Morgunblaðið - 12.04.1967, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. APRlL 1967.
- UMRÆÐURNAR
Framhald af bls. 1.
miklu athafnamenn hefðu orð-
ið afskiptir í þessari miklu aukn
ingu. En ef svo væri sýndi það
fánýti fullyrðinga stjórnarand-
stæðinga um að í tíð núverandi
ríkisstjórnar hefðu hinir ríku
orðið ríkari en hinir fátæku
fátækari, því að báðir þessir
menn hefðu verið taldir í hópi
hinna efnaðri íslendinga áður
en viðreisnarstjórnin tók við. Ég
minni á þessi orðaskipti nú vegna
þess að nú er það berum orð-
um viðurkennt af fulltrúum eig-
enda hraðfrystihúsa að árið
1964 hafi verið gott ár fyrir þá
og 1965 hið bezta sem sú at-
vinngrein hafi nokkru sinni not-
ið. Á slikum uppgangstímum
hraðfrystihúsanna þurftu menn
þó að standa í hörðum umræðum
á Alþingi til þess að verjast
ásökunum um, að búið væri að
leika hina öflugustu eigendur
þeirra óhóflega illa. óneitanlega
skapa atvinnurekendur sér
hættu með ótímabærum barlómi
því að viðbúið er að fyrir þeim
fari eins og fjárhirðinum, sem
hræddi þorpsbúa með að kalla
„úlfur úlfur“ þó að enginn úlf-
ur væri á ferðinni með þeim
afleiðingum að þegar úlfurinn
loksins kom trúði honum eng-
inn svo að fjárhópurinn stóð
varnarlaus fyrir gini vargsins.
!>að er og mjög tortryggilegt
þegar þeir sem lengst af síns
stjórnmálaferils hafa unnið að
því að útrýma atvinnurekend-
um og athafnamönnum snúast
með þeim til ásökunar í garð
stjórnvalda þegar óyggjandi rök
eru fyrir að sízt var á atvinnu-
rekendur hallað.
Forsætisráðiherrann vék síð-
an að efnahagsþróuninni hér á
landi og sagði að einum eða
tveimur kynslóðum hefði tek-
izt að breyta svo landinu að
það væri nú mun betra og við-
ráðanlegra að búa í en áður
var. Frá árslokum 1959 hefur
þjóðarauður aukizt milli 40 til
50%. Eign landsmanna í alls
konar atvinnutækjum hefur á
þessu áírabili aukizt um enn
hærra hlutfall eða nokkuð yfir
50%. Þetta þrekvirki hefur unn-
izt án þess að á almenning hafi
verið hallað með of háum skött-
um og skýíslur sýna að skattar
f heild eru lægri hér en t.d.
í Sviþjóð, Noregi og Danmörku.
Þá vék Bjarni Benediktsson
að hag hinna lægst launuðu og
benti á að þjóðartekjur á mann
jukust um þriðjung frá 1959 til
ársins 1966. Á sama tímabili hafa
ráðstöfunartekjui kvæntra fjöl-
skyldumanna 1 fjölmennustu
launastétlum þ.e alls almenn-
ings aukizt um 47%. Þessar töl-
ur sýna svo ekki verður um
deilt að verkalýðurinn hefur
fengið meira en sinn fyrri'hlut
til eigin ráðstöfunar auðvitað
nokkuð misjafnt eftir stétt og
ástæðum. Eftir að júnísamkomu
lagið var gert 1964 hefur sam-
vegið verkamannskaup að með-
altali hækkað að kaupmætti
skv. vísitölu framfærslukostn-
aðar um tæp 25% eða sem næst
fjórðungi frá 1963 til ársloka
1966. Þetta eru niðurstöður Efna
hagsstofnunarinnar og staðfesta
athuganir Kjararannsóknarnefnd
ar þær, svo langt sem þær ná.
Síðan á miðju sl. ári hefur
hraðfrystur fiskur lækkað í
verði nú þegar yfir 10%og ástæða
er til að ætla að lækkunin kunni
að verða meiri. Síldarlýsi lækk-
aði einnig á sl. ári um 37%%
frá því sem það var hæst á ár-
inu og síldarmjöl um 25%. Rétt
er þó að geta þess að lækkunin
frá því verði sem lagt var til
grundvallar um vorið var nokkru
minni eða 29% og 15%. Við þetta
getur engin íslenzk ríkisstjórn
ráðið. Vegna hinnar góðu fjár-
hagsafkomu ríkissjóðs og grund
vallar styrkleika atvinnuveg-
anna var unnt að bregðast við
verðfallinu með verðstöðvunar
lögum og ráðstöfunum til að-
stoðar sjávarútveginum. Stjórn-
arandstæðingar hafa ekki sýnt
fram á önnur úrræði og hvort
tveggja þessi löggjöf var sam-
þykkt samhljóða á Alþingi. Verð
fallið nær til rúmlega 2/3 af
öllum útflutningsvörum okkar
en vöruútflutningur er rúmlega
fjórði hluti af þjóðartekjunum.
Ef gífurlegf aflamagn á síldveið
unum bætti ekki úr skák mundi
vandinn vera miklu meiri en nú
er‘.
Ég hef stundum talað um
það að verkalýðssamtökin hafi
ekki ætíð sýnt næga þjóðholl-
ustu og borið fram óraunhæfar
kröfur en ég skal nú vera manna
fúsastur til þess að viðurkenna
að á síðustu árum hefur tekizt
þjóðhollt samstarf milli ríkis-
valdsins verkalýðshreyfingar og
atvinnurekenda til að ráða fram
úr aðsteðjandi vanda.
Sumir segja að hið háa verð-
lag stafi af óhóflegum verzl-
unargróða en ekki vilja þó
stjórnarandstæðingar sem sjálf-
ir fást við verzlun ýmist félags-
verzlun eða einkaverzlun viður-
kenna að álagning sé of há í
þeim verzlunargreinum. Þaðan
heyrast stöðugir kveinstafir um
að óhóflega sé þjarmað að verzl-
uninni. Skýringin á hinu háa
verðlagi hérlendis liggur hins
vegar í margháttuðum kostnaði
sem stafar af jöfnun lífskjara
í sveiflukenndu og misbrigða-
sömu þjóðfélagi. En þegar til
lengdar lætur borgar þessi kostn
aður sig betur en nokkur önnur
útgjöld sem við leggjum á okk-
ur.
Þegar ákveðið var að ráðast
í stórvirkjun og stóriðju á fs-
landi töldu sumir að það væri
ekki tímabært vegna þenslu í
framkvæmdum og velgegni at-
vinnuveganna. Nú hljóta menn
að spyrja eftir reynslu þessa
eina árs með öllum þeim verð-
sveiflum sem orðið hafa og ó-
stöðugleika veðurfars og gæfta-
leysis að undanförnu: Var of
snemma hafizt handa um stór
virkjun og upphaf stóriðju? Eða
mátti þetta ekki seinna vera?
Reynslan hefur sýnt okkur að
verðlag á einhæfri útflutnings-
vöru er óvíst og afli og veður-
far er stöðugum breytingum
undirorpið. Þessi sígilda reynsla
hlýtur að kenna öllum þeim
sem sjá vilja og skilja að fs-
landi er lífsnauðsyn að fá fleiri
stoðir undir velmegun sína og
að nýta þarf öll gæði landsins
til þess að við getum haldið á-
fram að inna af höndum þær
skyldur, sem fylgja því að vera
íslendingur.
Lúðvík Jósefsson (K), sagði,
að viðreisnin hefði nú staðið í
sjö ár. Ástandið væri þannig nú,
að aldrei hefðu styrkir verið
jafn háir og nú, og skuldir við
útlönd hefðu vaxið. Vaxtahækk
unin hefð- lagzt þungt á atvinnu
vegina, og væri vaxtabyrðin nú
gjörsámlega að sliga þá.
1 upphafi viðreisnar hefðu Jó-
hannes Nordal og Jónas Haralz,
viðreisnarpáfar, talið, að útveg-
inum væri um megn að auka
framleiðnj sína. Slík hefði ótrú-
in verið á höfuðgreinum atvinnu
lífsins. En staðreyndin hefði orð
ið sú, að framleiðniaukningin
hefði aldrei orðið meiri. En það
væri ekki að þakka stefnunni.
Með löngum vinnudegi og
óvenju miklum afla hefði þetta
tekizt, þrátt fyrir fjandskap við
reisnarpostulanna.
En nú væri allt að komast í
þrot. Togaraútgerð væri í kaida
koli, smábátaútvegur væri svo
til að fara sömu leið. Allt verð-
lag í landinu hefði stórhækkað
og um leið hefðu lánsfjárhöft
verið hert og væru nú að kyrkja
allt atvinnulíf. Hér blasti við
tvenns konar ástand: Annars
vegar mef þjóðarframleiðsla og
þjóðartekjur, hins vegar lamaðir
atvinnuvegir. Annars vegar met
innfl. og met eyðsla, brosandi
heildsali og pattaralegur við-
skiptamálaráðherra, en hins veg
ar háskælandi útgerðarmaður í
Sandgerði
Það sem gera þyrfti, væri, að
beita skynsamlegum leiðum í
efnahagsmálum með samvinnu
við launþega, þannig að hugs-
að væri um útflutningsatvinnu-
vegina og um sjálfstæði þjóðar-
innar.
Því yrðu atvinnurekendur,
milliliðir bændur og launþegar
að styðja Aliþýðubandalagið í
kosningunum í vor.
Eysteinn Jónsson (F) kvað
ríkisstjórninni hafa mistekizt,
þrátt fyrir gott áríerði, verzlun-
arkjör versnað, .kaupmáttur
tímakaups sama og ekkert hækk
að og atvinnurekstur dregist
áfram. Allt hefði snúizt öfugt og
óðadýrtíð ríkt. Stjórnin hefði
því átt að vera búin að segja
af sér fyrir löngu, en hún hefði
þráast við að sitja. Verðstöðv-
uninni væri haldið við með nið-
urgreiðslum, klipið af fram-
kvæmdafé. Búast mætti við
tröllauknum halla á viðskiptum
við útlönd. Ríkisbáknið ykist
með ofsahraða, eyðslan og sukk-
ið sætu í öndvegi. Ríkisstjórnin
hefði notað úreltar aðíerðir.
Einn aðalvandinn væri skortur
reksturslána, en það væri versti
mölur sem hugsast gæti. Stjórn
in virtist hafa óbeit á að veita þá
forystu, sem ríkisvaldið gæti
veitt, og væru Framsóknarmenn
ráðnir í að beita allri orku sinni
til að koma á þeirri breytingu,
sem hér væri þörf. Nýja fjár-
málapólitík þyrfti; nauðsynlegt
væri að koma á samstarfi, sem
byggt væri á því að vinna sam-
an. Stjórnin væri ístöðulaus út á
við — hrokafull inn á við.
Framsóknarflokkurinn væri eini
flokkurinn sem væri í vexti.
Ingvar Gíslason (F), talaði í
nokkrar mínútur fyrir Fram-
sóknarflokkinn í þessari umferð,
kvað ríkisstjórnina hafa reýnt
að kúga skoðanir almennings
með afskiptum af þættinum
„Þjóðlíf“. Tuttugu læknisihéruð
væru læknislaus o.fl. ábótavant
í heilbrigðismálum, stjórnin
leggði hömlur á skólabyggingar.
Undanfarin ár hefðu verið ár
hina glötuðu tækifæra. Því væri
tími kominn til umskipta.
Emil Jónsson, utanríkisráð-
herra, benti í upphafi á, að Ey-
steinn kvartaði nú mikið yfir
örri verðbólgu og segði hana
aldrei hafa verið meiri. Minnti
ráðherra á, að vinstri stjórnin
hrökklaðist frá vegna þess, að
hún réði alls ekki við verð-
bólguna.
Þá rakti ráðherra hrakspár
stjórnarandstöðunnar, fyrst voru
það móðuharðindi er við blöstu,
en er ekki rættist, var gripið til
að tala um hina leiðina, sem
raunar enginn vissi hvað væri.
Helzt væri haldið að leiðin væri
vörðuð höftum og skömmtunum.
Frelsi í samskiptum einstakl-
inga, hefði verið eitt aðalstefnu
mið stjórnarinnar og væri nú
allt annað ástand í þeim málum,
en þegar þurfti að fá leyfi fyrir
öllu.
Ráðherra benti á, hversu
stjórnarandstaðan hefði verið
neikvæð Hún hefði barizt gegn
gjaldeyrisvarasjóðnum, er næmi
nú um 2000 millj kr. Hún hefði
barizt gegn samningunum við
svissneska álfyrirtækið, og
gegn voldugri virkjun við Þjórs
á. Þeir samningar hefðu skapað
tímamót í atvinnumálum þjóð-
arinnar, og yrði þess minnst
lengi, hversu stjórnarandstaðan
brást gegn þeim. Þá rakti ráð-
herra öra uppbyggingu fiskiflot
ans, en benti á um leið, að
minnkandi þorskveiði sýndi, að
tilefni væri til að hefjast handa
um friðun uppeldisstöðva ung-
fisksins á landgrunninu. Væri
það tvímælalaust eitt af þeim
málum, er næsta stjórn kæmi
til að vinna að enda væri grund-
völlur fiskiveiðiframtíðarinnar
byggður á þessu. í lokin rakti
ráðherra nokkur af helztu um-
bótamálum sem komið hefði ver
ið í framkvæmd í tíð núverandi
ríkisstjórnar.
Eggert G. Þorsteinsson sjáv-
arútvegsmálaráðherra rakti í
ræðu sinni umbætur í félags-
málum og benti á, að almanna-
tryggingar hefðu stóraukizt á
kjörtímabilinu, svo og ýmsar
fjárveitingar til mannúðar- og
líknarstofnana. Fyrsti maí hefði
verið lögskipaður frídagur,
verzlunarmenn hefðu fengið
aðild að atvinnuleysistrygging-
arsjóði, orlof hefði verið hækkað.
Nú væri unnið að undirbúningi
lífeyrissjóðs fyrir alla lands-
menn.
Ástandið 1 húsnæðismálum
hefði gjörbreyzt. fbúðalán hefðu
stórhækkað og hefði húsnæðis-
málastjórnarlán aldrei verið
meiri. En það þyrfti að lækka
byggingarkostnaðinn og yrði það
bezt gert með ránnsóknum og
með því að koma á samkeppni
milli einstaklinga og félaga um
byggingu íbúða.
Ráðherra rakti hina miklu
uppbyggingu fiskiskipaflotans,
og benti á um leið, að hún krefð-
ist aukin hafnarrýmis og hefði
því verið lagt fram hafnalaga-
frv. er tryggja ætti grundv. fyrir
aukningu á hafnarrými.
Nú væri verið að ljúka smíði
á síldarrannsóknarskipi, er til-
búið yrði í ágúst. Þá væri verið
að ljúka útboðslýsingu á haf-
rannsóknaskipi. f lokin benti
ráðherra á, að í athugun væri,
að fá nýtízku skuttogara leigðan
hingað til lands til reynslu og
kynningar. Þá væri ríkisstjórn-
in einnig að beita sér fyrir þvl,
að keyptir yrðu fjórir skuttog-
arar og hefðu nokkrir aðila lát-
ið í ljós áhuga á því að kaupa
þá.
★
f síðari umferðinni tók Geir
Gunnarsson (K) fyrstur til
máls. Hann lagði áherzlu á, að
kjósendur yrðu með atkvæði
sínu að tryggja umbætur í hús-
næðismálum. Byggingarkostnað-
ur hefði hækkað mikið og brask-
arar haft sig mjög í frammi.
Alþ.bdl. vildi stuðla að umbót-
um á þessum sviðum. Aðeins
verulegur sigur þess gæti tryggt
að núverandi stjórn félli. Fram-
sókn hefði enga möguleika á að
vinna kjördæmi og því síður
uppbótarþingsæti. Öll ný at-
kvæði sem hún fengi, féllu dauð.
Þess vegna stæði baráttan milli
stjórnarflokkanna og Alþýðu-
bandalagsins.
Bjöm Jónsson (K), seinni
ræðumaður flokksins í þessari
umferð, kvað öll skilyrði hafa
verið til efnalegra framfara, þótt
á móti blési um stundarsakir.
Ríkisstj. hefði átt að láta at-
vinnuvegina njóta arðsins, sem
þeir hefðu skapað, en hann hefði
verið hirtur af verzlunarvaldi og
fjárfestingarsjóðum. Verið væri
að þurrka út togaraflotann og
bátaflotann; síldveiðar væru ó-
tryggasta atvinnugrein sem til
væri. Skattheimtunni hefði ver-
ið breytt yfir í nefskatta af al-
menningi. Stórfelldur hallarekst-
ur ríkisbúsins vofði yfir, eðlileg
kjarabárátta vinnandi fólks væri
í sjálfheldu, sem brjótast yrði
úr. Auka þyrfti framleiðslu-
getuna með hjálp tækni og vís-
inda, sem vær.i eina leiðin. Alþ.
bdl. yrði að fá úrslitaáhrif á Al-
þingi. Allan ágreining innan Alþ.
bdl. bærd að harma, en þar
mundu hin stærri atriði ráða.
Ingólfur Jónsson, land-
búnaðarráðherra minnti í upp-
hafi máls síns á aðkomuna þeg-
ar viðreisnarstjórnin tók við
völdum. Hann sagði, að
þeir sem nú eru það ungir að
þeir muna ekki þá tíma ættu
að kynna sér það á hvaða vegi
þjóðin var stödd í upphafi þess
stjórnartímabils, sem nú hefur
staðið talsvert á áttunda ár.
Hann rakti síðan áhrifin af
stefnubreytingunni, sem ríkis-
stjórnin beitti sér fyrir 1960 og
sagði að þá hefði verið lagður
grundvöllur sð rnesta og giæsi-
legasta framfaratímabili sem
yfir þjóðina hefði komið.
Þá vék ráðherranr að virkj-
unarmálunum og sagði að með
stórvirkjun í Þjórsá hefði ný og
heillarík stefna ver*ð mörkuð i
virkjunarmálum. Með byggingu
álverksmiðjunnar fæst stor
kaupandi að þeirri raforku sem
virkjunin við Búrfeil hefur um-
fram aðrar þarfir landsmanna.
Þannig mun álverksmiðjan
borga öll þau lín, sem tekin
verða vegna þessarar virkjunar
og verða lánin því aldrei baggi
á þjóðinni. Með pessu er í raun
inni lagður grundvöllur að
áframhaldandi virkjunum í land
inu á ákjósanlegan hátt. Vegna
þess að rétt var að farið við
Ingólfur Jónsson
virkjun Búrfells má ætla að um
mörg ár a.m.k. verði raforkan
allt að 60% ódýrari en verið
hefði frá smærri virkjun í Þjórs
á. Þeir sem vildu smærri virkj-
un gleyma því að atvinnuveg-
irnir á vélaöld byggjast að
miklu leyti á því að þeir' eigi
kost á raforku með hagstæðu
verði. Víða um land munu
koma byggðakjarnar, sem not-
færa sér þá aðstöðu, sem til-
tölulega ódýr raforka veitir.
Margþætt löggjöf, sem sett
hefur verið undanfarið miðar að
því að jafna aðstöðuna og koma
í veg fyrir að öll fólksfjölgun
verði á Faxaflóasvæðinu. Árang
urinn er þegar farinn að koma
í ljós. Skv. manntali Hagstof-
unnar hefur fólki nú fjölgað f
ýmsum byggðarlögum, þar sem
fækkun varð fyrir 5—10 árum.
Löggjöf um landbúnað sem rik-
isstjórnin hefur beitt sér fyrir
hefur átt stóran þátt í hagstæðri
þróun landbúnaðarins og bætt-
um kjörum bænda. Nefna má
að mikil endurbót hefur verið
gerð á bændaskólunum og að-
sókn aukizt mjög mikið að þeinr
í lok vinstristjórnartimabilsins
voru lánasjóðir landbúnaðarins
gjaldþrota en árið 1966 voru
veitt 1578 lán að upphæð 154,1
milljón króna úr stofnlánadeild
landbúnaðarins. Síðan 1960 hef-
ur oftast tekizt að greiða fullt
grundvallarverð fyrir afurðirn-
ar. Mátti það verða vegna lag-
anna um verðtryggingu
búvara, sem seljast á
lágu verði erlendis. Áður en nú-
verandi ríkisstjórn komst til
valda urðu bændur sjáifir að
bera tapið af slík/um sölum.
Miklar umbætur hafa verið gerð
ar á jarðræktarlögum og rækt
unin stóraukizt. Fram tii 1960
var ríkisframlag skv. jarðrækt-
arlögum 5—10% af heildarkostn
aði en síðustu 5 árin hefur þetta
hækkað mjög mikið og var
1965 18,2% af heildarfjárfest-
ingu í sveitum.
Búnaðaríélag íslands hefur
fært út kvíarnar í tíð núver-
andi ríkistjórnar, aukið leiðbein
ingarstarf o.fl. Árið 1958 var
fjárveiting til þess 2.6 milljónir
en 1967 13,6 millj. Á valdatíma
Framsóknarmanna fengu búnað
arsamböndin 520 þús. í framlag
en 1967 er það áætlað um
4 millj.
Árið 1961 ákvað Stéttarsam-
band bænda að gera áætlun um
hugsanlegar framkvæmdir 1
landbúnaði fyrir áratuginn 1961
—1970.
A hálfnuðu áætlunartírr.abil-
inu kemur í Ijós, að framkvæmd
irnar eru miklu meiri á flestum
sviðum en inenn þorðu að gera
áætlun um. Aukinn stuðningur
ríkisvaldsins með fjárfrarr.lög-
um og endurbótum á búnaðer-
löggjöf hef ír gert hinar miklu
framkvæmdir áhugasamra og
dugandi bæt’da mögulega.-.
í tíð vinstri stiórnarinnar var
tollur af flestum búvélum 33%
en fyrir 4 árum var tol.urinn
lækkaður 10%.
Framleiðnisjóður landbúnað-
arins var stofnaður í vetur með
50 millj. kr. stofnframlagi. Jarð-
eignarsjóður ríkisins verður stofn
aður með 36 millj. kr. framlagL
Mikið af þeim endurbótum sem
gerðar hafa verið á landbúnaðar
löggjöfinni síðustu 7 árin hefur
verið gert í góðri samvinnu við
stjórn Stéttarsambands bænda og
trúnaðarmanna bændastéttarinn-
ar.
Fram'hald á bls. 19.