Morgunblaðið - 19.12.1967, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. DES. MflT
Útgefandi: Hf. Árvabur, R'eykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar; Sigurður Bjamason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingar: Áxni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla: Aðaistræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 105.00 á mánuði innanlands.
SKJÓT VIÐBRÖGÐ
KA UPSÝSL UMANNA
Að undanförnu hafa borizt
^ fregnir um, að einstökum
kaupsvslumönnum hafi tek-
izt að fá fram verulega verð-
lækkun hjá viðskiptafyrir-
tækjum sínum erlendis á
ýmsum þýðingarmiklum vör-
um, þannig að verðlag þeirra
hækki ekki jafnmikið og ann
ars hefði orðið vegna gengis-
lækkunarinnar. Er hér um að
ræða bæði bifreiðar og ýmis
heimilistæki og annan varn-
ing. Það hefur jafnframt kom
ið fram, að erlent fyrirtæki
sem átt hefur allmiklar birgð-
ir varnings í tollvörugeymslu
hér á landi hefur einnig lækk
að verð á þeim birgðum veru-
lega.
Það er sérstök ástæða til
að fagna þessari viðleitni ís-
lenzkra kaupsýslumanna til
þess að stuðla að því, að verð-
lagshækkanir verði minni en
efni stóðu til vegna gengis-
lækkunarinnar og jafnframt
er rík ástæða til að hvetja
aðra kaupsýslumenn til þess
að fylgja í fótspor þeirra, sem
þegar hafa haft frumkvæði
um slíkar verðlækkanir.
Það er væntanlega öllum
ljóst, að á miklu veltur, að
verðlags- og kaupgjaldshækk-
anir verði ekki svo örar í land
inu næstu mánuði, að áhrif
gengislækkunarinnar fyrir út
flutningsatvinnuvegina verði
á skömmum tíma að engu
gerðar. Að því marki hefur
viðleitni ríkisstjómarinnar
beinzt og það er meginástæð-
an fyrir hinum ströngu verð-
lagsákvæðum, sem sett hafa
verið, þótt þau séu raunar
svo ströng að verzlunin getur
tæpast undir þeim staðið til
lengdar. En með samningum
við umboðsaðila sína erlendis
um verðlækkanir á vörum,
sem fluttar em til fslands
hafa íslenzkir kaupsýslumenn
sýnt, að þeir geta bmgðið
skjótt við og jafnframt, að
þeir vilja stuðla að því að
verðlag hækki ekki of ört um
leið og þeir bæta að sjálf-
sögðu samningsaðstöðu sína
gagnvart vörum frá þeim
löndum, sem gengið hefur
verið lækkað í, svo sem Bret-
landi, Danmörku og fleiri
löndum.
Því hefur oft verið haldið
fram, að íslenzkir kaupsýslu-
menn væru ekki nægilega
vakandi fyrir því að ná sem
hagkvæmustum innkaupum
og vissulega vom þau inn-
flutningshöft, sem hér ríktu
um langt skeið ekki til þess
fallin að hvetja kaupsýslu-
menn til hagkvæmra inn-
kaupa, enda mnnu vömr út
jafnóðum og þær komu til
landsins á þeim tíma.
En nú er öldin önnur, við-
skiptafrelsi er svo til algjört
fyrir tilverknað núverandi
ríkisstjórnar, og þess hafa
einnig sézt mörg dæmi á
þessu tímabili, að kaupsýslu-
menn hafa lagt sig í fram-
króka um að ná sem hag-
kvæmustu innkaupum og sem
lægstu verði.
Hin skjótu viðbrögð nokk-
urra kaupsýslumanna nú til
þess að fá fram verðlækkan-
ir á vörum, sem þeir flytja
til landsins eru til fyrirmynd-
ar og væntanlega verða þau
til þess, að aðrir fylgi for-
dæmi þeirra.
HARALDUR
BJÖRNSSON
TTaraldur Björnsson leikari
er í dag borinn til mold-
ar. Hann er einn af frum-
herjum íslenzkrar leiklistar
og ómetanlegur sá skerfur,
sem hann hefur lagt henni
til. í list sinni var hann ætíð
síungur og slakaði aldrei á
kröfum, hvorki við sjálfan sig
né aðra. List hans var byggð
á sterkum grunni mikilla
hæfileika og haldgóðrar-
menntunar. Af þeim sökum
ekki sízt náði hann lengra
en margir aðrir. Þegar hann
fór til mennta átti hann menn
ingarlegan bakhjarl úr for-
eldrahúsum. Það veganesti
brást honum aldrei á löngum
listamannaferli.
Haraldur Björnsson var
einn af höfuðleikurum lands-
ins um hálfrar aldar skeið.
Hann lék yfir 150 hlutverk
á sviði, stjórnaði um 50 leik-
sýningum og fór með talsvert
á fjórða hundrað hlutverk í
útvarpi. Má af þessu sjá, hver
skerfur Haralds er til íslenzkr
ar leikmenntar, enda er ekki
fráleitt þótt fullyrt sé, að ævi
hans sé samofin íslenzkri
leiklistarþróun.
Haraldur Björnsson lék á
sviði til hinztu stundar. Var
honum það sízt að skapi að
leggja árar í bát, þótt aldur
færðist yfir, til þess var hann
of mikill þátttakandi líðandi
stundar auk þess sem hann
gerði sér ljóst, að hann fann
kröftum sínum hvergi betur
viðnám en í list sinni — og
þá ekki sízt á sviði gömlu
Iðnó.
Þess er að vænta að list
Haralds Björnssonar og lífs-
starf hans verði ungum leik-
urum hvatning til nýrra dáða.
-
” BÓKMENNTIR
Sá fer nú sínar leiöir
Björa J. Blöndal:
DAGGARDROPAR.
Setberg. Reykjavik 1967
ÞETTA er sjöunda bók
Björns Blöndals, en hann
hefur, allt frá því að fyrsta
bókín kom frá hans hendi,
gengið sínar eigin götur,
án tillits til viðurkenndra
bókmenntagreina, hvað þá
tízkustefna í bókmenntum.
Nú er þáð svo, að altítt er,
að telja helzt ekki annað
fagrar bókmenntir en
skáldsögur, ljóð eða leik-
rit, og í rauninni voru
margir í hreinustu vand-
ræðum með, hvaða mat
þeir skyldu leggja á fyrstu
bók Björns Blöndals, Hám-
ingjudaga, en hún er fyrst
og fremst ljóðrænn dýrðar-
óður í lausu máli til ís-
lenzkrar náttúru og þá
einkum hinna gróandi og
ræðandi afla á láði, í lofti
og á legi, og þannig hefur hann
yfirleitt fram haldið.
Hann þékkir fl'estum- betur
dásemdir lands síns, sér fegurð-
ina, hvort sem hún birtist í
steini og drangi, í skóf, nnosa eða
skrúðblómd, í fiskum elfar eða
fuglum lofts, hjá ferfætlingum
eða hjá góðum og dremglyndum
manni. Yfir bókum hans svífur
andi samúðar, góðleika og ein-
lægrar aðdáunar fjöivíss náttúru
skoðara á dásemdum sköpunar-
verksins.
Tungutak hans er íslenzkt al-
þýðumál, stíllinn látlaus, en þó
kjarnyrtur og ævinlega skýr.
Samt leikur 'hann þar á ýmsa
strengi, eftir því hvað um er
fjallað. Hann er flestum fremur
margvís á raunverulegar alþýð-
MEÐ smábókaflokki Menning-
arsjóðs mun stefnt að því m.a.
að koma út á íslenzku ýmsum
snilldarverkum heimsbókmennt-
anna. Nýlega er komin út 23.
bókin í þessum flokki, leikritið
„Agamemnon" eftir Aiskylos.
Þýðinguna gerði dr. Jón Gísla-
son. Hefur hann einnig ritað
inngang og skýringar.
f innganginum segir m.a.:
„Aiskylos er elztur hinna
þriggja miklu harmleikaskálda
Forn-Grikkja. Er hann almennt
talinn þeirra mikilúðlegastur.
Fyrir Hellas hafði hann í leik-
listarefnum sambærilega þýð-
ingu og Shakespeare fyrir Vest-
urlönd. Ef eitthvað úr íslenzk-
um bókmenntum ætti að taka
til samanburðar, þá væri það
legar athuganir á veðurfari og
á lífi og hátburn fiska, fugla og
ferfætlinga, en einnig þekkir
hann náið fjölmargt úr fornran
hugmyndaheimi íslenzkrar al-
þýðu, sumt, sem fæstum mum
nú kunnugt. Stunduim setiur
hann það fram sem fróðleik, en
oftar notar hann það á tákn-
rænan hátt, þannig, að það verði
mikilvægur þáttur í formuim og
blæibrigðum þeirra bughrifa og
þess boðskapar, sem hann viil
koma á framfæri.
í hinni nýju bók hans, Dagg-
ardropum, eru níu sögur, æfin-
týri oig frásagnir, og er formun
þeirra og efni með ýmsu móti.
En öllum er þeim það sameigin-
Ieg,t, sem sagt hefur verið hér
að framan um ritverk þessa sér-
líklega helzt Bjarni Thoraren-
sen, að stíl og hugsunarhætti.“
í eftirmála segir m.a.: „Aga-
memnon eftir Aiskylos er fyrsti
hluti samstæðs þríleiks (trí-
logíu), eins og gerð hefur verið
grein fyrir í inngangi. Er þetta
leikrit, eins og raunar þríleik-
urinn í heild, Oresteia-þríleik-
urinn, talið eitt mesta afrek í
leikbókmenntum heimsins."
Þó að margir íslendingar hafi
vafalaust einhverja hugmynd
um örlög þeirra Agamemnons
konungs og Klýtemestru drottn-
ingar hans, þá munu hinir færri,
sem lesið hafa hið ódauðlega
snilldarverk Aiskylosar um það
efni, verk, sem talið hefur ver-
ið til merkustu áfanga í and-
legri þróunarsögu mannkynsins.
stæða höfundar. Aðdáun hanis og
þekking á íslenz'kri niáttúru kem
ur þar alls staðar í ljós, og enn-
fremiur dulhyggja hans og virð-
ing hans fyrir þeirri gömlu trú
alþýðunnar, að hvarvetna í um-
hverfinu sé líf, jafnvel steinarn-
ir séu gæddir sínum töfrum. Og
þarna er alls staðar til staðar
— og víða sem lítt dulinn merg-
ur málsins — sú staðfasta trú,
að í rauninni sé hamingja mann-
anna að mestu leyti undir þvi
komin, að framkioma þeirra í
allri umgengni, ekki aðeims hver
við annan, heldur og við dýrin,
gróðurinn og raunar hvað sem
er á láði og legi, sé gædd sam-
úð, vinsemd og virðingu.......
En þrátt fyrir hina innri al'vöru
Björns Blöndáls, kernur það all-
víða í ljós í frásögnum hans, að
hann hefur næmt skopskyn og
nýtur þess að bregða annað veif
ið á leik. Svo er þetta tiil dæmis
í sögunum Slatti i poka og Jör-
undur. Pegurstu sögurnar í bók-
inni eru hin fyrsta og síðasta,
Mamma og Straumandarsaga, en
lengsta frásögnin, Horft undir
hönd, er formuð til þess að
flytja hinar fornu alþýðlégu hug
myndir um töfra náttúrunnar.
í máli og stíl hefur Björn
Blöndal aldrei leikið á eins
marga og fjötbreytta strengi og
í þessari bók sinni, og á hanm
þar auðsjáanlega af miklu að
taka.
Eins og áður er hann einn á
ferð á sínum leiðum, en þó um-
kringdur ótal vinum, sem tjá
sig fyrir honum, svo að hann
skynjar og skilur, þó að aðnr fái
þar ýmist ekki greint raddirn-
ar eða skilji ekki það mál, sem
þær tala.
Guðraundur Gíslaaon Hagalín.
Sjö einsöngslög
— eftir Kristin
Reyr komin út
KOMIN eru út ,,Sjö einsöngslög“
eftir Kristin Reyr við texta eftir
Tómas Guðmundsson, Örn Arn-
arson, Jóhannes úr kötlum, Davíð
Stefánsson, Halldór Laxness,
Magnús Ásgeirsson og Stein
Steinarr.
Carl Billich bjó lögin til prent-
unar og er heftið prentað hjá
Letur sf. Er það 20 blaðsíður að
stræð.
Lundúnum, 17. des.
DM helgina fundust 56 ný til-
felli gin- og klaufaveiki í Eng-
landi. Hefur sjúkdómsins orðið
vart á 1034 búgörðum í Englandi
og Waies. Hefur um 300.000 hús
dýrum verið slátrað á Bretlands
eyjum til að komast fyrir raet-
ur þessa sjúkdóms.
„AGAMEMNON
— leikrit Aiskýlosar í þýðingu
dr. Jdns Gíslasonar
Megi minning hans ætíð vera
sá eldur, sem brenna þarf í
brjósti hvers góðs leikara.
UTLU JÓLIN
TTm þessar mundir standa
^ litlu jólin svonefndu yfir
í skólum landsins. Undan-
farna daga hafa hinir mis-
munandi aldursflokkar í skól-
unum fjölmennt til hátíða-
halds og af hálfu nemenda og
kennara hefur mikil vinna
verið lögð í undirbúning að
því.
Ánægjulegt er, að kennarar
og skólayfirvöld leggja ríka
áherzlu á að veita sem flest-
um nemendum tækifæri til
þess að taka þátt í slíkum
undirbúningi og fyrir þá nem
endur bæði eldri og yngri,
sem taka virkan þátt í þessu
hátíðahaldi hafa síðustu
dagar og vikur verið ógleym-
anlegar stundir.
Athyglisvert er, hve mis-
munandi bragur er á þessu
hátíðahaldi í hinum ýmsu
skólum, en alls staðar er lögð
á það sérstök áherzla að koma
boðskap jólanna til skila til
yngri barna og eldri og gera
þeim grein fyrir því að jólin
eru ekki aðeins tími, sem
skipzt er á gjöfum, þau hafa
fyrst og fremst aðra og dýpri
merkingu.
Litlu jólin í skólunum eru
einnig til þess fallin að stuðla
að félagslegum þroska nem-
enda og vissulega er til fyr-
irmyndar, hve margir kenn-
arar leggja á sig mikla vinnu
og erfiði til þess, að þau fari
sem bezt úr hendi og verði
nemendum til ánægju og
gleði.