Morgunblaðið - 03.10.1967, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. OKT. 1967
Litlar líkur á gosi - Þó
ekkert hægt að fullyrða
í samtali við Morgunblaðið
sagði Jón Jónsson, jarðfræðing-
ur hinn 14. seph sl. að hann
hefði í surhar unnið að rann-
sókum á Reykjnesi Hann seg-
ir ennfremur' í viðtalinu að á
hluta á svæðinu haldi hann að
umbrot eða hræringar séu að
aukast og hiti að hækka. Hann I
sagðist þó ekki vita um ástæð-
una en hann kvaðst myndi ætla
að svona yrði undanfari eldgoss.
- segir Sigurður Þórarinsson
Sögulegar heimildir um gos á Reykja-
nesi og rannsóknir á hverasvœðinu
NÚ ÞESSA dagana beinist hug-
ur manna mjög að jarðhræring-
um og umbrotum í leirhverun-
um skammt frá Reykj anesvita.
Morgunblaðið hefir snúið sér til
Sigurðar Þórarinssonar jarð-
fræðings, sem er allra manna
fróðastur um eldgosasögu lands
ins. Óneitanlega er Reykjanes-
ið (þe.. sjálft suðvesturhorn
Reykjanesskagans) mjög mikið
jarðlhita- og eldgosagvæði, en
ofanjarðar eldgos hefir ekki orð
ið á Reykjanesi frá því fyrir
1343, en þá er rætt um Nýja-
hraun, sem nú heitir Ögmund-
arhraun bæði í Kjalnesingasögu
og annálum frá 1343.
Er við spurðum Sigurð hvort
hann teldi að hér væri um und-
anfara eldgoss að ræða, sagði
hann að sér virtíst ekki miklar
líkur til þess, hins vegar væri
aldrei hægt um það að segja.
Hér væri um leirhverasvæði að
ræða og þess væru mörg dæmi
að leirhverasvæði hér á landi
breyttu sér og það stórum
meira, en hér hefði orðið. Mætti
þar nefna Þeystareyki og Hvera
gérði.
Elzta örugga heimildin um
eldgos undan Reykjanesi er frá
1211. Hins vegar er talað um
eldgos í Trölladyngju 1151 og
er það hið elzta, sem ritað hef-
ur verið um gos þar, annað 1188
og hið þriðja á 14 öld. Sumir
vilja þó halda að hér sé um að
ræða eldgos í Dyngjufjöllum
sem einnig voru nefnd Trölla-
dyngja, en ég er hins vegar á
þeirri skoðun að hér sé um
Reykjanes að ræða.

0 1 2 3 4 5 km
i___i___i____i___i____i
0 1 2 3 mi I es
l------1-----1-------1
64
24°
1583 1422 eLdeyjar
' Q2IQ
1240 *
1238 S s
1231 s
1226 s
50Km
22°
Kort Sigurðar
Þórarinssonar
af eldgosum á
og við Reykja-
nes er sýnir frá
hvaða árum gos
in eru.
ES]
Gígar
Hraunbungur »rá því fyrir
jökultíma
Hraunstraumar úr sprungum
Hraunsprungur úr dyngjum
Kort Jóns Jónssonar af Reyk janeshælnum.
Sigurður Þórarinsson benti
okkur á að hann hefði haft
spurnir af neðansjávargosi und-
an Reykianesi frá 1926.
— Infrarauðu mælingarnar
og aukning hitans bendir óneit-
anlega til þess, sagði Sigurður
— að það er ekki hægt að full-
yrða um að gos kunni að koma
þarna upp. Bf þetta færi veru-
lega í vöxt og vatnsmagn færi
að aukast, myndi þetta lýsa sér
á svipaðan hátt og Öskjugosið.
Þarna yrði nær örugglega um
hraungos að ræða, ef til kæmi,
og þetta er á stað sem stór-
hætta myndi vart fylgja gosinu.
Hins vegar yrði jarðskjálfta-
hættan sennilega meiri.
Reykjanesið sjálft er allt fullt
af jarðsprungum af völdum
jarðhræringa. Til fróðleiks birt
um við hér tvö kort, annað af
Reykjanesinu eftir Sigurð Þór-
arinsson þar sem sýnir ártöl um
gos, sem um er vitað fró fyrstu
tíð sagnaritunar. Hitt kortið er
af sjálfum Reykjaneshælnum
Jón Jónsson jarðfræðingur og Baldur Líndal efnaverkfræðingur við töku sýnishorna á hvera og er eftir Jón Jónsson, jarð-
svæðinu í gær. fræðing.
__________3__
STAKSTEINAR
Þriðja hjólið
í alþingiskosningunum 1953
kom fram á sjónarsviðið nýr
stjórnmálaflokkur, sem nefndi
sig Þjóðvarnarflokk íslands.
Helzta baráttumál hans var and-
staða gegn dvöl varnarliðsins
hér á landi og hann var stofn-
aður vegna þess, að aðstandend-
ur hans töldu kommúnista bresta
siðferðilegan styrk til þess að
heyja þá baráttu vegna annar-
legra áhrifa erlendis frá. Flokk-
ur þessi fékk tvo þingmenn
kjörna í þeim kosningum en síð-
an ekki sögunna meir. Sums
staðar í sveitum var sagt, að það
væri skörungur mikill kominn á
þing, þegar djúp og hljómmikil
rödd annars þingmanns þessa
flokks barst út um landið á bylgj
um hljóðvarpsins. Einum áratug
síðar gekk sá maður aftur inn í
sali Alþingis, nú sem einn þing-
manna Alþbl. því að Alþbl. hafði
bætzt þriðja hjólið. Þriðja hjól-
ið þótti svo mikilsvert, að því
var úthlutað öruggu þingsætó í
Reykjanesi og fjórða sætí í
Reykjavík, að vísu ekki átaka-
laust. Til þess þurfti bréf á föstu
daginn langa 1963 frá formanni
Alþbl. til Sósíalistaflokksins þar
sem tilkynnt voru samvinnusiit,
ef þriðja hjólið yrði ekki sett
undir vagninn. Kommúnistar
voru ekki reiðubúnir til þess þá
að standa í slíkum stórræðum og
urðu við úrslitakostunum — á
sinn hátt, þeir samþykktu
Reykjavíkurlista Alþbl. án
fjórða sætisins.
Barátta um ritarasæti
Á Iandsfundi þeim, sem
Alþbl. efndi til á sl. hausti skyldi
m.a. kjósa formann, varafor-
mann og ritara. Formaður og
varaformaður voru kosnir á
fundinum en ekki ritari. Ástæð-
an var sú, að þriðja hjólið átti
að fá ritarasætið, Gils Guðmunds
son skyldi í það kjörinn en tveir
áhrifamenn í röðum Sósíalista-
flokksins, Lúðvík Jósefsson og
Magnús Kjartansson vildu ekki,
að honum yrði sýnd slík virð-
ing á sjálfum landsfundinum og
hótuðu mótframboði. Af því
varð því ekki, að ritari yrði
kjörinn á landsfundinum en í
staðinn var Gils kjörinn ritari
framkvæmdanefndar á frægum
fundi. Lúðvik Jósefsson hafði
um þessar mundir •augastað á
Reykjaneskjördæmi fyrir sjálfan
sig. Hann taldi sig geta styrkt
stöðu sína innan þingflokksins
með því að fara sjálfur fram í
Reykjanesi en tefla einhverjum
góðvini sínum fram á Austur-
iiandi. Þessi ráðagerð Lúðviks
mistókst. Magnús Kjartansson
hafði líka sínar ástæður. Hann
vildi koma Inga R. Helgasyni í
framboð í Reykjanesi en sú ráða
gerð mistókst einnig. En vegna
þessara ,hugsjóna“ Lúðvíks og
Magnúsar vildu þeir ekki sýna
Gils þann heiður að kjósa hann
ritara á landsfundinum sjálfum.
Bandingi „velgerðar-
monna“ sinna?
Hinir svonefndu „þjóðvarnar-
menn“ — þriðja hjólið, eiga því
kommúnistum litlar þakkir að
gjalda. Þeir hafa jafnan barizt
gegn þvi, að þessi fámenni hóp-
ur kæmist til áhrifa innan Al-
þýðubl. En þegar upp úr sauð sl.
vor og Alþbl. í Reykjavík klofn-
aði brast „skörunginn“ frá 1953
kjark. Hann gaf út eymdarlega
yfirlýsingu um að átökin í
Reykjavík væru honum óvið-
komandi. Þetta gerði hann af
ótta við, að kommúnistar í
Reykjaneskjördæmi sviptu hann
þingsætinu áður framboðsfrestur
rynni út. Eftir nokkra daga kem
ur Alþingi saman til fundar. Þá
má búast við tíðindum úr þing-
flokki Alþbl. Viðsjár munu þar
meiri en menn grunar. Ekki sízt
vegna þess, að menn telja, að
þriðja hjólið í þingmannahópi
Alþbl. sé orðinn bandingi „vel-
gerðarmanna“ sinna. Brestur
hann enn kjark?