Morgunblaðið - 23.03.1967, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. MARZ 1967.
Aðallega um ekki neitt
Eftir J. B. Priestley
Á ÞESSU heimili erum við þeirr
ar skoðunar, að það sé æskilegt
«ð vera vel upplýstur. Þegar öllu
er á botinn hvolft, þá lifum við
á tímum nákvæmra miðlunar-
tækja, sem verða stöðugt snilld-
arlegri og við reynum eins og
unnt er að hafa gagn af þeim.
Við metum það afar mikils, það
sem gert hefur verið fyrir okk-
ur og það sem verið er að gera
fyrir okkur af uppfyndninga-
mönnum, tæknisérfræðingum og
öðrum. Við erum næstum að
drukkna í flóði fjölmiðlunar-
tækja. Blöðin streyma eins og
stríður straumur í gegnum úti-
dyrnar okkar, fljóta til og
frá uppi og niðri og renna
síðan skítug út um bakdyrn-
ar. Ef við höfum misst af
einhverri fréttadagskránni í sjón-
varpinu, þá skrúfum við á
aðra. Umræður um málefni líð-
andi stundar hlustum við á með
opinn munninn og stundum aug-
un líka. Sjónvarpshnötturinn
Telstar skín okkar vegna. Pen-
ingum, sem varið er í þessi sím
töl frá Wathington, Salisbury
(Rhodesiu) og Bangkok hefur
ekki verið sóað algjörlega til
einskis. Priestleyarnir eru að
hlusta. (Lesendur eru samt sem
áður varaðir við því, að ég á
bráðlega eftir að breyta þessari
staðhæfingu).
Enda þátt konan min eyði
aldrei neinum tíma í íþróttavið-
töl og þess háttar, þá er hún ef
til vill næmari miðlunarmóttak-
andi, hvernig sem á því stendur
en ég er. Þannig hlustar hún oft
á ferðaviðtækið sitt, á meðan
hún er í baði og einhver gæti
sagt, að enn væri verið að mjólka
ösnur í það. Og hún verður ekki
allt í einu uppnæm fyrir ýmsum
mikilvægum málefnum, eins og
ég verð. Hvort sem það er í út-
varpinu eða blöðunum kann svo
að fara að eitthvert efni er rifj-
að upp einu sinni of oft fyrir
tnig og þá varpa ég því burt
Ifrá mér þangað þaðan sem það
kom. Konan mín, sem er eng-
inn bjáni en vel mentuð mann-
eskja, getur enn hlustað á efni,
sem ég hef fyrir löngu fengið
óbeit á, vegna þess að það var
að gera mig vitlausan. En sam-
anlagt þá erum við ágætt lið
tfjölmiðlunarmóttakenda.
Jafnvel þó að við séum enn í
keng við að hlusta, horfa eða
lesa, þá réttum við úr okkur
við og við. Stundum finnst mér
eins og fólkið við fjölmiðlunar-
tækin séu að prenta endur fyrir
mig. Þetta þarfnast nokkurnar
BkýringaT. Á jóladag — 1904 eða
1905 — fór ég að leika mér við
Btrák í næsta húsi, sem hafði
verið gefin leikfangaprentvél.
Allt það sem hún gat prentað,
voru fjórar skítugar endur. Eft
ír að við höfðum safnað saman
öllum pappírsbleðlunum, sem til
voru heima hjá okkur, eyddum
Við kveldinu í ofboðslegri hrifn-
ingu í að prenta endur, hundr-
uð og aftur hundruð af öndum.
Og nú 'kemur það fyrir, þegar
ég er að lesa, hlusta eða horfa
®ð ég get ekki að því gert að
mér finnst, sem eitthvað vanti á
það, sem verið er að miðla mér,
að það sem mér er skýrt frá,
sé ekki þess virði að vita það —
að það sé bara verið að prenta
tfyrir mig endur, endur, endur.
Það er á þennan hátt, sem
Við lendum í þessum anda kring
lumstæðum. Gerum ráð fyrir að
forsetinn ætli innan fárra daga að
.Bkýra á blaðamannafundi frá á-
kvörðun, sem hann hyggst taka.
En áður en það verður, koma
engar raunverulegar fréttir frá
honum — ekki neitt. Eða for-
Sætisráðherrann ætlar að flytja
hina miklu barátturæðu sína um
helgina. En þar til það verður —
ekki neitt. Skýrt verður frá
■kýrsiu friðarnefndarinnar á
tföstudag en þangað til — ekki
laeitt. Og það er á meðan þetta —
•kki neitt — stendur yfir, á með
an við erum að bíða eftir hinum
raunverulegu fréttum, að við bú
um við andaástandið, og erum
jafnvel enn ver sett, vegna þess
að þrátt fyrir það að endur,
endur, endur geta verið til-
breytingarlausar (nema fyrir
tvo litla drengi á vetrarkvöldi),
þá eru þær að minnsta kosti
J. B. Priestley
eitthvað, en það sem okkur er
boðið — aðeins vegna þess að fjöl
miðlunartækin verða að halda á-
fram af fullum krafti — er aðal-
lega ekki neitt.
Ekki neitt — ekki neitt
Við skulum íhuga flóknasta og
íburðarmesta þátt fjölmiðlunar-
tækninnar — sjónvarpið. Útsend
ingastöðvarnar einkum BBC,
hljóta að verja óhemju fé í að
senda okkur þetta — ekki
neitt. — Fréttamönnum, tækni-
mönnum og útbúnaði er smal-
að saman í flugvélar, hrúgað upp
í bíla og lestir í því skyni að
•skýra okkur frá og sýna okkur,
Ihvað fólk mörg þúsund mílur
4 burtu er að hugsa og hvað því
tfinnst um ekki neitt. Símalínur
eru upppantaðar klukkustundum
saman, svo að Smith, Jones og
Brown geti komizt inn á þær og
talað beint til okkar um ekki
neitt. Háskólakennarar eru týnd
ir saman úr kennslustofum,
stjórnmálamenn úr skrifstofum
sínum og blaðamenn úr bjór-
knæpunum, til þess að þeir geti
sezt saman á einn bekk í sviðs-
Ijósinu og sagt okkur hreinskiln
inslega allt um ekki neitt ástand
ið.
Þejr, sem stjórna þessum út-
varþsþáttum, eru sér svo með-
vitandi um ábyrgð sína á þess-
um fundum um ekki neitt að
þeir valda mér skelfingu. Augun
í þeim virðast aigjörlega hverfa;
það gæti verið dómsdagur. Ég
get vel gert mér í hugarlund
eiginkonur þeirra, óttaslegnar en
með samanbitnar varir,, þar sem
þær eru að búa til heitar súp-
ur, heit böð og með vasaklúta
vætta Kölnarvatni. Ég sé þá í
anda, sem hringja til þess að
kvarta, óðir út af því, hvernig
'farið er með þetta ekki neitt,
en það eru þeir, sem ekki virð-
ast hafa ánægju af neinu nema
kvikmyndum sem þóttu lélegar
þegar árið 1934.
Stutt en algengt afbrigði af
helztu — ekki neitt — dagskrán
um eru flugvallarviðtölin. Utan-
ríkisráðherra Ruritaniu er kom-
inn til landsins og fréttamenn
okkar eru þegar komnir á stað-
inn með allan útbúnað. Hvað
hefur hann svo að segja. Hann
hefur ekkert að segja. Þarna
höfum við það — með öllum um-
búðum og komið í dósina. Þannig
fáum við ekki neitt frá flug-
vellinum til þess að bæta við
ekki neitt í sjónvarpssalnum.
Þetta kostar peninga auðvitað,
en er þeim ekki betur varið á
þennan hátt heldur en að fóðra
nokkur hundruð gamla menn
með vindlum og whisky, sem
þeir eru að byrja að fara á mis
við. Hversu mikinn viðbjóð
myndi ég ekki hafa á því að
búa í landi, þar sem skattar
væru lágir, vindlar og whisky
ódýrt og ekki einn einasti stjórn
fálamaður fengi tækifæri til þess
að segja ekki neitt á flugvell-
inum.
Nú, ef þetta alt gerðist í sam-
bandi við ekki neitt, hvað ger-
ist þá — hinar raunverulegu
tfréttir eru loks til staðar — í
sambandi við — eitthvað? —
Svarið er, að eftir svo mikið
nm ekki neitt, þá er eitthvað
næstum of mikið til.þess að hægt
sé að þola það. Fjölmiðlararnir
eru næstum gengnir af göflun-
um. Þarna er það komið — eitt-
hvað. Síðan byrja þeir að tæta
það í sundur, fram og til baka,
aftur og fram. Efnið er tekið
til meðferðar ofan frá, neðan
tfrá og frá öllum hliðum. Það er
tætt í sundur og síðan skeytt
saman aftur. Það er látið fara
í gegnum fíngerðari og fíngerð-
ari síur. Það er rannsakað og
álitsgerð gefin út um það af
öllum hugsanlegum sérfræðing-
um, þar sem allt kemur fram
nema ef til vill venjuleg heil-
brigð dómgreind. Löngu áður
en piltarnir eru búnir að ganga
frá því, eru sum okkar farin að
stynja úr leiðindum. Á þessu
stigi málsins stynjum við út af
yfir-fjölmiðlun.
Hvað mig varðar — og hér
get ég ekki talað raunverulega
tfyrir munn neins annars — þá
á það, sem frá er greint hér
að framan, við allar þessar bæk
ur um mikilsverða atb'urði, sem
venjulega er hrúgað saman en
ekki skrifaðar af Bandaríkja-
mönnum, sem hafa varið þrem
árum í að tala við 10,000 vitni.
Þær eru seldar Hollywood, bóka
útgáfum og vikublöðum, stund-
um áður en þeim er fulllokið
og ef til vill stundum áður en
byrjað hefur verið á þeim. Marg
ar þeirra hefðu verið betri, ef
9,000 af vitnunum hefðu' verið
skilin eftir, en rithöfundur komið
í staðinn).
Pólitíkin alráðandi
Er ég að gefa í skyn, að fjöl-
miðlunartækni okkar sé komin
úr öllu samræmi við það, sem
vert er að miðla fjöldanum?
Vissulega ekki. Við lifum ekki
í svo fátæklegri veröld. Alls kyns
hutir kunna að vera að gerast,
sem þér og mér væri sönn á-
nægja að vita um. Stjarneðlis-
fræðingur í .Cambridge eða Suð
ur-Californiu kann þegar að hafa
eygt nýja tegund af alheimi. Sál-
tfræðingur í Mið-Evrópu kann að
hafa komið fram með nýja og
óvænta kenningu um dulvitund-
ina. Bezta skáldsaga okkar tíma
kann að vera nýkomin út í Bras-
ilíu. Sjúkdómafræðingur í Barce-
lona, Stokkhólmi eða Baltimore
er ef til vill í þann veginn að
tframkvæma uppgvötvun, sem hef
ur í för með sér, að héreftir
verðum við verndum fyrir því
að fá venjuegt kvef. Það kann
að vera málari í Yucatan eða
'tónskála í Odessa, sem nr|yndi
vekja athygli ókkar allra, ef við
vissum um þá. Það kynni að vera
þjóðfélagsvísindamaður í Leipzig
eða Grenoble, sem gæti skýrt
okkur frá því, hvers vegna menn
ing okkar væri úr sér gengin.
Guð einn veit, hvað er að ger-
ast og það er sennilega miklu
meira en þarf, til að sjá öll-
um fjölmiðlurum okkar fyrir það
miklu efni, að þeir spryngju.
Hvers vegna á þá þetta út-
blásna ekki neitt og þetta eitt-
hvað, sem gert er að ekki neinu,
þegar svona mikið er fyrir fjöl
miðlarana? Einfaldlega af því að
það er pólitiskt. Fyrir fjölmiðl
arana okkar eru jafnvel póli-
tiska engar fréttir, ekki neitt,
mikilvægari en nokkurir þeirra
'hluta, sem drepið var á hér að
framan. Ef við sleppum meiri
‘háttar ógæfum, eins og þeim
sem áttu sér stað við Aberfan
eða í ítölsku flóðunum, getum
við með sanni sagt, að nú séu
mikilvægustu fréttirnar, þær
sem eiga höfuðfyrirsagnirnar,
pólitískar. Þannig hefur þetta
ekki alltaf verið. Ég man eftir
því, að skýrt var frá symphoniu
eftir Elgar með forsíðudálki í vin
sælu dagblaði. Nú myndi skýrt
frá henni í 150 orðum á innsíðu
og hún myndi sennilega ekki
vinna til þess að verða nefnd á
nafn í sjónvarpinu. Dálkurinn,
sem getið var, myndi sennilega
segja okkur frá því, hvað Har-
old Wilson sagði um nærri þvl
alla hluti eða hvað Ted Heath
sagði um Wilson eða hvað Jer-
emy Thorpe sagði um Heath.
Ég efast úm það, að það sé
nokkurs staðar, sem ekki kysi
Ieiðandi stjómmálamaður frem-
ur dagskrá eða grein um
ekki neitt, þar sem hann væri
að minnsta kosti nefndur á nafn
fremur en dagskrá eða grein um
eitthvað annað — t.d. lækningu
við krabbameini eða uppgötvun
á nýrri rekistjörnu. Happasælir
stjórnmálamenn geta ekki að þvl
gert, að þeir eru afskaplega hé-
gómagjarnir og sjálfhverfir
menn. (Ritstjóri blaðs sagði mér
einu sinni, að þeir væru tíu
sinnum verri en primadonnur,
leikarar og þess konar fólk).
Sennilega er það mesti veikleiki
lýðræðisfyrirkomulagsins, að eng
inn þægilegur, hógvær náungi
getur nokkurn tímann öðlast
verulegt vald í því. hann er eyði
lagður á leiðinni upp.
Og auðvitað erum við þar á
vegi staddir, sem þeir vilja, að
við séum. Vetnissprengjan vof-
ir enn yfir höfði okkar og bíð-
ur eftir einu röngu símtali. Það
er þörf á að láta okkur vita,
að þeir ætla að veita okkur
eitthvað eða taka jafnvel enn
meira af peningum okkar. Þann
ig er okkur farið — með augu,
eyru og huga galopinn — höng-
um við jafnvel yfir dagskrá um
ekki neitt. Við hlustum á hvaða
leiðinda heimskuvaðal sem er.
Við horfum á gömlu spilagaldr-
ana, sem þeir nota ekki einu
sinni spil við. Vegna þess hraða
og þess yfirbragðs sem er yfir
innanríkis- og alþjóðamálum og
vegna hinnar gífurlegu útþenslu
fjölmiðlunartækjanna, er búið
að gera okkur öll að flónum.
! Sökum þess að — eitthvað —
er of áhættusamt, kann svo að
j fara að það verði ■— ekki neitt
I — allan tfmann.
Guðrún Duníelsdóttir
— Minningurorð —
HINN 1. febrúar sl. andaðist hér
í 'bæ, frú Guðrún Daníelsdóttir,
búsfreyja á Laugaveg 76. Hún
Var dóttir Níelsínu ólafsdóttur
og Daníels Daníelssonar, síðast
dyravarðar í stjprnarráði ís-
lands. Hvorttveggja kunnar ættir
og verða ekki raktar hér.
Frú Guðrún var fædd 26. apríl
1895, og ólst upp hjá foreldrum
sínum hér í bæ og um 5 ára'
'skeið í Brautarholti á Kjalarnesi
og víðar.
Guðrún gekk í Kvennaskólann
í Reykjavík og lauk prófi þaðan.
Á fyrri stríðsárunum kynntist
hin glæsilega, unga mær manns-
efni sínu, Þórarni Kjartanssyni,
miklum myndar- og dugnaðar-
manni, sem þá var nýlega kom-
inn frá Kaupmannahöfn, að af-
loknu námi þar í hjólbarðavið-
gerðum.
Þau Guðrún og Þórarinn gift-
ust árið 1917. Nokkuð mörg ár
böfðu þau hjón búið á Lauga-
Veg 76, er þau réðust í að byggja
Stórhýsi á sama stað og má kalla
inikið þrekvirki að koma því
upp, þar sem þetta var á kreppu-
'árunum kringum 1930.
Þau sæmdarhjón eignuðust 12
mannvænleg börn og eru nú 10
þeirra á lífi, flest þeirra gift
fyrir nokkru og flutt heimanað,
þótt lengi byggi sumar fjölskyld-
ur barnanna í stóra húsinu við
Laugaveginn.
Guðrún missti sinn ágæta eig-
inmann árið 1957, eftir 40 ára
'ástríkt hjónaband og bjó hún
síðasta áratuginn, er hún lifði
sem ekkja með þeim börnum
'sínum er enn voru ógift, síðast
með þeim Gunnari og Þóri.
Önnur börn þeirra hjóna eru
Gerður, Daníel, Guðfinna, Kjart-
an, Lárus, Þóra, Sigríður og
ólöf. Látin eru þau Kristveig og
Níeis.
Frú Guðrún og faðir minn
voru systkinabörn og móðir min
Og hún góðar vinkonur alla ævi
Og hélzt alla tíð góð vinátta með
tfrændsemi, milli okkar fjöl-
skyldu og fólksins á Laugaveg 76.
Margar voru þær berjaferðir,
sem farnar voru sameiginlega,
af þessum tveimur fjölskyldum.
Öftast var ekki langt farið,
kannske rétt upp fyrir Árbæ eða
Baldurshaga. Berin voru oftast
af skornum skammti — fá og
smá krækiber. Það var fullkomið
aukaatriði. Okkur börnunum
þótti berjaferðirnar dásamlegar
— fegurð náttúrunnar, leikir og
bílferð með Gunnu frænku,
Þórarni og öllum þeirra börnum,
tfrændsystkinum okkar, jafnöldr-
om og góðvinum. En gleðin er
og þessum sólskins- og æsku-
tferðalögum mun seint verða
gleymt.
Það má nærri geta, að um-
fangsmikið varð heimili þeirra
Guðrúnar og Þórarins, er börn-
unum tók að fjölga og ekki nein-
um aukvisum hent, að hafa
stjórn og uppeldi á hendi á slík-
>um stað.
Þegar inn á þetta stóra heimili
(kom, varð • fljótt vart við þann
anda, sem þar ríkti. Ég held ekki
ég muni neitt heimili, sem var
'betra og Ijúfara að koma á, en
á Laugaveginn, eimmitt til þessa
tfrændfólks.
Hjónin voru mjög samhent og
skapgóð. Þau voru það sterk í
stjórnsemi sinni, yfir stóra barna-
'hópnum, að þau þurftu ekki á
'harðstjórn að halda. Þau þurftu
'ekki annað en biðja hvert barn-
anna sem var, um eitthvert við-
'vik, þá var því þegar hlýtt og
'það með glöðu geði, en ekki
ólund, eða eftirgangsmunum.
Þegar gestur kom og hafði
heilsað húsfreyju og bónda,
komu börnin, sem heima voru,
gengu til gestsins og heilsuðu
ófeimin, frjálsleg og glaðleg, en
'drógu sig síðan fremur í hlé,
Væru þau ekki ávörpuð, eða
kvödd til einhverra hluta.
Á þessu heimili var góður
andi ríkjandi milli allra. Það
var tekið upp á ýmsu, sem vakti
kæti og talsvert hlegið, en mik-
111 hávaði, eða læti voru aldrei
ríkjandi og sízt innan dyra.
Það var þessi glaði prúðmann-
■legi blær, hjá þessari fjölskyldu,
ísem ég bezt man eftir og sjaldan
*hef ég kynnzt eins skemmtilega
kurteisum börnum og þar.
Þegar litið er til baka yfir
lífsstarf Guðrúnar Daníelsdóttur,
'að ævidegi hennar loknum, vildi
ég eiga þá ósk, ættjörðu minni
til handa, að hún eignaðist sem
tflestar konur á borð við hina
látnu heiðursfrú.
Stefán Pálsson.