Morgunblaðið - 06.05.1966, Qupperneq 2

s
MORGUNBLAÐID
Föstudagur 6. maí 1966
annars ámóta komi ekki til
jgreina fyrir ísland, vegna þess
að við mundum ekki vilja fá
meinum alþjóðlegum samtökum
jþvílík úrslitavöld yfir okkar
málum sem stærri og ná-
tengdari þjóðir hafi talið fært
að afsala sér. En ef við
■viljum ékki dragast aftur úr er
ólíklegt, að við einir komumst
3ijá samvinnu við aðra meðal
annars til öflunar fjármagns og
stórframkvsemda, sem allir sækj-
ast eftir. Ef við getum náð slíkri
samvinnu og þó tryggt sjálfum
okkur þau úrslitaráð. er við vilj-
um með engu móti afsala, þá
höfum við vissulega séð hag
okkar borgið svo sem bezt má
verða.
En við megum þá ekki undrast,
l>ó að gagnaðili vilji einnig
íryggja sinn rétt með því að al-
fþjóðlegur gerðardómur skeri úr
um hvort að réttum lögum, fyrst
og fremst íslenzkum, sé farið.
<Jegn slíku stoða ekki bollalegg-
ingar byggðar á því, að dóttur-
félagið Lsal sé að formi til ís-
lenzkt. Hér sker efni málsins úr,
ísal er eign hins svissneska við-
semjanda, sem ber gagnvart ís-
lenzku ríkisstjórninni ábyrgð á
skuldbindingum þess og er þess
vegna hinn eiginlegi gagnaðili.
Öll hin flókna samningsgerð mið-
ast einmitt við það að hér er
í raun og veru um erlendan
réttaraðila að ræða, aðila bú-
settan suður í Sviss, sem ber
fulla ábyrgð á skuldbindingum
síns íslenzka dótturfélags.
Opnar leiðir til hagnýtingar
auðlindanna
Andspyrnan gegn samningnum
byggist einmitt á þvi, að það sé
erlendur aðili, sem fái réttindi,
sem þar eru talin. Því er haldið
fram, að hann verði svo sterkur
vegna fjármagns síns, að hann
muni yfinþyrma hér allt. En ein-
mitt vegna þess að hann fjár-
festir geypi mikið fé hér og það
verður háð okkar lögsögu, þar á
meðal eignarnámsheimild eftir
ákvæðum íslenzku stjórarskrár-
innar, sem ákvæði samningsins
eru í samræmi við þá verður
hann okkur miklu háðari en við
honum. í framkvæmd verður
þetta ekki sízt svo vegna þess,
hversu tiltölulega lítill mannafii
verður bundinn við starfrækslu
þessara miklu mannvirkja.
Því að það er fjarstæðára en,
að um það þurfi að fjölyrða, að
þegar til lengdar lætur, taki ál
bræðslan til sín svo mikinn
mannafla, að öðrum atvinnuveg
um stafi hætta af. Ráðgert er,
að þegar full starfræksla ál
bræðslunnar er hafin, þurfi til
hennar 450—500 manns. það er
mun færra fólk en starfa nú
hjá nokkrum einstökum islenzk-
um fyrirtækjum og allmörg önn
ur slaga hátt upp í þá tölu. Þeg-
ar á það er litið að þegar hér
er komið mun hafa bætzt við á
vinnumarkað 16—17 þúsund
manns, sjá allir, hversu haldlaus
þau rök eru, að það sé einhver
ógæfa fyrir ísland, að þessi
fjöldi, og jafnvel þótt nokkrum
hundruðum meiri væri, fengi
þarna fasta og örugga vinnu ára
tugum saman.
Þeir, sem muna eftir því, þeg
ar meira en tíunda hvert heimili
í Reykjavík átti að staðaldri ár
eftir ár við atvinnuleysi að búa,
geta trauðla hugsað á þessa leið.
Miklu fremur mætti segja, að úr
því að ekki fái fleiri en þetta
þarna fasta vinnu, þá sé þess
vegna hæpið að standa í stór
feldu stímabraki til að hrinda
þessari framkvæmd áleiðis.
Að mínu viti sker það úr, að
með þessu er opnuð leið til hag
nýtingar þeirra auðlinda, sem
okkur munu verða drýgstar til
ágóða fyrir þjóðarheildina með
notkun hins minnsta mannafla.
Vegna hinnar fastbundnu sölu
á rafmagni til langs tíma verður
okkur fært að virkja mun meira
vatnsafl og með hagkvæmara
verði en ella.
Hagkvæm virkjun og lágt
verð er ekki til niðurdreps fyrir
aðra atvinnuvegi, hvorki land-
búnað, sjávarútveg né iðnað.
Allir þurfa þeir á rafmagni að J
og skortur á rafmagni. Sú ger-
nýting sjávarafla, sem sumir
setja fram sem andstæðu ál-
bræðslu, hvílir ekki sízt á nógu
og sem ódýrustu rafmagni. ís-
lenzkur landbúnaður á allt undir
öruggum innlendum markaði.
Rafmagnið er lífæð alls íslenzks
iðnaðar og ef að fordæmi frænda
okkar í Noregi fer, þá mun sú
tæknimenntun og framleiðsla,
sem ál'bræðslunni fylgir, skapa
hér ýmsa möguleika, sem menn
geta ekki nú þegar gert sér grein
fyrir til neinnar hlítar.
Stuðlað að vaxandi tækniþekk-
ingu og almennri iðnþróun
En allt þetta safnar fólkinu
saman á eitt landshorn, kveður
við æ ofan í æ. Jafnvel sú fullyrð
ing fær ekki staðizt, þvert á móti
munu tekjurnar, sem fyrir milli-
göngu Atvinnubótasjóðs, renna
frá álbræðslunni til eflingar jafn
vægi í byggð landsins, verka í
þveröfuga átt. Enn meira er þó
um það vert, að þéttbýlið er for-
senda stórframkvæmda. Svo hef-
ur ætíð reynzt i okkar framfarar-
sögu og svo mun enn fara. Þétt-
býlið hér með þeirri aflþörf og
margháttaða öryggi, sem því
fylgir, gerir mögulega stór-
virkjun og stóriðju. Frá þeim
rótum munu síðar vaxa greinar
um allt land. Þá mun koma sú
tíð og ef allt fer að óskum fyrr
en varir, að í tengslum við þessa
stórvirkjun skapast möguleikar
fyrir virkjun Dettifoss og ann-
arra meiri háttar vatnsfalla með
tilheyrandi stóriðju, ef lands-
menn þá vilja. Og einmitt um
þær mundir, þegar að því líður,
að allt vatnsafl landsins verði
fullvirkjað, ef hraðinn verður
svipaður og með þeim iðnaðar-
þjóðum, sem taka má dæmi af,
þá verður samningstíminn við
Svisslendingana liðinn, svo að
við ráðum einnig einir yfir því
rafmagni, sem þeir skuldbinda
sig til að kaupa og greiða þar
með fyrir upphafi nýrrar tækni-
aldar á okkar ástkæra en erfiða
landi. Þá mun starfræksla þeirra
hafa gert þjóðarheildina þúsund-
um milljóna króna ríkari, og
stuðlað að vaxandi tækniþekk-
ingu og almennri iðniþróun og
Þjórsá hætt að vera einungis
farartálmi og velta jökulgrá til
sjávar engum til gagns.
Látum allt þetta gott heita,
segja e.t.v. sumir, en er það þó
ekki rétt hjá andstæðingunum,
að bygging álbræðslu á næstu
árum muni stórauka á þenslu og
þar með verðbólgu?
Óumdeilt er, að á meðan a
byggingatímanum stendur, mun
þurfa fleiri menn til framkvæmd
anna en eftir að sjálf starfræksl-
an hefst og fyrirsjáanlegt fram-
boð vinnuafls verður minna
næstu ár en síðar. En hér á móti
kemur strax. að óhagkvæmari og
minni virkjanir mundu þurfa
svipað vinn-uafl og hin stærsta
og hagkvæmari, sem álbræðslan
gerir mögulega. Þá verðum við
og að játa, að því miður höfum
við þekkt mun meiri sveiflur
á mannaflaþörf til íslenzkra at-
vinnuvega en hér um ræðir.
Úr atvinnuleysi millistríðsáranna
var ekki bætt fyrr en með setu-
liðsvinnunni 1940 og úr atvinnu-
leysinu, sem skapaðist vegna
þess, að síldarleysið gerði veru-
legan hluta nýsköpunarfram-
kvæmdanna 1945—1947 gagns-
lausan, rættist fyrst með varnar-
liðsvinnunni 1953.
Við skulum vona, að slíkir erf-
iðleikar verði ekki aftur á vegi
okkar en of seint væri þá fyrst
að fara að þreifa fyrir sér um
slíkar stórframkvæmdir, þegar
þvílíkar hörmungar væru skolln-
ar á. Aldrei skaðar að muna eftir
draumi Faraós um feitu og
mögru kýrnar. Við skulum ekki
einungis vona hið bezta heldur
og gera okkar til að vel fari.
Er þá hætta á því, að t.d. verka
lýðsfélögin muni neita að veita
afibeina sinn til þess að hindra,
að þessar framkvæmdir leiði til
óæskilegrar þenslu? Það má
hindra með því að heimila inn-
flutning erlendra verkamanna,
sem e.t.v. gætu búið í skipi í eða
við Straumsvík á meðan á þeim
gerð þar. Auðvelt ætti að vera að en hæpin sé lýðræðislegur réttur
búa svo um, að þeir yrðu ekki þeirra einna til að tala fyrir
til truflunar í íslenzku þjóðlífi.
Hver varð t.d. var við þá erlendu
iðnaðarmenn, sem fengnir voru
til þess að vinna við Loftleiða-
hótelið?
hönd meirihluta Alþýðusam-
bandsins eða afsala því löglegum
rétti í þessum efnum.
halda. á öllum bitnar hátt verð í að halda við mannvirkja-
Orsakir verðbólgunnar
Núverandi forráðamenn verka-
lýðshreyfingarinnar greinir um
margt á við ríkisstjórnina. En
ekki segjast þeir vera okkur síðri
í áhuga fyrir baráttu á móti
verðbólgunni. Þeir tala meira að
segja öðru hvoru um verðbólgu-
stefnu stjórnarinnar. Um slíkar
orðahnippingar er ekki að fást
og væri þó vert að kanna það
til hlítar af aðila, sem enginn
gæti vefengt að bæði væri hlut-
laus og hefði næga þekkingu,
hverjar orsakir verðbólgunnar
hér eru í raun og veru. Hér hef-
ur ýmsum löngum þótt gott að
dependera af dönskum og nú
hafa dönsk stjórnvöld tekið sér
frest til ákvörðunar um úrræði
gegn verðbólgunni þar í landi
á meðan sérfræðingar kanni or-
sakir hennar. Af þessu mættum
við gjarnan læra.
Raunar blasa frumorsakir verð
bólgunnar hér á landi við.öllum
og hverfa þær ekki þó að sumir
tali svo sem þeir sjái þær ekki.
Svo tala börn sem vilja, en full-
orðnir menn ættu að hafa lært,
að slíkt stoðar lítt.
Sífellt kapphlaup stéttanna
hverrar um sig og allra í hóp
um að heimta sem mest til sín —
og þar eru þeir sízt sanngjarn
astir, sem bezt eru settir — gerir
stöðvun verðbólgunnar óviðráð
anlega á meðan svo fer fram. Við
þessu verður lítt gert á meðan
svo fullkominn glundroði ríkir
innan stéttarfélaganna og þeirra
í milli sem nú. Sá gundroði á
einnig verulega sök á því, að
AJþýðusambandið hefur enn ekki
látið uppi álit sitt um fram-
komnar tillögur um styttingu
vinnutíma.
Bændastéttinni er og lítill greiði
gerður með því að láta svo sem
erfiðleikar hennar um samkeppni
á erlendum mörkuðum stafi af
verðbólgunni en þegar um þau
áhrif, sem veðurfar og lands-
hættir hafa til að skapa bændum
hér erfiðari aðstöðu en stéttar-
bræðrum þeirra í nágrannalönd-
um. Vitanlega eiga þessa'r að-
stæður meginþátt í því, hversu
hátt verðlag þarf að vera á is-
lenzkri búvöru. Gegn þessu stoð-
ar ekki að vitna til þess, að sum
erlend ríki styrki landbúnað
sinn hlutfallslega meira en hér
er gert. Verðlagið, sem innlend-
ir neytendur þurfa að greiða til
þess að bændur fái sambærileg
kjör við aðra, sker úr. Víxlverk-
anirnar auka síðan á erfiðleikana
eins og oft ella. Landbúnaður er
okkur lífsnauðsyn, en skilyrði
velfarnaðar hans er, að menn
dylji ekki sjálfa sig og aðra þess
hver úrlausnarefnin í raun og
veru eru.
Eitt af því, sem ríkisstjórninni
hefur tekizt nú, er að fá sam-
komulag um áframhald á starfi
sexmanna-nefndarinar til á-
kvörðunar búvöruverðs. Alþýðu-
bandalagsmenn hafa þar raunar
skorizt úr leik og tilkynnt, að Al-
þýðusambandið muni ekki til-
nefna þann fulltrúa, sem því er
ætlaður. Oft er furðanlegt ósam
ræmi í gerðum ýmissa mætra
manna. Haustið 1959 fullyrtu
Framsóknarmenn, að Sjálfstæðis-
menn hefðu getað stöðvað setn-
ingu bráðabirgðalaga um búvöru
verð, er ríkisstjórn Alþýðuflokks
ins setti þá af því að hún sat með
stuðningi Sjálfstæðismanna. Á
sL hausti neitaði stjórn Alþýðu
sambandsins að tilnefna fulltrúa
sinn í sexmanna nefnd. Og varð
þá ekki vart, að Framsóknar-
menn, sem réðu úrslitum um val
núverandi Alþýðusambands-
stjórnar, settu samstarfsmönnum
sínum stólinn fyrir dyrnar. Slíks
verður ekki heldur vart nú né
heldur þess, að það hvarfli
að Alþýðubandaiagsmönnum,
sem láta sér mjög tíðrætt um
heimildaskort meirihluta Al-
þingis tíl að taka löglegar á-
kvarðanir I álmálinu, að meira
Heillarík braut.
Hins vegar er ánægjulegt að
heyra, hversu mikla áherzlu for
seti Alþýðusambapds íslands
leggur nú á þýðingu rannsókna
og þekkingar, þegar taka skal á-
kvarðanir í kjaramálum, svo sem
ákvörðun búvöruverðs. Hér lýsir
sér reynsla hans af nytsemi hlut
lausra upplýsinga í sambandi við
kjarasamninga verkalýðsins,
enda á hann ásamt nánustu sam
starfsmönnum sínum góðan þátt
í stofnun og starfi kjararannsókn
arnefndar.
Hin aukna fræðsla og þekk-
ing, sem menn hafa aflað sér nin
síðari ár, á verulegan þátt í
þeirri stefnubreytingu, sem
leiddi til júnisamkomulagsins
1964 og samninganna sumarið
1965, og urðu þeir þó vegna
margháttaðra sundrungar verka
lýðshreyfingarinnar henni og
þjóðinni í heild mun óhagtæð-
ari en árið áður, þar sem þeir
torvelduðu mjög að halda verð-
lagi í skefjum. Engu að síður hef
ur nú þegar sá árangur náðst,
að á tæpum tveimur árum óx
kaupmáttur tímakaups verka-
manna í lægstu flokkum Dags-
brúnar um 15—25%. Þó að til-
vitnanir 1 rýrnun þess kaup-
máttar, stundum áður fyrri, hafi
verið mjög villandi, þá er þessi
breyting út af fyrir sig mjög
ánægjuleg. Er þess að vænta að
sviftibyljir stjórnmálanna verði
ekki til þess að af þessari heilla
ríku braut verði nú horfið.
í þeim efnum mun ríkisstjórn
in ekki láta sitt eftir liggja né
láta á sig fá, þó að hún verði
fyrir köpuryrðum fyrir það að
halda verðbólgunni í skefjum
með því að tryggja greiðslu-
hallalaus fjárlög og stuðla að hóf
legri útlánastarfsemi fjármála-
stofnana. Hvorugt þessa er lík-
legt til vinsælda í bili en hvort
tveggja er prófsteinn á það,
hvort mönnum er í raun og veru
alvara með það að hamla á móti
verðbólgunni. Greiðsluhalli á
fjárlögum og lánsfjárþensla eru
af öllum fróðum mÖnnum taldar
vísar til að valda hættu á verð-
bólgu. Er og ekki góðs að vænta,
ef sýnt er það kjarkleysi að
leggja útgjöld á ríkissjóð en þora
ekki að afla tekna á móti eða
skera niður óþarfari útgjöld,
hvað þá þau, þar sem vitað er
um beina misbeitingu.
Vegna þess að ríkisstjórnin
lætur sér ekki nægja að berjast
á móti verðbólgunni með orðum
einum, þá hikar hún ekki við
að tryggja, að hófs sé gætt í
framkvæmd fjárlaga og banka-
útlána. Af sömu ástæðu vilL
stjórnin efla traust á krónunni
með fullnaðar-athugun á mögu-
leikum til verðtrygginga fjár-
skuldbindinga, það er sparifjar
og langvinnra lána. *
Mikið er í húfi.
Eins ög ég sagði f upphafi
máls míns, þá er allt breyting-
um undirorpið, en þó að sumt
hafi farið öðru vísi en ætlað
var, verður það ekki véfengt að
hingað til hefur ríkisstjórnin
fylgt þeirri stefnu, sem Ólafur
Thors markaði hinn 20. nóvem-
ber 1959, þegar núverandi sarn-
stjórn Alþýðuflokks og Sjálf-
stæðismanna tók við völdum.
Þá sagði hinn mikli og marg-
reyndi foringi það vera megin-
stefnu stjórnarinnar „að vinna
að því að efnahagslíf þjóðarinn
ar komizt á traustan og heil-
brigðan grundvöll þaanig að
skilyrði skapist fyrir sem ör-
astri framleiðsluaukningu, allir
hafi áfram stöðuga atvinnu og
lífskjör þjóðarinnar geti í fram
tíðinni enn farið batnandi“.
Á þfeim árum, sem síðan eru
liðin hefur stöðugt verið að
þessu stefnt enda meira áunn-
izt en nokkru sinni áður eða
nokkurn gat þá órað fyrir.
Svo mikil breyting til bóta
er á orðin, að hætt er við að
sumum gleymist ástandið, sem
áður var, og ætli, að það, sem
áunnizt hefur, sé sjálfsagt og
haldist án atbeina almennings.
En vilji menn áfram efla heill
og hag, frelsi og framtak þjóð-
ar og einstaklinga, er hollast
að fylgja sömu stefnu og til
góðs hefur leitt undanfarin ár.
Hin leiðin er einnig til, leið ó-
farnaðar, afturhalds, hafta og
ofstjórnar. Kjósendur skera úr
hvor leiðin skuli valin.
Við sveitarstjórnarkosningarn-
ar, sem nú fara í hönd, er að
vísu kosið um annað. En að sjálf-
sögðu hljóta þær að hafa áhrif á
stjórnmálaþróunina í heild. Ég
treysti því, að Sjálfstæðismenn
um land allt skilji hvað í húfi
er, ekki aðeins fyrir heima-
byggðir þeirra heldur og fyrir
holla stjórnarhætti, gæfu og
gengi íslenzku þjóðarinnar nú
og á komandi árum.
X-DX-D
IJtankjörstaðakosning
Þeir sem ekki verða heima á kjördegi geta kosið hjá sýslumönnum,
bæjarfógetum og hreppstjórum og í Reykjavík hjá borgarfógeta.
Erlendis er hægt að kjósa hjá islenzkum sendiráðum og ræðis-
mönnum sem tala íslenzku.
Kosningaskrifstofa borgarfógeta í Reykjavík er í Búnaðar-
félagshúsinu við Lækjargötu. — Skrifstofan er opin sem hér
segir: Alla virka daga kl. 10—12, 2—6, 8—10 og sunnudaga 2—6.
Kosningaskrifstofa Sjálfstæðisflokksins, Hafnarstræti 19, 3. hæð,
veitir aliar upplýsingar og aðstoð í sambandi við utan
kjörstaðaatkvæðagreiðsluna.
Skrifstofan er opin daglega frá kí. 10—10. Símar: 22637 og 22708.
Upplýsingar um kjörskrá eru veittar í síma 22756.
Bílar á kjördegi
ÞEIR stuðningsmenn Sjálfstæðisflokksins, sem lána vilja
flokknum bifreiðar sínar á kjördegi 22. maí eru beðnir að
hafa samband við skrifstofu bílanefndar í ValhöII.
Skrifstofan er opin daglega frá kl. 13—19 alla virka
daga. Símar 15411 og 17103.
Stjórn bílanefndar Sjálfstæðisflokksins.