Morgunblaðið - 11.06.1964, Blaðsíða 12

12
MORGU N BLAÐIÐ
Fimmtudagur 11. júní 1964
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 90.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 5.00 eintakið.
LISTIN OG BORGIN
T ágætu ávarpi sem Geir
Hallgrímsson, borgarstjóri,
flutti við setningu Listahátíð-
arinnar, vakti hann athygli á
því, að þófl íslenzk list og
menning á liðnum tíma væri
fædd og uppalin í hinum
strjálu byggðum um allt ís-
land, þá væri nú svo komið
að einstakar listgreinar, að
vísu í mismunandi mæli, yrðu
að eiga þann bakhjarl, sem
bæir og borgir geta veitt.
Borgarstjóri hélt áfram og
komst að orði á þessa leið:
„En á sama hátt og þétt-
býlið skapar skilyrði fyrir á-
framhaldandi alhliða þróun
íslenzkra lista — þá eru list-
irnar blátt áfram lífsnauðsyn
fólksins í þéttbýlinu.
Listin og borgin eru hvor
annarri háðar.
Hér er ekki einungis átt við
þá nauðsyn að skipulag og
byggingarlag í borginni sé
með listrænum hætti, að sam
ræmi sé með náttúrufegurð
og mannanna verkum.
Hér er einnig átt við það
andrúmsloft, sem ríkir í borg
inni, svip og innihald borgar-
lífsins, hamingju borgaranna.
Sönn list tengir hug manns
ins og hjarta, opnar ný hug-
skot, slær á nýja strengi til-
finninga, sælu eða sársauka
— dýpkar mannlega skynjun,
stækkar manninn sjálfan". *
Þetta er vel mælt og rétti-
lega. Reykjavíkurborg hefur
einnig sýnt það, að hún og
forystumenn hennar hafa á
þessu glöggan skilning. Und-
anfarin ár hefur verið unnið
að því að fegra borgina og
prýða, bæta skipulag hennar,
gróðursetja fagra trjágarða
og blómareiti víðsvegar um
borgina, setja upp fögur lista-
verk á torgum og í almenn-
ingsgörðum. Nú síðast á þessu
vori og í sumar hafa verið
settar upp fjórar nýjar högg-
myndir í borginni.
Listahátíðin, sem nú stend-
ur yfir, mun eiga ríkan þátt í
að styrkja tengsl listanna og
skapenda hennar við þjóðina.
Hinn forni menningararfur,
íslenzkar bókmenntir, gömul
handrit og bækur, sem geyma
ódauðleg listaverk, eru traust
asti hornsteinn menningar-
legs og stjórnmálalegs sjálf-
stæðis þessarar litlu þjóðar.
Nútíminn hefur komið með
aukna fjölbreyttni og gró-
anda í íslenzkt listalíf. ís-
lenzkir listamenn nema stöð-
ugt ný svið. Það má vissulega
vera íslendingum fagnaðar-
efni að margir af listamönn-
um þeirra hafa ekki aðeins
unnið sér viðurkenningu og
frægð í sínu eigin landi, held-
ur einnig úti í hinum stór^
heimi. Þekkingin á íslenzkri
list að fornu og nýju, mun
halda áfram að sanna tilveru-
rétt þessarar örfámennu þjóð
ar og skipa henni á bekk
meðal menningarþjóða heims
ins.
Reykjavíkurborg á þakkir
skildar fyrir skilning sinn á
hlutverki listanna. Höfuðborg
íslands og hið íslenzka ríki
mun í vaxandi mæli fá lista-
mönnum sínum það verkefni
að skreyta opinberar bygging
ar og fá þeim önnur verkefni,
sem gera þjóðinni mögulegt
að njóta hæfileika þeirra og
varðveita þau verðmæti, sem
mölur og ryð fá eigi grandað.
FRAMSÓKNAR-
FLOKKSINS ER
EKKI ÞÖRF
að er einn hópur manna á
íslandi í dag, sem ekki er
ánægður með samkomulag
það, sem tekizt hefur milli
ríkisstjórnarinnar og aðila
vinnumarkaðarins um kjara-
málin. Það eru Framsóknar-
menn.
Það er nefnilega komið í
Ijós, að Framsóknarflokksins
er ekki þörf við lausn þeirra
vandamála, sem að hafa steðj
að. Og það er auðvitað það
versta, sem fyrir stjórnmála-
flokk getur komið, þegar í
ljós kemur, að enginn þarf til
hans að leita eða við hann að
ræða, þegar fundin er lausn
á alvarlegum vandamálum,
sem þjóðfélagið á við að etja.
Þess vegna eru Framsókn-
armenn óánægðir í dag og
þeir horfa með ugg til langs
tímabils áhrifaleysis í þjóð-
málum íslendinga. En Fram-
sóknarmenn geta sjálfum sér
um kennt. Þeir hafa haldið
uppi óábyrgari stjórnarand-
stöðu en dæmi eru til áður í
stjórnmálabaráttu hér á landi.
Þeir hafa árangurslaust reynt
að bregða fæti fyrir fram-
faramál, sem til heilla hafa
horft og það er athyglisvert,
þegar litið er yfir stjórnmála-
sögu síðustu áratuga að Fram
sóknarflokkurinn hefur ekki
átt frumkvæði að nokkru því
þjóðþrifamáli, sem veruleg á-
hrif hefur haft á lífsafkomu
þjóðarinnar.
Framsóknarflokkurinn hef-
ur jafnan verið og er enn í
dag hugsjónalaus hentistefnu
flokkur, sem berst fyrir sér-
réttindum sér til handa og
höftum á frjálsar athafnir
þ j óðf élagsþegnanna.
Framsóknarflokkurinn er
flokkur, sem engin hefur þörf
fyrir til happasællar lausnar
á þeim viðfangsefnum sem
við stöndum frammi fyrir nú.
I Stöðugt syrtir ai á Kýpur
| eftir Kenneth
| IVVac Kenzie
I „ÞAÐ ER EKKERX EJÓS
§§ FRAMUNÐAN“. — Þannig
f kemst Tuomioya, sáttasemjari
f Sameinuðu þjóðanna á Kýp-
= ur, venjuiega að orði, þegar
f blaðamenn spyrja um útlitið
f fyrir friðsamlegri lausn deilu-
= málanna þar. Það er ekkert
f ljós framundan og jafnvel
= þótt ekki hafi komið til meiri
|j háttar bardaga milli grískra
= Kýpurbúa og týrkneskra síð-
|§ ustu vikur, virðist útlitið
= svartara en nokkru sinni fyrr.
= Sú ákvörðun Makariosar,
= forseta, að leita sovézkrar að-
3 stoðar til að byggja upp her-
M mátt grískumælandi manna og
= hið nýlega herútboð hans,
|| þrátt fyrir andmæli Breta,
= Tyrkja og jafnvel Grikkja —
= hafa vakið vaxandi ótta og
= biturleik á eynni — og tor-
= tryggni starfsmanng Samein-
f uðu þjóðanna.
f Makarios og ráðherrar hans
= staðhæfa, að þeir hafi óskað
= eftir vopnum frá Sovétríkjun-
= um vegna þess eins, að tyrk-
5 neska stjórnin hafi hótað inn-
p rás á Kýpur. Hinsvegar er það
| næsta víst, áð grískir Kýpur-
1 búar trúa því ekki lengur, að
f innrás Tyrkja sé yfirvofandi,
M hvort sem þeir hafa eitthvað
= fyrir sér í því eða ekki. Þetta
M kemur glögglega fram í sam-
= tölum við ráðgjafa erkibisk-
= 'upsins.
M Því er hinn raunverulegi til
= gangur aukins vopnabúnaðar
S sá fyrst og fremst, að skelfa
S tyrkneska menn á Kýpur, en-
= ekki að verjast stjórninni í
= Ankara. Ennfremur er honum
S ætlað að sýna umheiminum,
H að stjórnin hafi mátt til að
M halda eyjarskeggjum í skefj-
H um, vilji hún losa sig við að-
§§ stoð Sameinuðu þjóðanna.
M Deilurnar um herútboð
1 Makariosar hafa um sinn
M kafnað í háværum ásökunum
M grískra manna í garð brezka
= flugmannsins Marley, þess
H efnis, að hann aðstoði tyrk-
M neska hryðjuverkamenn. —
M Sennilega trúa 90% grísku-
= mælandi manna á Kýpur því
§§ fastlega, að Bretar dragi taum
M tyrkneskra og vinni að því,
fiiiiiimiiiimiiiiinimiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiMimimmMiMmiimtiiMiimiimniH'Himm iMmmimmmmimmmmmmimMiimmmMmimmiiHmmiimimiimmimmimi
að eyjunni verði skipt, að
vilja Tyrkja. Og því er verr,
að þeir hafa fordæmi fyrir
því frá fyrri tíð. Það bar of
oft við þau' 80 ár, sem Bretar
réðu á Kýpur, að þeir drægju
taum tyrkneska minnihlutans.
Og síðustu mánuði hefur
samúð brezku hermannanna á
Kýpur greinilega ekki verið
með gríska meirihlutanum.
Það kann að eiga rætur að
rekja til reynslu Breta af
hryðjuverkum EOKA áður
fyrr, en — það var misráðið
að senda til eyjarinnar um síð
ustu jól hermenn, sem höfðu
staðið í baráttunni gegn
EOKA á sínum tíma.
Á hinn bóginn er óhætt að
staðhæfa, að framkoma
brezku hermannanna hefur
verið mjög góð síðan þeir
settu upp hinar bláu húfur
Sameinuðu þjóðanna — svo
góð, að einn af yfirmönnum
gæzluliðsins hefur sagt um
þá: „Það er sérstaklega á-
nægjulegt að starfa með Bret-
unum“.
Menn eru yfirleitt sammála
um það á Kýpur, að fækka
ætti brezku hermönnunum í
1 Þegar gríska herliðið sat um vígi tyrkneskra í St. Hilarion-
§ kastalanum í Kyrenía/jöllum, fór Makarios, erkibiskup, til
M herstöðvanna, fagnaði framgöngu manna sinna og hvatti þá
| til dáða.
Yfirmenn gæzluliðs Sameinuðu þjóðanna spjalla við dr. Kut- II
chuk, leiðtoga tyrkneska minnihlutans, í garði hans í Nicosia. =
Fremst á myndinni eru Svíinn Jonas Væern ofursti, dr. Kut- M
chuk, og indverski hershöfðinginn Singh Gyani, yfirmaður M
gæzluliðsins — og að baki þeim brezki hershöfðinginn Michael =
Caryer; Jouko Sunin, ofursti frá Finnlandi; Ned Amy, ofursti M
frá Kanada, og Joseph Adams, ofursti frá írlandi.
liði SÞ, en hyríu þeir alveg á =
brott mundi ekki aðeins bund- =
inn endi á hið ánægjulega sam 3
starf Breta og Sameinuðu =
þjóðanna, heldur gæti það =
haft afdrifarík áhrif á tilraun- §3
ir liðsmanna SÞ til að vinna =
traust tyrkneskra manna á 3
eynni. Því að Tyrkirnir =
treysta Bretum betur en M
nokkrum öðrum úr gæzlulið- s
inu og mundi líta á brottför M
þeirra sem flótta og eftirláts- =
semi við gríska menn á eynni. 3
Stefna Sameinuðu þjóðanna =
í Kýpurmálinu er nú í raun =
.og veru á krossgötum. Flestir =
sem með deilunni hafa fylgzt, 3
eru sammála um, að eigi sam- =
tökin að halda áhrifum sínum 3
þar, verði gæzluliðið að fá 3
meira vald; það verði að geta =
látið skína í tennurnar, ef á §
þarf áð halda. Grikkir vilja 3
láta það bæla niður tyrknesku =
„uppreisnarmennina" og Tyrk =
ir vilja láta það berja á 3
Grikkjum. En allir aðrir vilja, 3
að það beiti báða aðila meiri =
hörku.
Yfirmenn gæzluliðsins telja =
hinsvegar, að það sé Kýpur- =
stjórnarinnar að gangast fyr- 3
ir afvopnun óbreyttra borg- M
ara á eynni. En það er harla =
lítil von til þess, að Makarios, 3
erkibiskup, eða dr. Kutchuk, =
skerði í nokkru aðstöðu sinna 3
eigin fylgifiska. =
Það er kaldhæðnisleg stað- 3
reynd, að sjálfir íbúarnir á 3
Kýpur gera ekki svo lítið 3
sem tala af alvöru um frið- =
samlega lausn deilunnar. — =
Stjórnmálaafstaða deiluaðil- J
anna virðist orðin svo föst í =
skorðum, að vandséð er, hvar 3
Tuomioya ætti að byrja mála- =
miðlun.
Grikkirnir eru yfirleitt sann =
færðir um, að þeir muni sigra §§
í þessari deilu. Framkoma H
þeirra gagnvart Tyrkjum ein- 3
kennist af kröfunni um „skil- =
yrðislausa uppgjöf“ og er ||
ekki sjáanleg minnsta vísbend 3
ing um, að þeir muni ganga |f
að nokkurri málamiðlun.
í upphafi ársins virtist sem 3
Grikkir kynnu hugsanlega að M
Frarrvhald á bls 17. 3