Morgunblaðið - 09.12.1967, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. DES. 1967
Afnema ber landsprdfiö
í núverandi mynd
— segir Steindór Steindórsson
í grein í „Heima er bezt“
STEINDÓK Steindórsson,
skólameistari á Akureyri, rit-
ar athyglisverða grein um
landsprófið í nóvemberhefti
tímaritsins „Heima er bezt“.
I grein þessari segir höfund-
ur m.a.: Eins og nú er því
komið, teldi ég réttast að af-
nema landsprófið í þeirri
mynd, sem það er nú, en fela
skólunum sjálfum að búa
nemendur sína undir fram-
haldsnám í menntaskólun-
um.“ Hér fer á eftir grein
Steindórs Steindórssonar,
^em er ritstjórnargrein blaðs-
ins:
Miklar umræður 'hafa orðið
U'in landsprófið að un.danförnu.
Meðal annars Ihaf tveir skóla-
stjórar borið fram þungar ásak-
anir á h endur einum prófnefnd-
armanna, og formaður nefndar-
innar haldið þar uppi vörnuim.
Ekki skal hér tekin afstaða til
þeirr'ar deilu, en mjög ber að
hanma, að 'hún skuli hafa upp
komið. Þótt margt hafi verið um
landsprófið sagt á liðnum árum
og oft hart á það deilt, hafa störf
einstakra prófnefndarmanna
eik'ki sætt gagnrýni, né nokkurn
tíma verið dregið í efa, að þeir
ræktu störf sín af fyllstu sam-
vizkusemi. Svo mun og vera enn,
þótt einhver mistök hafi á orðið
um val verkefna. En ásakanir
eins og þær, sem hér hafa verið
fram bornar skapa óró og tor-
tryggni um störf nefndarinnar,
líkt og fara mundi, ef sakir væru
_bornar á dómara í hæstarétti. En
landsprófsnefnd er hæstiréttur i
mikilvægum tímamótum í lífi
unglinga, og úrskurður hennar
og störf ráða vissulega miklu um
örlög hundraða æskumanna á árj
hverju. Þar má því ekki skapast
tortryggni um störf, jþótt kerfið
sjálft verði gagnrýnt. En deila
þessi er þó ekki nema auka-
atriði í þessu máli. Aðalatriðið
er, hvort landspróf með þeim
hætti, sem það nú er haldið,
skuli halda áfram að vera til
sem örlagaríkur þáttur í skóla-
kerfi voru.
Próf þetta hefir nú verið háð
í meira en tvo tugi ára, svo að
full reynsla ætti að vera feng-
in um gagnsemi þess eða galla.
Frá öndverðu hefir það verið
óvinsælt, og ekki hafa vinsældir
þess vaxið síðari árini, og hefði
þó mátt vænta þess, þegar festa
var komin í starfið og nýjaibrum
ið af því komið. Bendir þgð
ótvírætt til, að hér sé eitthvað
að.
Eins og kunnugt er, þá er
landsprófið inntökupróf í
menntaskóiana, eftir að þeir
voru gerðir að fjögurra ára
skólum. Var það meðal annars
sett á fót, til 'þess að jafna að-
stöðu unglinga víðs vegar um
unglinga víðs vegar um land til
þess að fá þá undir’búnings-
fræðslu, sem nauðsynleg væri til
framhaldsnáms í menntaskólum.
Hefði það eitt mátt vekja fögn-
uð og skapa því vinsældir, þótt
önnur yrði raunin á.
Almannarómurinn er að vísu
ótraustur dómstóll, en oftast hef-
ir hann þó eitthvað til síns máls,
svo að varasamt er að sniðganga
hann með öllu, og hann hefir
dæmt landsprófið hart ,og gefið
því fáa formælendur. Að visu
tel ég margt hafi verið ómak-
lega um próf þetta rnælt, og
því fundið fleira til foráttu en
það á skilið. T.d. tel ég það eng-
an veginn jafnerfitt og oft er
um talað. Engu að síður hefi ég
verið því andvígur frá því
fyrsta, og ekkert leiðst í kennslu
eins og að þurfa að búa undir
það próf.
Höfuðgalli þessa próffyrir-
komulags er, hve vélrænt það
er. Prófnefnd velur verkefni
handa öllum skólum landsins,
sem undir það búa. Einkunna-
gjöf verður með þeim hætti að
telja saman punkta, og af því
leiðir að velja verður spurning-
arnar að nokkru eftir því, hvort
hægt er að svara þeim með jái
eða neii, ef svo mætti að orði
kveða. Sáralítið verður oft séð
á svörunum, hvort um skilning
er að ræða eða hreinan páffugls-
lærdóm. En af þessu leiðir
einnig, að spyrja. verður um
óteljandi smáatriði ,sem vel eru
fallin til svars, en skipta raun-
verulega litlu máli um kunnáttu
nemandans, eins og oft 'hefir
verið á bent. Kennarar, sem und
ir prófið foúa, freistast því vitan-
lega til að miða kennsluna við
það að foerja inn í nemendurna
svör við tilteknum spurningum,
en geta ekki gefið sér tóm til að
gæða kennsluna lífi eða persónu
leika. Eftir öll þessi ár er spurn-
ingaefni margra námsgreina svo
upp urið, að nærri lætur að unnt
sé að búa til 'kennslukerfi í sama
formi og foarnalærdómur Klaven
ÞEGAR svo var komið að allir
íbúar í tveimur sveitarfélöugm
nyrzt á Vestfjörðum voru flutt-
ir á brott og ekkert byggt býli
eftir á þessum slóðum, að und-
anskildum Hornbjargsvita, var
hafizt handa að tilhlutan Slysa-
varnafélags íslands um það að
koma upp skipbrotsmannaskýl-
um á þessari eyðiströnd.
Fyrst var horfið að því a'ð
setja vistir og annan búnað í
yfirgefin bæjarhús á þeim stöð-
um sem henta þótti.
Það var þó strax augljóst að
þar sem um var að ræða gömul
hús sem mundu fara í niður-
níðslu innan tíðar, ef þeim yrfi
ekki haldið við, sem mundi
verða mjög kostnaðarsamt, væri
ekki hægt a'ð gera ráð fyrir þvi
að þau yrðu nothæf til lengdar
sem athvarf nauðstaddra manna.
Þá kom það og einnig til að
þessi bæjarhús voru sum stað-
sett nokkuð fjarri sjó og þótti
því óheppilegt að nota þau i
þessum tilgangi.
Brátt var því tekið til við það
það að láta byggja ný hús og
var það gert þannig að þau voru
sett fullbúin saman á ísafirði,
smíðu'ð í flekum, voru síðan tek-
in sundur aftur og flutt á þann
stað, sem þeim var ætlað að
vera og sett þar upp. Nú hafa
verið sett upp sex ný hús og
auk þess er ennþá notast við
þrjú af gömlu húsunum. Skýlin
eru staðsett á þessum stöðum:
Hrafnsfirði og Sléttu í Jökul-
fjörðum. 1 Hrafnsfirði er nýtt
Hús en gamli bærinn á Sléttu er
ennþá notaður.
Sæbóli og Látrum í Aðalvík.
Á Látrum var byggt nýtt hús;
ess forðum. En þar var fræðun-
um skipað í spurningar og svör,
sem börndn lærðu hvorttveggja,
ef þau gátu, og stóðu sig vitan-
lega vel, bver svo sem skilning-
urinn var. Þetta er að mínum
dómi versti gallinn á landsprófs
fyrirkomulaginu. Kennsian verð
ur þurr og beinagrindarleg, og
prófið sjálft gefur einungis mynd
af þululærdómi nemandans, en á
enga lund verður séð, fover er
raunverulega skHningur hans og
þroski. Sama má að vísu segja
um fleiri próf, en þó er við-
horfið ætíð annað, þar sem kenn-
arinn prófar sjálfur, og gjörþekk
ir nemendur sína.
Eins og nú er því k'omið, teldi
ég réttast að afnema landspróf
í þeirri mynd, sem það er nú,
en fela skólunum sj'álfum að
búa nemendur sína undir fram-
haldsnám í menntaskólunum. Þó
tel ég ekki ósanngjamt að sam-
eiginieg verkefni og dómur væri
fyrir allt landið í íslenzkum stíl,
ólesinni stærðfræði og dönsku
eða ensku. Lágmarkseinkunn til
að standast prófið væri foin
sama og nú er. Skarpar yrði
ákveðið en nú um námsefni, og
haft um það samráð við mennta-
skólana. Héraðs- og gagnfræða-
skólum er fyllHega treystandi til
að annast þessi próf, og ég hygg
að nemendur yrðu betur búnir
undir framhaldsnámið með þess-
um haetti en nú er, og þjóðin
losnaði undan fargi landsprófs-
ins. Það mundi verða hverjum
skóla mentnaðarmál, að senda
frá sér sem bezt undirfoúna nem-
endur, og ef einhver skóli van-
rækti þá skyldu sína, biði hann
við það álitshnekki, sem erfitt
yrði að vinna bug á, nema með
samvizkusamlegu starfi.
var það gjöf frá kvennadeild-
inni í Reykj avík. Á Sæbóli er
notað gamalt barnaskólahús.
Fljótavík, þar var byggt nýtt
hús eftir að gömlu bæjarhúsin
urðu ónothæf.
Bú'ðir í Hlöðuvík, nýtt hús,
það annað sem byggt er þar, því
hitt fauk í ofsaveðri fyrir tveim-
ur árum.
Höfn í Hornvík, gömul bæjar-
hús.
Barðsvík. Þar hefir ekki verið
búið í óralanga tíð og var byggt
nýtt.
Furufjörður. Nýtt hús byggt
fyrir tveimur árum.
Steindór Steindórsson
Með þessum hætti yrði aðgang
ur að þessu undirfoún'ingsprófi
greiðari en nú er, því að ýmsir
skólar munu af ótta við lands-
prófið draga úr því, að sumir
nemendur þeirra þreyti það. Má
vel vera að með þeim hætti ?é
að óþörfu brugðið fæti fyrir
menn, sem betur hefðu haldið
námi áfram en ekki. Veit ég þess
dæmi.
Oss er lífsnauðsyn að efla
menntun þjóðarinnar, skapa
æskulýðnum skilning og víðsýni,
en hneppa hann ekki um of í
viðjar þröngra kunnáttuprófa.
Jafnframt verður að greiða hon-
um braut til framfoaldsnáms eins
og framast er unnt. Afnám lands
prófs í núverandi mynd væri
spor í þá átt.
Nú kann einhver, sem þekkir
til aðstæðna, að furða sig á því
hversvegna skýli hafi verið stað-
sett í Hrafnsfirði, þar sem því
nær engin umferð er þar inn í
firði. Því er til a'ð svara, að ef
svo bæri við að senda þyrfti
menn til leitar á ströndina aust-
an Hornbjargs, þá liggur eina
greiðfæra leiðin þangað norður,
ef farið er landveg, upp úr
Hrafnsfirði um Skorarheiði í
Furufjörð. Fyrir nokkrum árum
kom það fyrir að leitarleiðang-
ur var sendur á strandir í sam-
bandi við skipstaka er varð þar
fyrir landi og fékkst þá stað-
festing á því hve nauðsynlegt
væri að hafa eitthvert afdrep í
Hr af nsf j arðarbotni.
Ekki verður sagt að fullnægt
sé öllum þörfum fyrir skipbrots-
mannaskýli á þessari strand-
lengju með þeim sem þegar eru
komin upp. Þarna er landslagi
svo háttað að allvíða ganga þver
hnípt björg og hamrar í sjó
fram og því með öllu ófært
gangandi manni þá leið. Er þá
ekki um annað að velja en að
fara yfir torfær fjöU tU þess að
komast milli staða og mundi þáð
reynást erfitt þeim sem þarna
bæru að landi, hraktir og illa
búnir til erfiðrar göngu á landi.
Hinsvegar verður sjálfsagt aldrei
séð fyrir því að fyrir hendi sé
skýli á hverjum þeim stað þar
sem slys kynni að eiga sér stað.
Öll vínna við flutning skýl-
anna norður og uppsetningu þar
hefir verið innt af höndum af
áhugamönnum um slyavarnir og
er ekki vitað að neinn af þess-
um mönnum hafi þegið laun fyr-
ir í þeirri mynt, sem mölur og
rið færa granda'ð. Ekki hefir
staðið á því að fá menn í þessa
sjálfboðavinnu þó að þeir ættu
von á því að þurfa að leggja
hart að sér með vinnu nótt sem
dag meðan á þessu hefir staðið.
Eins og öUum, sem þekkja til
á Hornströndum er kunnugt, er
ekki um marga daga að ræða,
jafnvel þó um hásumar sé, sem
völ er á að fá þær áðstæður,
sem þarf til þess að vinna að
slíkum framkvæmdum.
Ekki verður komizt þangað
nema sjóleiðina og verður því
að sæta lagi þegar sjór er lá-
dauður og lending hagstæð á
ákvörðunarstað. Stundum vill
það við bregða að þó farfð sé af
stað í góðu veðri og útlitið lofi
góðu, þá getur það hafa breytzt
þannig, að lending er orðin ófær
þegar komið er á staðinn. Þess
eru dæmi að gera hefir mátt
fleiri en eina tilraun til þess að
komast í land á sumum stöðum.
Sérstaklega hefir þa'ð borið við í
hinum árlegu eftirlitsferðum,
sem venjulegast eru farnar
seinnipart sumars, í síðasta lagi
um miðjan september, en það
hefir þótt heppilegast þar sem
eftir þann tíma eru taldar litlar
líkur á heimsóknum ferðamanna
þar norður frá, er þá reynt að
ganga þannig frá öllum búnaði
að í lagi sé fyrir veturinn. Þessar
ferðir eru orðnar nokkuð marg
ar, því flest árin hefir einnig
verið farið að vori til þar sem
alltaf má gera ráð fyrir því að
eitthváð fari úr lagi í vetrar-
stormum.
Farkostir í þessum ferðum
hafa í flestum tilfellum verið
varðskipin og hefir forstjóri
Landhelgisgæzlunnar ávallt ver-
ið boðinn og 'búinn til þess að
ljá þessu máli lið og látið skipin
af hendi ef á hefir þurft að
halda og þannig hefir staðið á að
hægt hefir verið að koma því
við vegna annarra starfa.
Áhafnir varðskipanna hafa
alltaf tekið þátt í þessu af mikl-
um áhuga og allir lagt sig fram
um þáð að greiða fyrir þessari
slarfsemi á hvern þann hátt sem
hægt hefir verið.
Það er ekki verið að telja
þetta upp hér vegna þess að það
sem gert hefir verið hér sé neitt
frábrugðið því sem almennt ger-
ist þegar fólk er reiðubúið til
þess að fórna einhverju í þógu
málefna Slysavarnafélagsins. —
Hinsvegar vex-ður það að teljast
sérstakt tilfelli, sem hér hefir
átt sér stað, þar sem stór lands-
hluti fer algjörlega í eyði og er
því rétt a’ð það komi fram á
hvern hátt Slysavarnafélagið
hefir brugðizt við þeim vanda,
sem þarna var tilkominn við
brottflutning búenda. Þá má og
geta þess að 40 ára afmæli fé-
lagsins í næsta mánuði gefur
ríkt tilefni til þess að rifjaðir
séu upp ýmsir þættir úr starf-
semi þess.
Slysavarnafélagið og deildir
þess hafa lagt fram mikla fjár-
muni til þessara framkvæmda
á Hornströndum. Lauslega áætl-
að mun vera komið í þetta um
ein milljón krónur. Þess má enn
fremur geta að á svæðinu frá
ísafjarðardjúpi að Breiðafirði
hafa verið sett upp sex skýli,
ýmist við ströndina eða upp til
heiða og mun til þeirra hafa ver-
ið varið allt að hálfri milljón
króna.
Þessu til viðbótar kemur svo
það að allmikill hluti verksins
Framh. á bls. 21
St. Std.
Cuðmundur Cuðmundsson, skipstjóri, ísafirði:
Skipbrotsmannaskýlin
á Hornströndum
Osœmiíeg umgengni terðamanna