Morgunblaðið - 12.04.1967, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. APRÍL 1967.
19
V
f - UMRÆÐURNAR
Framhald al bls. 14.
" í>á benti Ingólfur Jónsson á
að fjárframlög til fiskræktar
hefðu verið stóraukin og hefði til
koma fiskræktarstöðvarinnar í
Kollafirði átt drjúgan þátt í
auknum áhuga á fiskrækt en
kostnaður við hana er nú kom-
inn í 20 millj. Ráðherra sagði að
rafvæðing sveitanna vær vel á
veg komin en lokaátakið væri
þó eftir. Um síðustu áramót hefðu
3320 býli rafmagn frá samveit-
um en frá einkarafstöðvum 1326
býli. Má því ætla að um 700 býli
hafi ekki rafmagn. Árið 1953
fengu 148 býli rafmagn en þá
mátti vegalengd milli bæja ekki
vera yfir 1 km. Á árunum 1960
1965 fengu 188 bæir rafmagn ár
lega að meðaltali og á sl. ári voru
tengdir 210 bæir. Nú er vega-
lengdin allt að 1% km. milli
bæja og verður því kostnaðar-
samara en áður. Raforkusjóður
lánar að jafnaði 50 þús. kr. til
kaupa á dísilvélum með 6% vöxt
um til 10 ára. Á sl. ári fengu
200 bændur þess konar lán.
Ingólfur Jónsson vék að síð-
ustu að vegamálum og sagði að
síðasta ár vinstri stjórnarinnar
hefði verið varið til vegagerðar
aðeins 83 milljónum kr. eða
4,8% af útgjöldum ríkissjóðs og
útflutningssjóður meðtalinn. Þá
þótti aldrei fært að gera stórt
átak í vegamálum. Siðan hefur
Reykjanesbrautin verið gerð, veg
ur fyrir Ólafsvíkurenni, Stráka-
vegur, Múlavegur og vegagerð
skv. Vestfjarðaráætluninni. Fram
kvæmdir þessar hafa kostað
hundruðir milljóna. Með vega-
lögunum 1963 var stigið mikið
framfaraspor. Tekjur vegasjóðs
hafa jafnan orðið meiri en áætl-
að var. 1967 mun ríkissjóður út-
vega fé til vegar milli Húsavíkur
og Mývatnssveitar að kísilverk-
smiðjunni. Sá vegur mun kosta
52,6 milljónir kr. og verður unn
ið á þessu ári fyrir um 30 millj-
ónir.
Á þessu ári verður varið til
vegamála samtals 480 milljón-
um króna eða 600% hærri upp-
hæð en 1958. Um leið og unnið
er að því að auka vegaféð er
ákveðið að undirbúa vegagerð
með varanlegu slitlagi, þar sem
umferðin er mest. Er hér um að
ræða 200—300 km. vegalengd
næstu árin. Undirbúningur verð
ur hafinn á þessu ári og unnið
að því að ljúka við hann á árinu
1968 til þess að fyrir liggi út-
boðslýsingingar seinni hluta
þess árs og hefjast megi handa
um framkvæmdir 1969 en þá
hefst nýtt fjögurra ára áætlun-
artímabil í vegagerð. Unnið
verður að því að fá erlent fjár-
magn til'vegagerðar sem nemur
allt að 40% af heildarkostnaði.
Jón Skaftason (F) sagði í upp-
hafi, að þar sem stjórninni hefði
ekki tekizt að sigrast á verð-
bólgunni, væri hennar starf unn
ið fyrir gýg. Þrátt fyrir ýmis
mál, er hún hefði komið fram
með, hefði henni ekki tekizt að
sigrast á því, er hún sjálf taidi
mikilvægast.
Nú berðust allir atvinnuvegir
í bökkunum vegna óðaverðbólgu
og dýrtíðar. Þrátt fyrir góðæri,
væru atvinnuvegirnir flakandi í
sárum og olli því gengisfellingar,
frjáls innflutningur og röng
stjórnarstefna. Verðlag hefði
hækkað í stökkum og afleiðing-
in væri öllum kunn.
Þá ræddi þingmaður um hag
einstakra atvinugreina og sagði,
að þar væri allt á sömu bókina
lært. Lánsfjárhöft og vaxtabyrði
aiuk óðaverðbólgu sliguðu þá.
Það hefði að visu hjálpað sjáv-
arútveginum, að ný tæknl kom
til sögunnar, er gerði meiri afla
mögulegan. En gróðanum hefði
verið eytt heimskulega og væri
útvegur nú í kalda koli. Bjarna
hæddist oft að viturlegri gjörð
Hermanns Jónassonar 1958, en
úrræðaleysið, er hann talaði svo
mikið um, hefði komið fram á
honum sjálfum.
Gísli Guðmundsson (F) sagði í
upph., að það hefðu verið komm-
únistar, er bjargað hefðu ríkis-
stjórninni 1963. Þá gagnrýndi
hann stefnu ríkisstjórnarinnar í
efnahagsmálum og sagði, að það
frelsi, er hún þættist vernda,
væri stjórnleysi.
Ræðumaður sagði, að þótt um-
bætur hefðu sumpart orðið á lög
gjöf, væri ríkisstjórnin skilnings
sljó á margan hátt. Framsóknar-
menn hefðu nú í fimm ár lagt
fram frv. um efling landsbyggð-
ar. Hefðu stjórnarsinnar í fyrstu
sagt, að frv. væri óþarfi og út
í hött, en svo hefði farið, að þeir
hefðu rumskað. Áliðja hefði verið
staðsett á höfuðborgarsvæðinu,
sogdæla, er stórvirk yrði á næstu
árum. Þá hefðu ráðherrar sett á
fót atvinnujöfnunarsjóð. En reip
togið milli milljarða áliðju og
millj. sjóðsins yrði ójafnt. Yrðu
landsmenn því að gera sér ljósa
hættuna af eyðingu landsbyggðar
og hefjast handa um að vernda
hana. f stórum landshlutum væri
varizt í vök, og án mikilli átaka
yrði ekki hægt að loka fyrir
sogdæluna í Straumvík. Endaði
ræðumaður með því að heita á
þjóð til átaka á þessu sviði.
Að lokum töluðu tveir af þing-
mönnum Alþýðuflokksins. Birgir
Finnsson (A) benti á, hve miklu
farsælli efnahagsaðgerðir núver-
andi ríkisstjórnar hefðu reynzt en
tilraunastarfsemi skammlífra
stjórna um langt skeið á undan
henni. Með viðreisninni hefði
komizt festa á efnahagsmálin.
Stuðningur við stjórnarandstæð-
inga mundi aðeins leiða til niður-
rifs: Kjarni „hinnar leiðarinnar*-
væri yfirboð og tækifærisstefna.
Áróður stjórnarandstæðinga hefði
þó borið nokkurn árangur og
valdið því, að ekki hefði tekizt
enn betur að stemma stigu við
verðbólguáhrifum. Þó vissu allir
sem til þekktu, að lýsingar þeirra
á erfiðum högum atvinnulífsins
væru mjög ýktar. Fjárfesting í
atvinnuvegunum hefði aldrei ver
ið meiri en sl. 4 ár — og 3'31
millj. kr. af tekjuafgangi ríkis-
sjóðs nú hefði verið greidd til
■bankakerfisins, til þess að hægt
væri að láta það fé ganga til
atvinnuvegarina. Útlán á sl. ári
hefðu aukizt meira en innlán.
Það yrði ógæfa þjóðarinnar, ef
stjórnarandstæðingar fengju nú
tækifæri til að brjóta niður efna
hagskerfið. Kjósendur mættu
því ekki stefna afkomu sinni í
tvísýnu með því að styðja þá.
Valið væri um glundroða og
sundrung — eða heilsteypta
samvinnu. Þjóðinni hefði aldrei
vegnað betur en á. því festu-
timabili, sem ríkt hefði sl. 8—9
ár.
Sigurður Ingimundarson (A)
kvað aðalmarkmið stjórnmál-
anna að auka það, sem til skipta
kæmi handa þjóðfélagsþegnun-
um. Óábyrg stjórnarandstaða
reyndi nú að gera allt tortryggi-
legt. Þeim væri vorkunn slíkur
sem viðskilnaður vinstristj. hefði
verið: Vísitalan hefði hækkað
um 17 stig á síðustu þrem mán-
uðum stjórnartímabils hennar,
staða landsins út á við verið
hin versta og algjört úrræða-
leysi ríkt. Síðan hefði hafizt upp
bygging núverandi stjórnar-
flokka. Stjórnarandstaðan yrði
að viðurkenna, að margt hefði
áunnizt, en reyndi að telja fólki
trú um að það væri eingöngu
að þakka góðæri til lands og
sjávar. Sannleikurinn væri þó
sá, að árferði hefði verið með
ýmsu móti í tíð núv. stjórnar.
m. a. hafís fyrir landi meiri en
oft áður tún kalið, heyfengur
misjafn, kartöfluuppskera brugð
ist o. fl. í landbúnaði; — gæftir
oft verið misjafnar og vertíðar-
afli sízt meiri en tæknibúnað-
ur og sókn gerði eðlilegt. Það
væri fyrst og fremst hin mikla
fjárfesting, t. d. í síldariðnaðin-
um, sem leitt hefði til góðrar
afkomu. Góðærið lægi helzt i
eflingu atvinnuveganna til lands
og sjávar fyrir forgöngu ríkis-
stjórnarinnar. í stað hafta,
skammtana, svarts markaðar o.
fl. í nærri 30 ár, gæti íslenzka
þjóðin nú horft framan í aðrar
þjóðir, ekki aðeins í menningar-
legum efnum heldur líka í efna
hagslegum. Ekki væri ástæða til
svartsýni, en gjalda bæri var-
hug stjórnarandstöðunni þ.á.m.
Framhald á bls. 31.
Tvö lagafrv. Jóns ísbergs
JÓN ísberg lagði fram á Al-
þingi í gær tvö lagafrumvörp
um breytingu á sveitarstjórnar-
lögum og um breytingu á girð-
ingalögum.
Næstum því einu tekjur ríkis-
sjóða eru sýslusjóðsgjöld. Eru
þau lögð á hreppana eftir regl-
um 101. gr. sveitarstjórnarlaga,
nr. 58/1961, eða eftir fasteigna-
mati að einum þriðja, saman-
lögðum nettótekjum og nettó-
eign að einum þriðja og eftir
tölu verkfærra manna að ein-
um þriðja.
Samkvæmt eldri vegalögum
áttu hreppstjórar að semja skrár
yfir verkfæramenn i hreppum,
en ákvæði um slíkar skrár er
ekki að finna í nýju vegalögun-
um, enda ekki notaðar nú nema
sem gjaldgrundvöllur sýslusjóðs-
gjalds. Þarna vantar því ákvæði
um, hver eigi að semja verk-
færra manna skrá. Hreppstjórar
hafa gert það, en það er ekki
lengur skylda þeirra. En hver
svo sem gerir það, þá er það
aukavinna, sem komast má hjá,
ef þetta frumvarp nær fram að
ganga, en þá er gert ráð fyrir, að
þriðjungur sýslusjóðsgjalds
verði íagður á eftir íbúatölu
hreppanna. Auk þess má benda
á, að stundum getur orkað tví-
mælis, hvort . telja beri mann
verkfæran eða ekki, t. d. mann,
sem er 65% öryrki. Þessi breyt-
ing hefur ekki fjárhagsþýðingu,
aðeins verið að gera fram-
kvæmd ákveðinna laga einfald-
ari og öruggari.
í greinargerð síðarnefnda skv.
frv. segir:
f 2. mgr. 7. gr. girðingalaga
segir svo: „Nú er landamerkja-
girðing, sem kostuð hefur verið
eftir öðrum hlutföllum en um
getur í 5. gr. (sem aðalregla %
á móti % og % á móti %), og
skal þá viðhald hennar falla und-
ir fyrirmæli 5. gr., eftir að lög
þessi hafa öðlazt gildi“. Þessi
ákvæði laganna gera löglega
gerða samninga að engu, og
getur orkað tvímælis, hvort þau
geta staðizt fyrir dómstólunum.
Hafi t. d. bóndi selt jörð, sem
liggur að hans jörð, og ákveðið
hafi verið, að kaupandinn fengi
og héldi við landamerkjagerð-
ingu, enda tekið tillit til þess
við söluverð jarðarinnar, þá
svipta lögin bóndann eign, eða
réttara að orða það þannig, að
þá leggi lögin kvaðir á seljand-
ann, sem hann hafði keypt sig
undan. Sama gildir um nýbýling,
sem fær land undir nýbýli með
góðum kjörum gegn því að girða
landið og halda girðingunni við.
Svo má snúa dæminu við: Bóndi
afhendir upprekstrarfélagi væna
sneið af landi sínu gegn því, að
upprekstrarfélagið girði milli af-
réttar og heimalands og haldi
girðingunni við. Þá hefur þessi
bóndi í rauninni verið sviptur
% af söluverði eignar sinnar.
Öll þessi dæmi eru tekin úr dag-
lega lífinu. í tveimur hinna fyrri
dæma stóð fjl, að farið yrði í
mál, en sættir tókust. f síðasta
dæminu er girðing nýsett upp,
svo að um viðhald hefur vart
verið að ræða, enda telur upp-
rekstrarfélagið sig bundið af
gerðum samningi, þóft tilvitnuð
lagaákvæði gætu bent til annars.
Þessi breytingartillaga við girð-
ingalögin er því flutt til þess að
koma í veg fyrir hugsanleg mála
ferli.
- KOMMÚNISTAR
Framhald af bls. 32.
voru þeir reiðubúnir til að láta
til skarar skríða.
Uppstillinganefnd Alþbl. starf
aði fram á síðustu stund og
reyndi að ná samkomulagi en
það voru látalæti ein því að
kommúnistar voru þegar búnir
að ákveða hvernig listinn skyldi
skipaður. Þeir höfðu haldið uppi
víðtækri félagssöfnun og á fund-
inum gengu inn 108 nýir félags-
menn úr þeirra hópi. Fólkið sem
stofnaði Alþbl.félagið sl. vor
sást þar varla. Síðustu dagana
fyrir fundinn héldu kommún,-
istar uppi heiftugri níð og rógs-
herferð gegn Jóni B. Hannibals-
syni, sem Hanníbalistar höfðu
krafizt að skipaði 2. sætið á Hsc-
anum. Þessari rógslherferð var
stjórnað af sjálfum starfsmanrú
Alþýðubandalagsfélagsins Svav-
ari nokkrum Gestssyni og fór
hún fram á vinnustöðum, mann-
fundum, götuhornum, síma-
viðtölum og annars staðar sem
því varð við komið. Og þeg-
ar á fundinn var komið voru
kommúnistar reiðubúnir til þess
að láta höggið ríða og það með
myndarlegum hætti.
Seinni hluta mánudags gerðu
Hanníbalistar örvæntingarfulla
tilraun til þess að ná samkomu-
lagi um að Alfreð Gíslason yrði
í 2. sæti en Jón Hanníibalsson í 4.
Því höfnuðu kommúnistar.
Fyrsta mál á dagskrá fundar-
ins voru lagabreytingar en þeg-
ar það mál hafði verið afgreitt
með frestun var framfboðsmál-
ið tekið fyrir. Hörður Bergmann
framsögumaður meirihluta upp-
stillinganefndar fylgdi tillögunni
úr hlaði en að Henni stóðu auk
hans Einar Hannesson, Sig-
ríður Hannesdóttir, Karl Guð-
jónsson og Guðmundur Vigfús-
son. Tillaga þeirra um fyrstj
sex menn var pessi: 1. Magoús
Kjartansson, 2. Einar Hannesson,
3. Eðvarð Sigurðsson, 4. Jón B.
Hanníbalsson, 5. Adda Bára Sig-
fúsdóttir, 6. Ingi R. Helgason.
Framsögumaður minnihluta
uppstillingarnefndar var Guð-
mundur J. Guðmundsson. Ha-in
fór í fyrstu nokknum viðurkenn
ingarorðum um Einar Olgeirs-
son og Alfreð Gíslason en vék
síðan að Jóni Hanníbalssyni og
sagði að hann væri að vísu
nokkrum hæfileikum búinn en
aðallega þekktur fyrir að breiða
út níð um samherja sína. Var nú
gripið fram í fyrir Guðmundi og
hann krafinn skýringa á þessum
ummælum en hann skeytti því
engu og vék að kostum Magnús-
ár Kjartanssonar. Tillaga Guð-
mundar, sem að stóðiu Ingi R.
Helgason og Guðmundur Jóns-
son var eftirfarandi: 1. Magnús
Kjartansson, 2. Eðvarð Sigurðs-
son, 3. Jón Snorri Þorleifsson,
4. Ingi R. Helgason, 5. Sigur-
jón Þorbergsson, 6. Adda Bára
Sigfúsdóttir.
Næstur stóð upp Sigurður
Guðgeirsson, og sagði að ræða
Guðmundar J. Guðmiundssonar
hefði verið svívirðileg. Á sama
hátt væri framkoma allra þeirra
er stæðu að tillögum minnihlut-
ans. Allt flokkskerfi Sósíalista-
flokksins hefði verið notað til
þess að reka stanzlausan áróður
og lygar. Löngu áður en listinn
kom 'fram innan uppstillinga-
nefndarinnar hefði verið hringt
í meðlimi Sósíalistafélags Reykja
víkur og þeim sagt hvaða menn
þeir mættu kjósa. Þessi vinnu-
brögð kvaðst Sigurður Guðgeirs-
son vilja fordæma og lýsti síðan
yfir stuðningi við tillögu Harðar
Bergmanns o.fL
í ræðu Harðar Bergmanns kom
fram að hann hefði óskað eftir
því í uppstillinganefndinni að
Alfreð Gíslason skipaði 23. sæti
listans í stað Jakobs Benedikts-
sonar en Alfreð lýsti því yfir á
fundinum að hann tæki ekki
sæti á framboðslista félags, sem
ætti sér engin iög. Þessu næst
fór fram atkvæðagreiðsla og
fóru kommúnistar með algjöran
sigur af hólmi, listi þeirra fékk
254 atkv. gegn 81.
Þá tók til máh Hanníbal Valde
marsson, formaður Alþýðu-
bandalagsms. Hann kvaðst hafa
átt þátt í því að stofna
Alþbl.. ásamt Einari Olgeirs-
syni 1956. Það hefði komið
til tals að hann skipaði 2.
sætið á framboðslista þess í
Reykjavik 1959 og Alfreð Gísla-
son í 3. sæti. Hann sagðist hafa
valið þann kost að fara í fram-
boð á Vestfjörðum, sem að
margra mati hefði verið von-
laust. Hefði hann unnið þær
kosningar, og enn færi hann I
framboð sem hann teldi ekki
öruggt. Hefði hann á sínum tíma
setið áfram í 2. sæti í Reykjavík
skipaði hann það vafalaust
enn. Þessum hlutum hefði hann
unað meðan staðið hefði verið
að málum af drengskap en nú
gæti hann ekki setið hjá lengur
þegar slík vinnubrögð væru við-
‘höfð, sem Sigurður Guðgeirsson
hefði lýst. Kvaðst hann ekki ef-
ast um að allt væri satt og rétt
sem har.n hefði sagt. Hanníbal
sagði að það hefði verið sam-
þykkt og ekkert við því að segja
að erfðaprins Sósíalistaflokksins
fengi 1. sæti í Reykjavík. Þá
hefði jafnframt verið eðlilegt að
samstárfsaðilinn hefði ráðið 2.
sætinu, í það sæti hefði verið
stungið upp á ýmsum sem ekki
hefðu gefið kost á sér og því
hefði verið stungið upp á Jóni
B. Hannibalssyni. Þá hefði hafizt
slíkur hatrammur áróður á
vinnustöðum, götum og annars-
staðar gegn honum að ann-
að eins hefði ekki þekkst. Við
þessi orð Hanníibals hófust hróp
og köll fram úr salnum og hróp-
að var: Jón er ekki sama og
Hanníbal. Þá barði Hannibal
Valdemarsson i ræðupúltið og
sagði: Hanníbal er ekki til um-
ræðu hér heldur Jón. Síðan
hefði. það verið boðið til sam-
komulags að Einar Hannesson
yrði settur í 2. sæti en Jón í 4.
Kommúnistum hefði hins vegar
ekki nægt það. Það eitt væri
þeim nóg að Jón' væri ekki á
listanum. Jón skyldi látinn
gjalda þess, að hann væri son-
ur föður síns. Hannibal kvaðst
manna seinastur halda fram
þessum manni, ef hann teldi
hann óhæfan sökum hæfileika-
skorts. En þótt kommúnistar
teldu hann óhæfan, sem þeir
hefðu raunar talið um sig fyrr
á árum, væri það ekki endan-
legur dómur ,enda benti per-
sónuníðið til þess að annað lægi
að baki. Hanníbal ræddi síð-
an nánar bolabrögð Sósíalista-
flokksins og kvaðst hræðast það
að nú væri búið að ganga af
Allþbl. dauðu.
Næstur tók til máls Berg-
mundur Guðlaugsson úr Mál-
fundafélagi jafnaðarmanna og
sagði að hér hefði mikill harm-
leikur skeð. Hann kvaðst aldrei
framar mundi skipta sér af Al-
þýðulbandalagirnu.
Sigurður Guðgeirsson, sem
samkomulag hafði náðst um sem
næsta formann Alþbl.félagsins,
lýsti því yfir að hann gæti ékki
tekið slíkri kosningu eftir það
sem gerst hefði.
Guðrúr. Helgadóttir, varaborg
arfulltrúi All ’»1 og Einar Bragi
sögðu sig úr Alþbl.
Þannig lauk þessum sögulega
fundi, þegar kommúnistar gengu
endanlega milli bols og höfuðs
á Hannibal Valdemarssyni og
stuðningsmönnum hans.
Framboðslisti Alþbl. sem nú
hefur verið samþykktur er í öll-
um aðalatriðum hreinn flokks-
listi kommúnista Jón Snorri
sem skipar 3. sæti hans mun að
vísu ekki flokksbundinn komm-
únisti, en hann hefur jafnan stað
ið með hinum harðsnúnustu
Moskvukommúnistum. Hins veg
ar vekur það mikla furðu að Sig-
urjón Þorbergsson, sem m.a. er
í útgáfustjórn Frjálsrar þjóðar
hefur tekið sæti á listanum. í
öllum meginatriðum má nú
segja að það samstarf vinstri
jafnaðarmanna og kommúnista
sem hófst með klofningi Héðins
1938 og var endurnýjað með
klofningi Hanníbals 1956, hafi
runnið sitt skeið á enda. Komm-
únistar hafa leikið sinn hefð-
bundna leik að lyfta upp til
mannvirð.nga um skeið mönn-
um, sem gengið hafa til sam-
starfs við þá en troða þá síðan
endanlege niðui í svaðið.
Engum getum skal nú að þvl
leitt hver viðbrögð Hanníbals
Valdemarssonar, Björns Jónsson
ar, Gils Guðmundssonar, Karls
Guðjónssonar o. fl. verö**