Morgunblaðið - 10.11.1965, Síða 17

Miðvikudagur 10. nóv. 1965
MORGU N BLAÐIÐ
17
Framtíð negranna
í Suðurríkjunum
HAFA mannréttindalögin haít
jákvæð áhrif á stöðu negranna í
suðuríkjunum? Geta þeir búist
við betri stöðum í atvinnulífinu
og meiri áhrifum á stjórnmála-
sviðinu?
í leit að svörum við þessum, og
mörgum öðrum spurningum,
hafði fréttamaður „U.S. News &
World Report“ viðtal við öld-
ungadeildarþingmanninn Her-
itian E. Talmadge frá Georgiu-
fylki. Talmadge er manna kunn-
ugastur mannréttindamálum í
suðurríkjunum, en áður en hann
var kjörinn til þings árið 1956,
hafðj hann verið ríkisstjóri í
Georgiu um margra ára skeið.
Úrdráttur úr viðtali þessu fer
hér á eftir, en í því dregur Tal-
madge upp mynd af ástandinu
eins og það er í dag, og ræðir
um framtíðarmöguleika negr-
anna í suðurríkjunum.
— Eiga negrarnir einhverja
framtíð í suðurríkjunum?
— Negrar hafa alltaf átt fram-
tíð þar.
— En eru ekki stöðugir fólks-
flutningar þaðan?
— Fáeinir flytjast, en meiri-
hlutinn heldur þó kyrru fyrir.
— Hefur blökkumaðurinn i
suðurríkjunum sömu möguleika
og sá hvíti?
— Það byggist auðvitað fyrst
og fremst á hæfileikum hans og
umhverfi. Hinir fjölmörgu lækn
ar, lögfræðingar, bankamenn og
happasælir verzlunarmenn af
þeirra kyni, eru sönnun þess að
negrar hafa fullt eins mikla
möguleika í suðurríkjunum og
hinir hvítu. Sérhver maður sem
vill komast áfram í lífinu verður
að treysta á sína eigin verðleika,
mikla vinnu og stundum heppni.
Mér er kunnugt um að minnsta
kosti sjö milljónera í Atlanta
Þér getið ekið í margar mílur
í þeirri borg og séð íbúðarhús
negra sem kosta allt að 100 þús
und dali. Margar ne-grafjölskyld-
ur hafa þjóna, einkaibílstjóra og
sundlaugar. Ég álít að þetta sé
góð sönnun þess, að negrar geti
komið sér vel áfram í suður
ríkjunum.
— Er það aðeins í Atlanta, sem
þessu er þannig varið?
— Nei, þetta á sér stað víða
fyrir sunnan, þó máske í iqinna
mæli. Við höfum fjölmörg trygg-
ingafyrirtæki ,banka og lána-
stofnanir í eigu negra. Sömuleið-
is höfum við marga blakka
lækna tannlækna og lögfræð
inga, sem í mörgum tilfellum
hafa átt meira gengi að fagna
en hinir hvítu kollegar þeirra.
— Er það fyrst og fremst
vegna þjónustu við kynbræður
sína að þeim hefur tekist að
safna auði?
— Já, en viðskipti þeirra hafa
einnig verið við þá hvítu.
— En hvernig er afkoma hins
almenna blakka borgara?
— Yfir öll Bandarikin hefur
mismunurinn á launurn hvítra og
svartra aukizt, en að mínu áliti
er þessu ekki þannig farið í suð
urríkjunum. Tekjur bæði hvítra
og svartra eru lægri í suðurríkj
unum en fyrir norðan og hafa
reyndar ekki náð meðallagi í 100
ár, en í dag er efnahagsþróunin
mun örari fyrir sunnan en ann
arsstaðar. Fátækt er víða í suður
ríkjunum, en hún er ekki ein-
skorðuð við negrana; hún nær
einnig til þeirra hvítu.
— Eru fleiri hvítir fátæklingar
en svartir í fylki yðar?
— Tölulega já, því hvítir íbú-
ar í Georgíu eru þrisvar sinnum
fleiri en svartir. Hlutfallslega
eru þó svartir fátæklingar
fleiri.
— Virðast einhverjir láta sér
annt um hina hvítu fátæklinga?
— Augsýnilega ekki. I -ir hafa
ekki stofnað með sér félagsskap
og ekki er mér kunnugt um að
þeir hafi nokkurntíma stofnað til
óeirða út af átvinnuleysi eða
slæmum húsakynnum.
— Eru ekki fólksflutningamir
aðallega úr sveitunum?
— Jú. Miklar og róttækar
breytingar hafa átt sér stað í
landbúnaði síðustu árin. Vélvæð-
ing hefur hafið innreið sína á öll-
um sviðum og einmitt þetta hef-
ur gert marga hvíta og svarta
atvinnulausa. Áður fyrr var það
Kosningar í Portúgal:
Kjörsókn 60-70%
FBokkur Salazars einn í framboði
ykkur þá ábyrgð sem fylgir þess-
um réttindurr\. Þið verðið að
myndaflug ykkar og þroska þá
mennta ykkur og börn ykkar,
læra ýmsar iðnir, nota hug-
eiginleika sem þið hafið til að
bera.“ Ef leiðtogarnir gerðu
þetta í stað þess að stofna til
óeirða, þá mundum við fljótlega
sjá fyrir endan á vandamálinu.
Hér lýkur viðtalinu við Tal-
madge, en hér á eftir fer grein
um ástandið í stórborginni
Chieago ,en einmitt þangað hef-
ur negrastraumurinn úr suðuir-
ríkjunum einna helzt legið. Höf-
undur greinarinnar hefur komizt
í nokkur kynni við negravanda-
málið í Chicago, bæði á liðnu
sumri og fyrir nokkrum árum.
Athyglisverðar tilraunir hafa þar
verið gerðar til að hjálpa óupp-
lýstum negrabörnum, og verður
þeirra getið hér í blaðinu síðar.
Lissabon, 8. nóv. NTB — AP.
• í GÆR, sunnudag, fóru fram
þingkosningar í Portúgal og
nýlendum rikisins í Afríku,
Mozambique og Angloa. í fram-
boði var aðeins einn listi — listi
flokks Antonios Salazars, for-
sætisráðherra, sem ríkt hefur
nær einvaldur í landinu u.þ.b.
þrjá áratugi. Kosið var um 130
þipgsæti, þar af 28 fyrir fulltrúa
frá nýlendunum.
• Framboð andstæðinga stjórn-
arinnar höfðu verið dregin til
baka, þar sem þeir töldu sig
engan veginn fá viðunandi trygg
ingu fyrir því, að kosningarnar
yrðu frjálsar eða færu fram að
lýðræðislegum hætti.
Innanríkisráðherra Portúgals,
Alfredo Dos Santos, skýr'ði svo
frá í dag, að kosningarnar hefðu
fyrst og fremst verið haldnar til
þess að sjá hug þjóðarinnar til
stefnu stórnarinnar í nýlendu-
málunum og sýndi kjörsóknin,
60—70%, að hún nyti stuðnings
yfirgnæfandi meirihluta þjóðar-
innar. Sagði Santos, a'ð úrslitin
sýndu jafnframt að vegur stjórn-
arandstöðunnar í kosningunum
hefði ekki orðið ýkja glæsilegur,
enda þótt hún hefði ekki dregið
fi-amboð sín til baka. Sag’ði hann.
að kosningarnar hefðu farið vel
og friðsamlega fram, hvergi
hefði borið á óeirðum eða
skemmdarverkum, sem stjórnar-
andstaðan hefði þó spáð. í AP-
frétt segir, að þar sem kjörsókn
hafi verið könnuð í LiSsabon,
hafi hún verið 40—60%. Frá
Mozambiaue berast.þær fregnir,
að kjörsókn hafi verið 87% og
í Angola 86—99%.
— Utan úr heimí
Framhad af bs. 14.
nokkrar rúður. Lögregla hafi
komið í veg fyrir, að frekari
spjöll yrðu unnin á sendiráðs-
byggingunni og dreift hópnum.
Á öðrum stað í borginni var rif-
in niður brjóstmynd af Domingo
Sarminento, fyrrum forseta Ar-
gentínu og henni varpað í
Mapocho-ána.
Skáldið frá Fagraskógi
Endurminningar 16 samferðamanna um Davíð Stefdnsson —
d vegum Kvöldvökuútgdfunnar
Herman E. Talmadge.
verkefni fyrir einn mann að
plægja 15 baðmullarekrur og 10
kornekrur. í dag getur einn mað-
ur á traktor afkastað meir en
100 ekrum á sama tíma.
— Hafa fólksflutningar negr-
auna til norðurríkjanna verið
þeim til góðs?
— Já, í sumum tilfellum, en
ég álít þó að meirihlutinn hafi
orðið fyrir miklum vonbrigðum.
Þegar negri flytzt til norðurríkj-
anna missir hann oft fótfestu. 1
suðurríkjunum á hann flesta sina
ættingja og vini og þar hefur
hann notið leiðsagnar bæði
hvítra og svartra. Þegar hann
flytur norðureftir glatar hann
þessum nauðsynlegu félagslegu
tengslum og fær lítið sem ekkert
í staðinn.
— Hefur afstaða til negranna í
suðurríkjunum breytzt á síðari
árum?
— Fólk í suðurríkjunum gerir
sér fulla grein fyrir því nú, að
samþykktir stjórnar og þings eru
orðnar að lögum. Þegar dómstól-
arnir úrskurðuðu árið 1954 að all
ir almennir skólar í suðurrikjuin
um skyldu opnir fyrir negrum
jafnt sem hvítum, þá var það
mikið áfall fyrir hina hvítu. Þeir
álitu nefnilega að dómstólarnir
hefðu gert sér lítið fyrir og
breytt stjórnarskránni. Nú ellefu
árum síðar eru þeir enn ekki
ánægðir með þennan úrskurð, en
þeir gera sér grein fyrir því að
að þetta er staðreynd, sem þeir
verða að búa við.
t— Er skoðun yðar að kynþátta-
vandamálið muni fjara út er
fram líða stundir?
— Það byggist fyrst og fremst
á því hvernig málin þróast. Með
an sjálfskipaðir negraleiðtogar
ferðast um landið og predika fyrl
ir negrunum að !þeir séu niður-
níddir, að þeir eigi rétt á betri
atvinnu og húsnæði og ef þeir
fái vilja sínum ekki framgengt,
hafi þeir leyfi til að taka lögin í
sínar hendur, þá er ekki séð
hvernig við getum losnaö við
þetta vandamál. Ef negraleiðtog-
arnir segðu aftur á móti
við kynbræður sína: „Þið hafið
öll sömu réttindi o« hvíti maður
inn. Ef þið viljið komast áfram
í lífinu, verðið þið að tileinka
KYÖLDVÖKUÚTGÁFAN gefur
næstu daga út bók um Davíð
Stefánsson frá Fagraskógi.
Bókina rita þessir menn:
Árni Kristjánsson, pianóleikari:
Fáin minningarorð. Þar lýsir
höfundur Davíð á heimili hans.
Heimsókn þeirra Davíðs að gröf
Frödings og samveru þeirra í
Svíþjóð. Árni er einn þeirra nú-
lifandi manna, sem þefcktu
Davíð bezt.
Sr. Björn O. Björnsson: Boðun-
arbræður. Sr. Björn segir frá
skáldafélaginu Boðun, sem stofn-
að var í Kaupmannahöfn. Hvern-
ig Davíð gerðist meðlimur þess
Og - birtir sýnishorn af fyrstu
ljóðum hans eins og þau voru
innfærð í iundargerðarbók fé-
lagsins. Þá segir hann frá sam-
vinnuskáldskap Davíðs og Hall-
grims Hallgrímssonar. Hvernig
ljóðið Nirfilinn varð til og hvern-
ig Davíð og Ragnar Ásgeirsson
læknuðu Hallgrím af illkynjuðu
tannkýli á nokkuð óvenjulegan
hátt.
Brynjólfur Sveinsson. yfir-
kennari: Höfðingi í riki íslenzkr-
ar tungu. Þar lýsir höfundur
samvinnu sinni við Davíð, sem
prófdómanuda og vinnubrögðum
Davíðs við prófarkalestur.
Eiður Guðmundsson frá Þúfna-
völHim: Ætt og uppruni. Þar
segir frá umhverfi því sem
Davíð ólst upp í, Fagraskógs-
heimiliniu og ættmönnum skálds-
ins.
Einar Guðmundsson frá Hraun-
um: Nokkrir æviþættir. 1 grein-
inni lýsir hann æskuleikjum
þeirra frænda, skólaveru og
skrínulkosti iþeirra í Kaupmanna-
höfn. Síðan rekur hann æviferil
Davíðs í stórum dráttum og
skýrir að lokum frá hvernig and-
lát hans bar að.
Helga Vaitýsdóttir, leikkona:
Mín mynd af Davíð Stefánssyni.
Leikkonan segir frá heimsókn
sinni til Davíðs, og er hann skipti
‘bókum eftir föður sinn miili
þeirra systra.
Hulda Ásdís Stefánsdóttir,
skólastjóri. Frá æskudögum. Hún
segir frá æskukynnum þeirra
Davíðs. Veru þeirra í Kaup
mannahöfn. Ferðalagi úr Eyja-
firði norður í Fljót, og hvernig
fyrstu drög að Dalakofanum
urðu ti‘1 á leið yfir Reykjaheiði.
Kristján Jónsson, borgardómT
ari: Með Davið var gott að vera.
Þar segir frá hvernig ljóðið
Skógarhindin varð tiL
Páll Isólfsson: Á ströndinni.
Höfundur segir frá samveru
iþeirra í ísólfssikála og samvinnu
iþeirra sem listamanna.
Sr. Pétur Sigurgeirsson: Ég
kveiki á kertum mínum. Þar
segir frá hvernig þessi fagri
sálmur varð til.
Ríkharður Jónsson, mynd-
höggvari: Ferð til Ítalíu með
Davíð o.fl. Ríkarður segir frá
ævintýrum þeirra Davíðs,
Tryggva Svörvuðar og Valdi-
mars frá Kálfaströnd í ferðinni.
Hvernig Davíð gerðist barnfóstra
í járnlbrautarlest. Heimsókn
þeirra til pófa, komu í Bláa hell-
inin, þegar Davíð lék Ishafs-
menntastöðu, og segir m.a. frá
hvernig kvæðið Krummi varð til
og stefið í kvæðinu Það er bezt.
Þorsteinn M. Jónsson, skóla-
stjóri: Spekin fellur þeim óbornu
arf. Þar segir höfundur frá
samskiptum sínum sem útgefandi
við skáldið, upplagafjölda og
sölu einstafcra bóka o.fl.
Þorsteinn Jósepsson, blaða-
maður: Bókasafn Davíðs. Þar
segir frá bókasöfnun Davíðs.
Bókasafni hans og samaníburður
gerður á safni hans og Þorsteina
Þorsteinssonar.
Einar Bjarnason, ríkisendur-
skoðandi: Ættartala Davíðs
Stefánssonar.
Þá gefur Kvöldvökuútgáfan úit
í haust bókina Myndir daganna,
sem eru endurminningar séra
Sveins Víkings, ritaðar af honium
sjálfum. í bókinni bregður höf-
undur upp ógleymanlegum
myndum af bernsku sinni norður
í Kelduhverfi. Bókin leiftrar af
fjöri og gamansemi, en er jafrv-
framt heiilandi sveitalífslýsing.
Ágústdagar, heitir Ijóðaþóík,
sem Kvöldvökuútgáfan gefur út
eftir. Braga Sigurjónsison, banka-
stjóra á Akureyri. Þetta er 7. bóik
höfundar. í henni eru 42 ljóð.
(Frétt frá Kvöldvökuútgáfunni)
Davíð Stefánsson.
prest, og hvernig ljóðið Katarína
varð til.
Sigurður Nordal. prófessor:
Minningarorð og litið í gömul
bréf. Höfundur segir frá sam-
veru þeirra í Kaupmannahöfn,
þroskaferli Davíðs á skáldabraut-
inni og birtiir kafla úr göimluim
bréfum og nokkur gömul kvæði,
sem Davíð sendi honum og ekfci
hafa birzt.
Steingrímur J. Þorsteinsson,
prófessor: Skáldið að norðan.
Þar segir höfundiur frá nánum
kynnum af skáldinu. Skáldsfcap-
areinkennum þess, gildi og bók-
RúmBega 9500
kindum slátrað
a5 Minni Borg
Minni-Borg, 3. nóv.
SLÁTRUN sauðfjár lauk hér I
gær, 3. nóv. Alls var slátrað 9.506
kindum, sem er um 15% meira
en í fyrrahaust.
Meðalvigt dilka varð tæplega
14 kg. og er það mjög svipað og
í fyrra.
Þyngsta dilkinn átti Gunnar
Ágústsson, bóndi að Stærribæ í
Grímsnesi, og vóg hann 28.5 kg.
Mesta meðalvigt var hjá þeim
bræðrum Andrési og Pálma
Pálssonum, bændum að Hjálms-
stöðum í Laugardal, 15,6 kg.
Sláturhússtjóri var Reynir
Tómasson, bóndi í Eyvík.