vart rebba, sem gist hefur land-
ið um aldaraðir, að mæla fyrir
um eyðingu refa og minka í ein-
tim og sama lagabálki, þó að
þeirrar sjálfsögðu kurteisis-
skyldu sé að vísu gætt að nefna
refinn á undan. Samkvæmt lög-
um þessum skal sérstakur em-
bættismaður, veiðistjóri, hafa
yfirumsjón með „útrýmingu varg
dýra þessara“. Blaðamaður Morg
unblaðsins spjallaði fyrir
skömmu við þennan löggilta óvin
refa og minka númer eitt, sem
er Sveinn Einarsson, en hann
hefur gegnt starfinu frá því það
var sett á stofn, eða á sjötta ár.
Umræðuefnið var minkurinn:
Minkaeldi hefur nú verið bann
að í landinu í fullan áratug, en
rúmir þrír áratugir eru liðnir frá
því fyrstu minkarnir voru flutt-
ir til landins og minkabúum kom
um, en ekki hefur hann drepið
vaxinn lax að neinu ráði. Tekur
minkurinn annars ál fram yfir
alla aðra fæðu. í minkabælum
finnst oft mikið af fuglsungum
og hrúgur af silungi. Minkurinn
hefur oft reynzt skæður í hænsna
húsum, og veldur miklu tjóni á
æðarfugli, sé hann ekki varinn.
En ekki þarf þó nema eitt dýr
til að eyðileggja varpland á ör-
skömmum tíma.
Margir hafa óttazt, að minkur
mundi gera mikinn usla í hinu
fagra og fjölbreytta fuglalifi við

■V*
Ricnard liunon og Liz Taylor
Aðdáendur þjarma að
Liz Tavlor og Burton
ELIZABETH Taylor og Ric-
hard Burton áttu fótum fjör
að launa á flugvellinum í
Mexico City sl. sunnudags-
kvöld þegar um 500 aðdáend-
ur þyrptust að þeim og fögn-
uðu komu þeirra til borgar-
innar. f>au leituðu hælis í
bólusetningarherbergi flug-
stöðvarinnar, meðan mesti
móðurinn rann af aðdáend-
unum, og Elizabeth notaði
tækifærið þar til að þurrka
svitann af enni Burtons, —
eins og meðfylgjandi mynd
ber með sér.
Koma þessara margumtöl-
uðu leikara vakti að vonum
mikla athygli í Mexico City.
Þar ætla þau að dvelja
nokkra hrið, meðan Burton
leikur í nýrri mynd, sem nefn
ist „Night of the Iguana“ og
tekin verður í Mexico.
Síðasta kvikmynd þeirra
Liz Taylor og Burton „The
V.I.P.“ var frumsýnd fyrir
stuttu og luku kvikmynda-
gagnrýnendur miklu lofsorði
á myndina í heild. Kvikmynd-

in var tekin í London, Ant-
hony Asquith var leikstjóri
og Anatole de Grundwald
framleiðandi. Hún fjallar um
vandamál nokki.rra manna,
sem njóta mikils álits, þeirra
á meðal er Liz Taylor, sem
fer í sumarfrí til Jamaica,
Burton, sem leikur eiginmann
hennar, Louis Jourdan, ævin-
týramaðurinn sem bíður eftir
Liz á flugvellinum í London,
Orson Welles og Rod Taylor.
New York Times segir leik
aukaleikaranna ekki síður at-
hyglisverðan en aðalleikar-
anna, og lýkur lofsorði á
frammistöðu Jourdan, The
Times telur leik Burtons í
hlutverki eiginmannsins mjög
góðan, einkum framan af,
þegar hann kemst að ótryggð
konu sinnar.
ur, en hefur nú fækkað veru-
lega þrátt fyrir þá erfiðleika
sem á því eru að vinna hann í
hrauni. Á síðustu árum hefur
hann aðallega breiðzt út á Vest-
fjörðum, og eru nýjustu minka-
svæðin við ísafjarðardjúp og á
Barðaströnd, en minkur hafði þó
leynzt á þessum svæðum alllengi
áður en hans tók að verða veru-
lega vart.
Síðastliðin tvö ár hafa verið
drepnir um 2500 minkar á land-
inu, hvort árið um sig. Árið
1960 voru drepnir um 3000 mink-
ar og svipaður fjöldi árið áður,
en 1958, þegar skipulagðar ráð-
stafanir hófust til útrýmingar
minki, voru drepinn um 3500
dýr. Gerir veiðistjóri ráð fyrir,
að á þessu ári muni tala unn-
inna minka verða eitthvað lægri
en á s.l ári. Telur hann, að tek-
izt hafi að útrýma u.þ.b. helm-
ingi stofnsins á hverju ári og að
tala minka í landinu sé nú 2-
3000. Virðist því hafa tekizt að
halda minkinum allvel í skefjum.
veiðistjóri þurfa að hækka þetta
gjald til að örva áhuga manna á
minkaveiðum. Öruggasta ráðið
til að útrýma minki væri þó e.t.v.
að ráða færustu veiðimennina á
föstum launum allt árið um
kring, og þá væri, jafnvel unnt að
eitra fyrir minkinn í stórum stíl,
en það hefur mjög lítið verið
gert til þessa. Hefur hann aðal-
lega verið veiddur í gildrur, með
skotum og með hundum, en
minkahundar á landinu eru nú
100-200. Einnig hefur komið fyr-
ir, að minkur hafi farið í refaeit-
ur.
Flestir halda því fram, að ekki
muni reynast unnt að útrýma
minki hér á landi, en veiðistjóri
kveðst annarrar skoðunar. Það
sé að visu ekki hægt með nú-
verandi skipulagi, en með því
að ráða fasta veiðimenn til starfa
muni unnt að útrýma minki hér
á landi svo til algjörlega.
Minkaskinn eru ekki verðmik-
il hérlendis gagnstætt því, sem
íð á fót. Þegar minkurinn fór að
sleppa úr búunum gerðu menn
sér í fyrstu von um, að hánn
mundi ekki lifa íslenzka vetur-
inn af. En þetta reyndist tálvon.
Það var þó ekki fyrr en um
1940, sem minkurinn fór að valda
hér verulegu tjóni, en þá var
hann farinn að leita í varpeyjar
og hólma og hænsnahús.
Aður en hafizt var handa um
skipulagðar ráðstafanir til út-
rýmingar minki, fjölgaði honum
allört, lagði sums staðar fuglalíf
í auðn og drap smásilung í vötn-
um. Minkurinn er tiltölulega
meira skaðræðisdýr hérlendis en
annars staðar, þar sem hér finn
ast ekki þau dýr, sem hann nær-
ist þar á að verulegu leyti, svo
sem froskar eðlur og ýmsar teg-
undir smáfiska og dýra sem menn
leggja sér ekki til munns. Hér
á hann hins vegar fárra annarra
kosta völ. en leggjast á nytja-
dýr. Yfirleitt drepur hann öll
dýr, sem hann nær til og ræður
við, allt upp í gæsir og lömb.
Silungur er auðveld bráð. Mink-
urinn gerir mikinn usla í sjálf-
um fiskistofninum í ám og vötn
Mývatn. Þess hefur þó ekki orð-
ið vart að marki hingað til, enda
er þar allt gert, sem unnt er,
til að hefta útbreiðslu hans og
sérstakur veiðimaður á varð-
bergi allt árið.
Tjón af völdum minks er nú
miklu minna en það var áður.
Hefur dýrunum fækkað að mun
á síðustu árum, en á hinn bóg-
inn er minkurinn nú dreifðari
um landið og varari um sig. Þó
til funda um mál, sem hann
er hann ekki kominn um allt
land. Hefur minks ekki orðið
vart enn sem komið er í Múla-
sýslum, Austur-Skaftafellssýslu
og á hluta af Vestfjarðarkjálkan-
um. Aðalminkasvæðin hafa verið
Árnes- og Rangárvallasýsla, Vest
urland allt vestur í Dalasýslu og
á Norðurlandi Húnavatnssýslur
skriflega. Hann gerði mönnum
að fara fram úr vinstra megin.
Engin baksýnisspegill var í bif-
og Skagafjarðarsýsla. Mest hef-
ur verið veitt af minki í Biskups
tungum, á Mýrum og á Snæfells
nesi. Fyrir nokkrum árum var
minkurinn mjög útbreiddur í
hrauninu i nágrenni Reykjavík-
Hins vegar óttast veiðistjóri, að
minkum kunni að fjölga aftur á
næstu árum, þar sem áhugi veiði
manna á minkaveiðum minnki,
þegar minkinum fækkar og
minna verður upp úr veiðunum
að hafa, og gæti ástandið þann-
ig orðið allalvarlegt eftir t.d. 2-
3 ár. Veiðimenn fá nú 200 kr.
fyrir hvert minkskott, sem þeir
leggja fram, og er það sama gjald
og greitt var fyrir 7 áurum. Kvað
er víða annars staðar. Þykja
skinnin yfirleitt ekki falleg,
nema helzt af hvolpum, sem
veiddir eru frá septembermán-
uði og nokkuð fram á veturinn.
Að jafnaði nær minkurinn 6-7
ára aldri, en getur þó orðið allt
upp í 10 ára. Karldýrið er all-
miklu stærra en kvendýrið. Got-
tíminn er aðallega um miðjan
maí. Eru hvolparnir við fæð-
ingu 3-4 cm að lengd, hárlaus-
ir og blindir þar til þeir eru 5
vikna gamlir. Kvendýrið á 5-10
hvolpa, en yfirleitt komast ekki
nema- 3-6 hvolpar á legg. Þola
þeir illa kulda og bleytu. Er tal-
ið, að á s.l. vori hafi minna af
hvolpunum komizt á legg en oft
áður vegna kuldanna. Kvendýrið
elur eitt önn fyrir hvolpunum
og skiptir karldýrið sér ekkert
af uppeldi þeirra. Hittast for-
eldrarnir yfirleitt aldrei nema
um fengitímann, enda fer mink-
urinn einförum, en heldur sig
ekki í hópum. Vegna þess, hve
kvendýrið verður að vera mik-
ið á ferðinni um gottímann til
þess að draga björg í bú, er auð-
veldast að finna bælin á þeim
unin tók til starfa um vorið í
ið út 20. janúar 1913 og verzl-
lýsingar:
— Borgarabréf föður míns,
Hermanns S. Jónssonar, var gef-
tíma. Veitist hundunum þá létt
að rekja slóðina. En „björninn“
er ekki alltaf unninn, þó að
op bælisins sé fundið, því að
það er yfirleitt lítið stærra en
rottuhaus í þvermál og mörg
göng að sama bælinu.
...með kvöldkaffinu
ÞEGAR ÞÉR gistið i Kaup-
mannahöfn, getiff Jiér lesið
Morgunblaðið samdægurs, —
með kvöldkaffinu í stórborg-
inni.
FAXAR Flugfélags íslands
flytja blaðið daglega eg það
er komið samdægurs í blaða-
söluturninn ■ aðaljárnbrautar-
stöðinni við Ráðhústorgið —
Ilovedbanegardens Aviskiosk.
FÁTT er ánægjule.fra en að
lesa nýtt Morgunblað, þegar
verið er á ferðalagi vtra eða
dvalizt þar.