Morgunblaðið - 20.10.1964, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 20. okt. 1964
\
Hannes Þorsteinsson
A aö eyöileggja
smíði íslendinga
ÞESSI spurning hefur verið
býsna áleitin við marga lands-
menn upp á síðkastið.
Það eru engin ný sannindi, þó
sagt sé, að smíði tréskipa hafi
fylgt íslendingum allt frá upp-
hafi íslandsbyggðar og fram á
vora daga. Landnámsmenn komu
hingað siglandi á skipum sínum
frá Noregi. Síðan hófust flutning
ar til og frá landinu þegar á
landnámsöld, síðan gegnum þjóð
veldistímann, fornöld, miðaldir
og nýju öld allt fram á 20. öld,
allt með tréskipum. Tilkoma stál
skipa er svo kapituli út af fyrir
sig, sem ekki verður farið frekar
inn á í þessari stuttu grein.
v Jafnframt þessu stunduðu svo
íslendingar fiskiróðra allt frá
landnámsöld og til vorra daga á
tréskipum, og svo er raunar gert
að vissu marki enn í dag. Það
leiðir því af sjálfu sér, að smíði
tréskipa hlaut að hefjast í land-
inu sjálfu mjög snemma, og
vegna samgönguleysis við önn-
ur lönd hefir smíði fiskiskipa
verið stunduð alla tíð í landinu
sjálfu, fyrst úr íslenzkum efni-
viði, og síðar úr innfluttu efni,
eftir að skógarnir íslenzku höfðu
verið eyddir, svo að skipaviður
var vart fáanlegur, nema þá reka
viður.
Á styrjaldarárunum vaknaði
svo mikill áhugi fyrir innlendri
skipasmíði á ný, og mun Nýsköp
unarstjórnin hafa haft þar um
nokkra forgöngu. Síðan hefir
smíði tréskipa farið fram á landi
hér svo til viðstöðulaust fram til
dagsins í dag, enda hefir sýnt
sig, að þessi iðngrein hefir verið
^ágætlega samkepprjisfær við er-
lendan skipaiðnað, ef sæmilega
hefði verið búið að skipaiðnað-
inum hér heima af. opinberri
hálfu. Á þessu hefir verið nokk-
ur misbrestur og munu stjórnar-
völd landsins hafa verið nokkuð
misjafnlega skilningsgóð á þenn-
an þátt íslenzks iðnaðar gegnum
árin.
Sjaldan virðist þó hafa blásið
jafn óbyrlega fyrir tréskipasmíði
á íslandi og nú síðustu árin, enda
mun nú svo komið, að flestar
skipasmiðastöðvar á landi hér
séu komnar á síðasta snúning.
Mun það frekar vera af þrjózku
en getu, að enn skuli nokkrar
skipasmíðastöðvar ekki hafa hefl
að seglin og hætt rekstri, en að
raunveruleg skilyrði hafi verið
fyrir hendi að halda áfram. Þetta
mun þó fyrst og fremst stafa af
því, að hérlendar dráttarbrautir
hafa alltaf nokkra atvinnu af að
gera við skip, en sú vinna er
mjög stopul, vegna þess að skip
bila ekki eða skemmast eftir
neinum reglum hér á landi frek-
ar en annars staðar, svo að þessi
vinna er mjög ótrygg og gefur
lítið atvinnu-öryggi fyrir fyrir-
tæki, sem þurfa á sérhæfðum
vinnukrafti að halda. Þetta vinnu
afl verður að vera fastráðið
vinnu, annars fara skipasmiðir
til annara verka, sem nóg bjóð-
ast, og er vinnuaflið þá ekki til
staðar, þegar til þess á að taka
Og verkefni berast.
Þetta bil hafa skipasmíða-
stöðvarnar jafnan leyst þannig,
að þær hafa eitt eða fleiri skip í
smíðum samtímís, sem viðgerð-
arþjónustu er haldið uppi fyrir
fiskibátaflotann, eftir því sem
þörf krefur. Það má því segja,
að skipasmíðastöðvarnar hafi
með þessu móti gegnt tvöföldu
hlutverki, sem um leið hefir ver-
ið mjög þýðingarmikið þjóðhags-
lega séð.
En þá kemur spurningin: Hvað
er eiginlega á seyði, þegar svo
illa er búið að þessum þörfu þjón
ustufyrirtækjum, að þau eru um
það bil að leggja upp laupana?
Hér eins og annars staðar í ís-
lenzku atvinnulífi er það fyrst
og fremst rekstrarfjárskorturinn,
sem er versti þröskuldurinn. Og
hvers vegna búa landsfeðurnir
ekki betur að þessum fyrirtækj-
um, ef þau eru ómissandi, vegna
síns mikilvæga hlutverks í þjóð-
arbúskapnum? Þessari spurningu
væri æskilegt að fá svarað refja-
laust. Vegna þess að sá er þetta
ritar hefir komizt nokkuð í snert-
ingu við þetta furðulega mál að
undanförnu, er mér kannski
skyldast að spyrja og heimta
svör. Til þess að skýra mál þetta
nokkru nánar, er rétt að rekja
hér stuttlega, hvert mitt innlegg
í mál þetta er, og hvers vegna
ég er að skipta mér af máli, sem
þessu, sem vísir menn kannski
mundu núa mér um nasir, að
mér kæmi ekki við. En við skul-
um nú athuga málið svolítið nán-
ar og að þeirri athugun lokinni
kveða upp úr um það, hvort mál-
ið fæst afgreitt svo einhliða.
Á síðastliðnu ári heppnaðist
mér fyrir tilstilli góðra viðskipta-
sambanda erlendis að útvega eik
til skipasmíða gegn 9 mánaða
gjaldfresti. Ég ræddi þetta mál
við nokkra fram á menn hjá
skipaiðnaðiinum og árangurinn
varð sá, að samið var um kaup
á eik til þriggja skipa. Rétt er
að taka fram strax, að á þeim
tíma var ekki heimilt að stofna
til langra vörukaupaskulda,
nema með leyfi bankans hér,
en sá frestur var á þeim tiltölu-
lega auðfenginn, enda voru
margar vörutegundir þá fluttar
inn á löngum gjaldfresti, m.a.
bifreiðar.
Maður skyldi nú halda, að
æðstu völd í banka- og gjald-
eyrismálum fengju áhuga fyrir
þessum viðskiptum, sem allt í
senn gerðu innlendum aðilum
fært að taka' að sér ný verkefni,
losna við óþarfa kvabb frá skipa-
iðnaðinum um bráðabirgðalán
vegna framkvæmda sinna og síð-
ast en ekki sízt að gera íslenzk-
um skipaiðnaði ekki lægra undir
höfði en erlendum skipaiðnaði,
en á þessum tíma og svo mun
raunar vera enn, að útlend skip
fáist flutt til landsins viðstöðu-
lítið með allt að 7 ára greiðslu-
fresti á verulegum hluta kaup-
verðsiníXeða allt að 70%, sem
Fiskveiðisjóður yfirtekur svo og
endurlána til kaupenda. Hin
30% þurfa svo kaupendur að
leggja fram úr eigin vasa.
Nú lánar Fiskveiðasjóður að
vísu út á innlend skip, en þau
lán koma nokkuð dræmt vegna
fjárskorts sjóðsins, svo bæta má
því við, að lán þessi eru alls ekki
veitt fyrr en skip er tilbúið til
afhendingar, svo að viðkomandi
skipasmíðastöð verður allajafna
að „finansera“ bygginguna að
mestu leyti, nema sem því svarar,
sem væntanlegir kaupendur geta
greitt fyrirfram upp í verkið, en
allir vita, að útvegsmenn hafa
ekki verið taldir allt of fjáðir
hin síðari árin, ef dæma má eft-
ir blaðaskrifum, sífelldum kröfu-
gerðum um alls konar stuðning
vegna slæmrar afkomu o.fl.
En hver urðu svo viðbrögð
bankayfirvalda, þegar þessum
ósköpum hafði verið hleypt af
stokkunum, sem sé að útvega ís-
lenzkum skipasmíðastöðvum lán I
á efnivöru, sem í flestum tilfell- i
um nemur þó ekki meira en ca
6—7% af endanlegu söluverði
tréskipa
skips? Formsins vegna varð að
veita þessi vörukaupalán á
þriggja mán. víxlum, sem síðar
yrðu framlengdir með öðrum
víxlum, fyrst um 3 mánuði og
síðar síðar um aðra 3 mán., sam-
tals yrði þá lánið 9 mán. eins
og fyrr segir. Nú upphófst mik-
ið þref og furðulegar kanossa-
göngur frá Herodesi til Pílatus-
ar og síðan aftur frá Pílatusi til
Herodesar. Sú saga er svo löng
og furðuleg, mér liggur við að
segja skringileg, að það væri
farið út fyrir hinn alvarlega
ramma þessarar greinar, ef allt
yrði upp talið. Og hver var svo
árangurinn? Bankarnir leyfðu
alls 6 mánaða greiðslufrest.
Punktum og basta. En hvers
vegna ekki 9 mánaða greiðslu-
frest, þegar fullbúin skip fengust
allan tímann flutt inn með 7 ára
gjaldfresti á allt að 70% af
kaupverðinu (þar innifalinn all-
ur kostnaður, vélar, tæki og út-
búnaður á nútíma vísu).- Þess-
ari spurningu er ennþá ósvarað
af bankanna hálfu. Og væri gott
að fá þar greið svör, sem ég er
vissulega reiðubúinn að rökræða
nánar, ef á þarf að halda.
Nú verða kannski einhverjir
til þess að segja sem svo: Hvað
er maðurinn eiginlega að fara.
Veit hann ekki, að svo að segja
öll innflutt skip eru smíðuð úr
stáli en ekki tré? — Jú, mikið
rétt. En kunnugir menn hafa þó
látið í ljós þá skoðun sína, sem
ég efast ekki um að sé rétt, að
vegna sjóhæfni muni ekki vera
hentugt að smíða stálskip til fisk-
veiða við íslandsstrendur minni
Það bar við dag nokkurn
fyrir skömmu, að herflugvél
frá Argentínu lenti í óleyfi á
brezku Falklands-eyjunum.
Flugmaðurinn stökk út úr vél-
inni. stakk niður argentiska
fánanum og brá sér að vörmu
spori aftur inn í flugvélina og
sneri aftur til flugstöðvar
sinnar í Rio Gallegos í Argen-
tínu.
Fregninni um þessa dáð fluig
mannsins var fagnað af mik-
illi hrifningu í Buenos Ayres.
Helztu stjórnmálamenn land-
ins kepptust um að bera lof á
flugmanninn — og sögðu hanrt
hafa unnið hetjudáð. Jafnvel
Arturo Frondizi, fyrrverandi
forseti, — sem velt var úr
sessi fyrir tveim árum, m.a.
vegna þess, að honum var
gefið að sök að vera heims-
valdasinnum um of leiðitam-
ur — lýsti því yfir, að þetta
afrek væri liður í þeirri bar-
áttu, sem um allan heim væri
háð fyrir frelsi kúgaðra þjóða
— og væri senn að komast á
lokastig.
Annar stjórnmálaforingi,
hinn aldni sósíaldemókrati
en ca 100 rúmlestir að burðar-
magni. Með öðrum orðum
smærri fiskiskip, sem ennþá eru
mjög mikið notuð frá 15—80
rúmlestir hljóta að verða smíð-
uð framvegis úr tré, a.m.k. þang-
að til annað og hæfara efni kem-
ur á markaðinn. En hvers vegna
þá ekki að gera íslenzkum skipa-
smíðastöðvum kleift að inna
þessa vinnu af hendi, samtímis
því, sem skipasmíðastöðvarnar
geta haldið úti viðgerðarþjón-
ustu á skipum þeim, sem enn eru
og verða í notkun á ókomnum
árum?
Vissulega þarf hér að taka í
taumana. En það er bara ekki
nægilegt að tala um að úrbóta sé
þörf. Það þarf að gera eitthvað
og það strax.
Það er vissulega góðra gjalda
vert, þegar framsýnir menn eins
og Matthías Bjarnason á ísafirði
fékk samþykkta þingsályktunar-
tillögu á síðasta Alþingi, þar sem
skorað var á ríkisstjórnina að
hefjast handa um forgöngu í mál-
efnum skipaiðnaðarins. En það
er bara ekki nóg að þingmenn
samþykki áskoranir hver á ann-
an, eða ráðherra, sem einnig eru
alþingismenn, um að láta athuga
hvort ekki sé hægt að gera þetta
eða hitt. Það þarf að fylgja mál-
um eftir, og er ég sannfærður
um, að varla muni fyrirfinnast
sá alþingismaður, sem ekki muni
óðfús leggja máli þessu lið, ef
hið háa alþingi fengi það aftur
til meðferðar, en vegna skiln-
ingsleysis og kyrrstöðu verður
það naumast leyst, nema alþingi
komi þar til.
Hvernig sem mál skipaiðnaðar-
ins verður leyst, er þó tvennt,
sem hafa verður sérstaklega í
huga: 1) Gera þarf íslenzkum
skipasmíðastöðvum kleift að
starfa á jafnréttisgrundvelli við
erlendan skipaiðnað og innflutn-
ing. 2) Tryggja þarf skipasmíða-
stöðvunum nægilegt rekstrarfé
innlent, ef fáanlegt er, eða að
Alfredo Palcios lýsti því yfir,
að öll þjóðin mundi fylgja
eftir innrás flugmannsins á
Falklandseyjar.
Jafnframt sendi útvarps-
stöðin „E1 Mundo“ í Buenos
Ayres út tiiffýnningu til íbúa
Falklandseyja þar, sem þeir
voru hvattir til að halda ró
og reglu — og bíða landgöngu
argentískra sjóliðssveita, sem
vænta mætti þá og þegar.
Fulltrúar Breta á vettvangi
Sameinuðu Þjóðanna lögðu
þegar í stað fram kvartanir
sínar fyrir nýlendumálanefnd
samtakanna, hina svonefndu
„24 manna sérstöku nefnd“,
sem um þessar mundir hefur
ærnu að sinna, m.a. fjölda
mála sem varðar brezk land-
svseði, til dæmis Gíbraltar,
Brezku Guiana — og Brezku
Honduras, sem um árabil hef-
ur verið orsöik átaka milli
Bretlands og Guatemala.
Fátt hefur um Falklands-
eyjar heyrzt síðan í desember
1914, þegar Englendingar
unnu hina mikilvægu sjóor-
ustu við Þjóðverja skammt
suður undan eyjunum. Allt
leyfa þeim að kaupa efnivöru,
vélar og annan búnað ’til skip-
anna á greiðslufresti erlendis
frá, sem sé hliðstæður við
greiðslufrest á fullsmíðuðum
skipum erlendum.
Og síðast en ekki sízt: íslenzk-
ir skipasmiðir og samtök drátt-
arbrautaeigenda þyrftu að
treysta betur samtök sín til sam-
eiginlegra átaka og er slíkt væn-
legra til árangurs en það, þótt
einn og ein framtakssamur mað-
ur úr þeirri stétt berjist einangr-
aður, og þó venjulega í sam-
bandi við aðkallandi vandamál
eigin rekstrar.
Reykjavík, 14/10 1964
Hannes Þorsteinsson.
Mörg
innbrot
ALLMÖRG innbrot voru framin
í Reykjavík aðfararnótt laugar-
dagsins. Brotizt var inn í véla-
verðlun Fossbergs við Vestur-
götu, og stolið þaðan rafmagns-
borvél og rafmagnssög, hvort-
tveggja af gerðinni Black &
Decker. Síðdegis í gær handtók
rannsóknarlögreglan þjófinn.
Hann gaf þá skýringu á innbroti
sínu að hann hefði verið fullur.
Brotizt var inn hjá Glerslípun
Ludvig Storr á Klapparstíg og
þaðan stolið 50 kr.
Þá var innbrot framið í eldhús
Hótel Skjaldbreið, og stolið það-
an bacon-síðu og einni steik.
Innbrot var framið í Véla o-g
raftækjaverzlunina að Banka-
stræti 10 og stolið einni hár-
þurrku.
Loks var brotizt inn í skrif-
stofur byggingafélagsins Snæ-
fells að Laugavegi 22. Þar var
stolið sex útfylltum ávísunum,
sem allar voru stílaðar á Gjald-
heimtuna í Reykjavík, og námu
samtals liðlega 33.000 kr. Ávís-
anirnar voru allar óframseldar.
frá því árið 1833, þegar brezk =
herskip löigðu að landi á Falk 3
landseyjum, áhafnir þeirra 3
ráku hina argentísku ráða- 3
menn þar á brott og drógu 3
brezka fánann að hún, hafa 3
eyjarnar verið þrætuepli §§
Argentínu og Bretlands — og 3
varpað skugga á samskipti 3
lapdanna, sem að öðru leyti =
hafa verið vinsamleg. 5
Eyjaklasinn Falklandseyjar 3
tekur yfir tvær stórar eyjar 3
og tvö hundruð smáeyjar, sem =
alls ná yfir um 12.000 ferkíló- 3
metra. Liggja eyjamar um 5
400 km frá strönd Patagóníu. 3
Nú orðið eru íbúar eyjanna =
— um tvö þúsund talsins — =
nær eingöngu brezkir innflytj =|
endur og nokkuð er af fólki af =
norrænu bergi. Lifa þeir af 3
kvikfjárrækt.
Frá lokum heimstyrjaldar- 3
innar síðari hafa Bretar geng- 3
ið á undan öðrum nýlendu- =
þjóðum í því að gefa löndum 3
sínum sjálfstæði. En í stöku 3
tilfellum hafa þeir átt og eiga 3
úr mjög vöndu að ráða. þeir 3
vilja mjög ógjarna vera út- 3
hrópaðir sem nýlendiukúgar- 3
ar. En hvað á að gera á stöð- M
um eins og Gibraltar, Brezku =
Honduras og Falklandseyjar, 3
þar sem allir eða nær allir, 3
íbúarnir eru brezkir, búa við 3
brezkar lífsvenjur og eru efna H
hagslega háðir Bretlandi — 3
þegar nágrannaríki gerir til 3
þeirra kröfur — meira og =
minna réttlætanlegar kröfur, =
sem þó oftast byggjast á því 3
þokukennda hugtaki „söguleg 3
réttindi“. =
Um þessar mundir rekur 3
Argentína harða baráttu gegn =
Bretum á vettvangi Samein- 3
uðu Þjóðanna út af Falklands 3
eyjum. Spurningin er, hvað 3
gerist ef hinn mesti þjóðernis- 3
sinni í nútímasögu Suður =
Ameríku — Juan Peron, snýr 3
aftur til Argentínu.
lllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllll IIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIlllllllllillllIlllllllllllllllllllliiillllilllllIlllklIllllimilllllillllllllllÍÍ
í
llll!lllllllllilli!llll!!!llllllllllllllllllllilllllllllll!llllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllillll!lllllllllllllllllllim:il||ll!llllimillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!llllllllllllillimi
Halldór Sigurðsson:
AÐ IJTAM
Óperettu-stríðið
um Falklandseyjar
*