Morgunblaðið - 28.02.1967, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28 FEBRÚAR 1967.
17
Kosygin og Wílson:
Hvað fór þeim á millj?
Voru friðarviðræður um Vietnam á næsta leiti?
ALEXEI Kosygin, forsætisráð-
herra Sovétríkjanna, heimsótti
Bretland fyrr í þessum mán-
uði, eins og kunnugt er af frétt-
um. Að heimsókninni lokinni
var að vanda gefin út sameigin
leg yfirlýsing um árangur við-
ræðna hans við brezka leiðtoga,
sem var talsverður. En engin
yfirlýsing var gefin um það,
sem gerðist hak við tjöldin.
Hér á eftir fer lauslega þýdd og
endursögð grein, sem birtist í
„The Sunday Telegraph" um
viðræður Kosygins við Harold
Wilson, forsætisráðherra Bret-
lands. Höfundar er ekki getið
í blaðinu:
Meðan dagblöðin voru full
af uppsláttarfréttum um það
hve Wilson hefði mistekizt
glæsilega í Vietnam-málimu —
mistök, sem ekki virtust koma
Bandaríkjamönnum á óvart, né
heldur vera sérlega glæsileg í
þeirra augum — tókst Kosygin
að ná talsverðum, en minna
auglýstum, árangri á því sviði,
sem hann hafði mestan áhuga
á — málefnum Evrópu.
Bent hafði verið á það áður
en hann kom, að heimsókn
Kosygins til London væri fram
hald svipaðra viðræðna sov-
ézkra leiðtoga í Paris, Róm,
Ankara, og þremur öðrum mik-
ilvægum höfuðborgum ríkja
Atlanbsihafsbandalagsins. Við-
horf Moskvu var því það, að
heimsóknin væri fyrst og
fremst framhald baráttu Kreml
fyrir því að veikja vestræna
samstöðu með því að efna til
traustra tengsla við hvert
hinna helztu aðildarrikja. Viet-
nam var aukaaitriði í þessu
sambandi, þótt það mál ætti
hug Wilsons allan. Hann varð
að gæta þess að greiða ekki
sovézkum gestum sínum of
hátt verð vegna þessarar bar-
áttu sinnar fyrir hugðarmál-
inu, og svo virðist sem honum
hafi ekki alls kostar tekizt það.
Tökum sem dæmi mjög mikil
væga tillögu Kosygins um
samning um brezk- sovézka
samvinnu. í ræðu sinnd hinn 9.
febrúar bauð Kosygin Bretum
samning um vinábtu, friðsam-
lega samvinnu og gagnkvæm
fyrirheit um að ríkin réðust
ekki hvort á annað. í sameigin-
legu yfirlýsingunni er ekki
minnst á síðasta atriðið, og
ekki að ástæðulausu.
Á fyrsta einkafundi þeirra
eftir ræðuna tilkynnti Wilson
gesti sínum að Bretar gætu
ekki gleypt við ekki-árásar-
samningi, vegna þess að banda-
Iagsríki Bretlands fengjust
aldrei til að viðurkenna hann
(þvi tilgangur Atlantshafs-
bandalagsins var og er að
verka sem skjöldur gegn hugs-
anlegum árásum Sovétrí'kj-
anna). Þetta viðurkenndi
Kosygin, og virtist sætta sig
við samning, er kvæði á um
öll menningar-, ví'sinda-, tækni-
og efnahagstengsl ríkjanna
tveggja. Bretar líta svo á að
við höfum heimild bandamanna
okkar til samninga á þessu
sviði vegna þeirrar stefnu, sem
við höfum fylgt i NATO, —
þ.e. að heppilegast sé að ræða
sambúð Austurs og Vesturs á
einkafundum fulltrúa frá einu
ríki úr hvorri fylklngu (og
þetta var einmitt sú stefna,
sem Thomson, aðstoðar utan-
ríkisráðherra Breta, ítrekaði á
ráðstefnu Atlantshafsbanda-
lagsins í París daginn eftir
brottför Kosygins frá London).
Rússarnir, sem þarna voru að
ná fyrsta formlega bvíhliða
samningi sínum við eitt af uppi
stöðuríkjum Atlantsihafsbanda-
lagsins, höfðu enga ástæðu til
að kvarta yfir því á þessu stigi
málsins, þótt Wxlson hefði sér-
staklega undanskiiið hernaðar-
ákvæðið.
Öryggismál Evrópu.
í öllum viðræðum varðandi
Evrópu, lagði Kosygin meiri
áherzlu á öryggi (og með því
orði á Moskva við að halda
Þýzkalandi í skefjum), en allt
annað, þar með talin bætt
stjór.nmálasambúð landanna.
Það var til dæmis hann, sem
lagði til við Wilson að boðað
yrði til öryggismálaráðstefnu
Evrópu.
Svo virðist sem ágreiningur
hafi orðið um það hvort, og á
hvaða stigi, skyldi bjóða Banda
ríkjamönnum aðild að þesskon-
ar ráðstefnu. Wilson og George
Brown, utanríkisráðherra, héldu
því fast fram að Bandaríkja-
menn ættu að eiga fulltrúa á
Kosygin
þesskonar ráðstefnu frá upp-
hafi, vegna þess að þótt þeir
væru ekki Evrópuiþjóð, hefðu
þeir mikilla hagsmuna að gæta
varðandi varnir Evrópu. Wil-
son tókst óbeint að fá sínu
fram í þessu máli, því Kosygin
féllst að lokum á að „öl'l Evr-
ópuríki skuli vera meðal aðila
að ráðstefnunni". Hinsvegar
féllst hann á tillögu Sovétríkj-
anna um að boða til þesskonar
öryggisráðstefnu — hugmynd
sem vakið hefur talsverðar
grunsemdir í Bonn,
Varðandi Vestur-Þýzkaland
sjál'ft (og Austur-Þýzkaland —
þar með talið glappaskot
Georges Browns varðandi Oder
Neiise landamærin) má telja,
að frammistaða Breta hafi virzt
öllu verri en hún var í raun-
inni. Vitað er að Brown tók
persónulega málstað Bonn-
stjórnarinnar í viðræðunum við
Kosygin, og brýndi það fyrir
Rússunum að þeir breyttu úr-
eltri afstöðu sinni til Vestur-
Þjóðverja nútímans, og viður-
kenndu þá sem sanna lýðræðis-
og friðsemdarþjóð.
Oftar en einu sinni reyndi
Kosygin, þrátt fyrir þetta, að
fá Bretana til að staðfesta opin
berlega að núverandi landa-
mæri Evrópu væru til fram-
búðar (þ.e. að viðurkennda
Oder-Neisse landamærin og
Járntjald kommúnista í heild).
Fór hann m.a. fram á þetta þeg
ar rætt var um að skera niður
herafla bæði Varsjábandalags-
ins og NATO. Árangurinn varð
sá að honum tókst að fá inn
ákvæði í yfirlýsingunni þar
sem sagt er að viðurkenna beri
yfirráðasvæði sérhvers ríkis 1
Austur- og Vestur-Bvrópu. Og
það var þessi grein, sem vakti
svo mikla gremju þegar Brown
mistúlkaði hana. Staðreyndin
er sú, að Wilson gerði sér far
um að leggja áherzlu á að við-
urkenning hans næði ekki til
þeirrar stefnu Breta að Aust-
ur-Þýzkaland væri stjórnmála-
lega séð „ekki-ríki“. Kosygin
samþykkti þetta málamiðlunar
orðalag vegna þess að — jafn-
vel fyrir vel þegna aðstoð
Browns — hljómaði það nær
óskum Pólverja en nokkrar
þær yfirlýsingar, sem ti’l þessa
höfðu verið gefnar í London.
Vietnam.
Þetta er í stuttu máli aðdrag
andinn að spurningunni hivort
það sé rétt að með flausturleg-
um tilraunum sínum til að fá
Kosygin til að samþykkja
brezk-sovézkar friðaraðgerðir
í Vietnam hafi Wilson slakað of
mikið til varðandi máletfni Evr-
ópu — án þess að vinna nokk-
uð á varðandi Suðaustur-
Asíu?
Til að skilja hversvegna
brezk-sovézkar tilraunir til að
koma á friðarviðræðum milli
Wasihington og Hanoi tékst
ekki, er nauðsynlegt að gera
sér grein fyrir því að stjórn
Johnsons forseta lítur svo á að
loftárásir á Norður-Vietnam og
friðarviðræður séu tvö óskyld
mál.
Frá upphafi brezk-sovézku
viðræðnanan var ljóst að
Moskva taldi það tilslökun af
hálfu stjórnarinnar í Hanoi að
hún væri reiðubúin til við-
ræðna ef Bandaríkjamenn
hættu loftárásum. Svo virðist
sem falið hefði verið frá fyrri
skilyrðum kommúnista um að
Bandaríkjamenn kölluðu her
sinn heim.
Ráðgjafar Johnsons forseta
voru hinsvegar harðir á því að
báðum aðilum bæri að draga
úr hernaðarframkvæmdum, til
dæmis að stjórn Norður-Viet,-
nam hætti að senda liðsauka og
birgðir til Viet Cong ef Banda-
ríkin hættu loftárásum. Þessi
krafa þeirra fékk byr undir
báða vængi þegar könnarflug-
vélar þeirra komust að því að
óvinirnir notuðu fjögurra
daga stöðvun loftárásanna
áramótahátíðarinnar til að auka
birgðaflutninga suður á bóg-
inn. Svo er að sjá sem Wilson
og Brown hafi báðir hrifizt af
því að Kosygin virtist í fyrsta
skipti reiðubúir.n til að taka að
sér að reyna að koma á friðar-
viðræðum í Vietnam, og viður
kenna að jafmvel stjórnin i
Norður-Vietnam væri sammála
um að eina hugsanlega lausn-
in væri á stjórnmálasviðinu.
Þessi breytta atstaða Sovétríkj-
anna var talin eiga rót sína að
rekja til þess að nú, þegar von-
laust var talið að unnt yrði að
sætta deilur Rússa og Kínverja
væri Rússum sama þótt Kín-
verjar sö'kuðu þá um svik við
málstað kommúnista.
Samkvæmt heimildum i
Washington hafði Wilson, sem
var í stöðugu samfoandi við
Hvíta húsið meðan á viku-
heimsókn Kosygins stóð látið í
ljós áhyggjur yfir þvi á laugar-
dag að Bandaríkjamenn kynnu
að hefja loftárásir að nýju áð-
ur en hann ætti lokaviðræður
við Kosygin á sunnudag. Taldi
hann bersýnilega að sér hefði
tekizt að sannfæra gestinn sinn
sovézka um að Johnson óskaði
einlæglega eftir friðarviðræð-
um, jafnvel þótt hann vildi ekki
lofa stöðvun loftárása nema
gegn einhverri gagnkvæmri til-
slökun Hanoi-stjórnarinnar.
Frestun loftárása
Með tilliti til þessa ákvað
Johnson á laugardagsmorgun
(laugardagskvöld etftir brezk-
um tíma), þegar áramóta-
vopnah'léið var að renna út, að
bíða enn með að hefja á ný
loftárásirnar á Norður-Viet-
nam. Hinsvegar hófust bardag-
ar á jörðu niðri samkvæmt
áætlun um leið og vopnahlés-
Wilson
tímanum Iauk.
Þennan sunnudag samþykkti
Kosygin — enn samkvæmt
heimild'um í Washington — að
hafa samband við Hanoi og
láta vita að tryggt væri að
Bandaríkjamenn héldu árásar-
banni sínu áfram, ef stjórn
Norður-Vietnam féllist á að
hætta herflutningum suður á
bóginn.
Sagt er að þeir Wilson cg
Kosygin hafi jafnvel rætt um
það hvort hér væri átt við að
bannað væri að flytja matvæii,
eða hvort einungis væri átt v:ð
hermenn og vopn, Sagt er að
Kosygin ihafi haldið því fram
að ekki væri rétt að ætlast til
þess að Hanoi hætti að flytja
mativæli til hermanna sinna 1
Suður-Vietnam.
Svo kom óvænt heimsókn
Wilsons í Claridge's Hotel, þar
sem Kosygin bjó, klukkan eitt
á mánudagsmorgun, en þá var
RAUÐA SKIKKJAN
Þessi kvikmynd hefur verið
mikið umtöluð, sem hæfir dýr-
ustu mynd, sem gerð hefur verið
á Norðurlöndum. Því miður verð
ég að vera sammála einum af
dönsku gagnrýnendunum, sem
taldi þessum peningum illa
varið.
Myndin á að gerast á Islandi á
fyrri hluta miðalda. Myndin
fjallar um þá gömlu góðu hluti,
ást og afbrýði, bardaga og hatur.
Sigvarr konungur hefur drepið
föður Hagbarðar og fara þeir
bræður til að hefna' föður síns.
Berjast þeir lengi við syni Sig-
vars og veitir hvorugum betur og
býður Sigvarr þeim sættir. Fara
þeir heim með honum og leggur
Hagbarður hug á dóttur hans
Signýju. Lítur nú friðsamlega út,
en hatrið skýtur aftur upp sinu
ljóta höfði og verða mannvíg
mikil.
Það er vafalaust nokkrum
erfiðleikum háð, að vita hvernig
þessir forfeður okkar höguðu
sér, en vafasamt er að þeir hafi
verið eins hálfvitalegir og Inynd-
in gefur tilefni til að ætla. Svo
dæmi sé tekið, fara Hagbarður
og Haki á úlfaveiðar. Þeir á við
fjallalæk og skola á sér andlitin.
Þetta virðist vera svo fyndið, að
þeir hlæja tröllslega á eftir. Og
þegar bræðurnir eru saman í
gufubaðinu eftir bardagann, sem
lauk með friði, hlæja þeir nær
viðstöðulaust. Hvað er svona
sniðugt?
Einnig er Cecil B. deMille sýki
áberandi á köflum. Gunnar
Björnstrand er í rauninni ekki
að leika Sigvarr, heldur Charlton
Heston í einni af sinum reglu-
bundnu misþyrmingum á Móses,
klukkan tfu að morgni í Hanol
og nægur tími fyrir orðsend-
ingu Rússa að hafa komizt til
skila. Skömmu fyrir þennan
tíma, og áður en hann fór á
fund Kosygins í hótelíbúð
hans, hafði forsætisráðherrann
verið í símasambandi fijá íbuð
sinni að Downingetreet 10 við
Hvíta húsið, en í Washington
var dagur ekki enn að kvöldi
kominn. Talið er að hann hafi
fengið staðfestingu á að lof -
árásir væru enn ekki hafnar að
nýju, þótt ekki væri unnt að
bíða mikið lengur, nema já-
kvætt svar bærist frá kommún
istum.
En svarið frá Hanoi var ber-
sýnilega enn neikvætt, ef á
annað borð nokkurt sivar barst.
Þess vegna var það að 41
klukkustund eftir að bardagar
hótfust á ný á jörðu, voru banda
rískar flugvélar komnar yfir
Norður Vietnam. Á yfirborð-
inu leit út fyrir að Rússar
hefðu gefið örlítið eftir, en
Hanoi ekki neitt.
Málstaður S-Vietnam
í öllum þessum eftirvænting
arfullu vangaveltum í London
varðandi Norður-Vietnam, ótt-
uðust sumir sérfræðingar í
Bandaríkjunum, að málstað'ir
Suður-Vietnam gleymdist.
Stjórn Johnsons forseta, vinn
ur að því öllum árum að koma
á heilsteyptari, vinsælli, og ef
unnt er, sannri meirihluta-
stjórn í Saigon á næstu mánuð-
um. Litið er svo á að sú stjóm
ein geti átt framtíðarvon í bar-
áttunni gegn kommúnistum.
Það er þessi hugsjón, sem
er efst í hugum ráðgjafa John-
sons þegar þeir vilja ekki láta
lokka Bandarikin til að fallast
á einhverja ógnarkosti til að
fá frið í Vietnam, jafnvel þótt
ástandið í innanríkismálum
mæli með því að dregið verði
úr hernaðaraðgerðunum. Þær
aðgerðir gætu hæglega breytt
þeim hernaðarsigri, sem beir
telja á næsta leiti, í hræðileg-
an stjórnmálaósigur.
Pétri postula og öðrum forn-
sögulegum persónum. Göngulag-
ið er þunglamalegt og svipurinn
frosinn í stellingum, sem senni-
lega eiga að tákn vald og
ábyrgð.
Það mun hafa verið sagt 1
Danmörku, að myndin væri betri
með íslenzka talinu. Það er
hreint ekki ólíklegt að Dönum
finnist það, því að þá losna þeír
við að skilja það sem sagt er,
sem er allt annað en innblásið.
Eva Dahlbeck leikur drottning-
una af þvílíkum alvöruþunga, að
það er auðséð að hún hefur verið
búin að lesa endirinn áður en
hún byrjaði að leika byrjunina.
Samkvæmt fastmótaðri tradi-
tion skandinaviskra mynda,
verða að vera nektarsenur og
myndin bregst ekki þar. Fyrst
sjáum við sex natka karlmenn
í gufubaði, heldur óspennandi,
því karlmenn verða yfirleitt svo-
lítið broslegir naktir. Og næst
háttar Oleg Vidov hinn rússneski
(Hagbarður) Gitte Hænning og
fara þau síðan í rúmið. Fáum
við að fylgjast allvel með því.
Síðan hefjast bardagar ■ í svefn-
herberginu og af einhverjum
ástæðum er Gitte ekki látin skýla
nekt sinni og striplast þarna
lengi innan um manndrápin.
íslenzku leikararnir Gísli Al-
freðsson og Borgar Garðarsson
sleppa vel frá sínum hlutverk-
um, sem hvorugt gefur tilefni til
tilþrifa. Aftur á móti eru þekkt-
ir og ágætir leikarar eins og
Gunnar Björnstrand, Eva Dahl-
beck og Birgitte Federspiel sett
í þá óhæfu aðstöðu að leika hlut-
verk, sem gefa tilefni til lítils
Framhald á blaðsíðu 24.
Olafur Sigurðsson skrifar um
KVIKMYNDIR