Morgunblaðið - 16.01.1968, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. JANUAR 1968
JltíimiJwM&Mtfr
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 120.00 á mánuði innanlands.
FISKVERÐIÐ
ITm helgina var loks tekin
^ ákvörðun um fiskverðið
á þessu ári, en yfirnefnd
Verðlagsráðs sjávarútvegsins
hefur nú um nokkurt skeið
unnið að þeirri ákvörðun.
Þrátt fyrir ítarlegar tilraunir
oddamanns til þess að ná
meirihlutasamkomulagi um
fiskverðið tókst það ekki og
átti oddamaður þá ekki ann-
ars úrkosta en höggva á hnút-
inn og leysa þetta vandasama
mál og var það gert með úr-
skurði hans í samræmi við
dómskaparvenjur.
Meðalhækkun fiskverðsins
frá sl- ári verður 10% og er
þá innifalin í fiskverði sl.
árs viðbót sú á fiskverðið,
sem greidd var af opinberri
hálfu það ár. Fulltrúi sjó-
manna lagði til að fiskverðið
hækkaði um 20%, fulltrúi út-
gerðarmanna gerði tillögu um
14% hækkun fiskverðs á
grundvelli fyrirheita um að-
stoð við útgerðina með öðr-
um hætti og fulltrúar fisk-
kaupenda gerðu tillögu um
25% lækkun frá því verði,
sem þeir greiddu sl. ár. Af
þessu er ljóst, að mikið hefur
borið á milli aðila.
Þótt fiskverðsákvörðunin
væri afar erfið að þessu sinni
var hún þó að því leyti auð-
veldari en oftast áður, að eng-
inn ágreiningur var um stað-
reyndir í yfimefndinni. Allir
aðilar munu hafa verið sam-
mála um upplýsingar, sem
lagðar voru til grundvallar
enda liggur gífurlegt starf að
baki þeirri upplýsingasöfnun
og gefur hún í sjálfu sér tæki-
færi til þess að taka málefni
útgerðar og fiskvinnslu alveg
nýjum tökum.
Yfirnefndin stóð frammi
fyrir þeirri staðreynd, að af-
komuhorfur sjávarútvegsins
eru nú mun verri en talið var
í haust. Þar er fyrst og fremst
um að ræða slæmar horfur í
markaðsmálum, bæði í Sovét-
ríkjunum og einnig í Banda-
ríkjunum, þar sem markaðs-
ástandið er mjög ótryggt.
Þessar slæmu markaðshorfur
ásamt lélegri rekstrarafkomu
frystihúsanna sl. tvö ár gera
þeim að sjálfsögðu illkleift að
greiða hætra fiskverð. Þess
ber þó að gæta að hagur
frystihúsanna er mjög mis-
jafn. Á hinn bóginn er ljóst,
að útgerðin þurfti á fisk-
verðshækkun að halda vegna
aukins tilkostnaðar. Vegna
gildandi hlutaskiptasamn-
inga hefði útgerðin ekki feng-
ið kostnaðaraukann bættan
með hækkun fiskverðs, nema
hún hefði orðið mjög mikil
og þá raskað tekjuhlutföllum
sjómanna og annarra stétta
og orðið fiskvinnslustöðvum
algjörlega ofviða.
Gagnvart útgerðinni bygg-
ist ákvörðun oddamanns á
því, að hið opinbera aðstoði
bátaútveginn við greiðslu
vaxta- og afborgana af stofn-
lánum og er þá sérstaklega
að því stefnt að ýta undir
endurnýjun þorskveiðiflot-
ans, sem hefur setið á hakan-
um á hinum miklu uppgangs-
tímum síldveiðanna og jafn-
framt skapað alvarleg vanda-
mál í hráefnisöflun fisk-
vinnslustöðvanna.
Gagnvart fiskvinnslustöðv-
unum byggist ákvörðun odda-
manns á því, að ötullega verði
unnið að fjárhagslegri og ann
arri endurskipulagningu hrað
frystiiðnaðarins, en traustur
grundvöllur hefur verið lagð-
ur að þeim endurbótum með
þeirri viðamiklu upplýsinga-
söfnun, sem unnið hefur ver-
ið að og jafnframt að ráð-
stafanir verði gerðar til þess
að bæta hraðfrystiiðnaðinum
hækkun fiskverðs og áhrif
verðfalls að nokkru.
Bátarnir eru nú að leggja
úr höfn til vertíðar og sumar
fiskvinnslustöðvar munu taka
á móti afla um leið og hann
berst að landi. Að baki er erf-
ið ákvörðun um fiskverð og
ýmis vandamál eru óleyst
enn. Þó er Ijóst, að nú er að
skapast grundvöllur, sem áð-
ur hefur ekki verið fyrir
hendi til þess að taka vanda-
mál útgerðar og fiskvinnslu
nýjum og traustum tökum-
Efling þorskveiðiflotans og
endurskipulagning frystiiðn-
aðarins eru viðamikil en tíma
bær verkefni og vissulega er
ástæða til að íhuga enn vand-
lega, með hverjum hætti unnt
er að auka hráefnisöflun fyrir
frystihúsin t. d. með rýmk-
un veiðiheimilda innan fisk-
veiðitakmarka. Nauðsynlegar
ráðstafanir í kjölfar fisk-
verðsákvörðunar munu fyrir-
sjáanlega hafa í fÖr með sér
meiri útgjöld en gert var ráð
fyrir en menn verða að gera
sér ljóst að þau útgjöld eru
forsenda þess, að sjávarútveg
urinn búi við starfhæf skil-
yrði.
WV
UTAN ÚR HEIMI
Fimm á múti einum
- Beiting neitunarvaldsins
hefur því ekki dregið að
nokkru verulegu leyti úr
þeim yfirgnæfandi líkum, að
Bretar gangi fyrr eða síðar í
'bandalagið. Og á fundi utan-
ríkisráðherra Efnáhagsbanda-
lagsins fyrir jólin, þegar
Frakkar beittu neitunarvald-
inu, gerði franski utanríkis-
ráðherrann, Couve de Mur-
ville, mikilvæga játningu er
hann sagði að þegar samninga
viðræður hæfust yrðu þær
stuttar.
FÁIR eru í vafa um að Brstar
fái fyrr eða síðar aðild að
Efnahagsbandalagi Evrópu,
og jafnvel de Gaulle forseti,
hefur játað það. En síðan
Frakkar beittu öðru sinni
neitunarvaldi sínu gegn um-
sókn Breta nú fyrir jólin er
auðsætt að Bretar fá ekki að-
ild fyrr en de Gaulle hverfur
frá völdum. Hins vegar eru
horfurnar hvað Breta snertir
ekki eins slæmar og þær gætu
virzt í fljótu bragði.
Jafnval þótt Frakkar hefðu
ekki beitt neitunarvaldi sínu,
hefðu verið lítil líkindi til
þess að Bretar gætu gerzt að-
ilar fyrr en í fyrsta lagi eftir
tvö eða þrjú ár og fyllilega
fullnægt þeim skilyrðum, sem
aðild að ibandalaginu krefst,
fyrir miðjan næsta áratug.
Öll aðildarríki EiBE eru sam-
mála um, að Bretar verði að
koma efnahagsmálum sínum
í sæmilegt horf áður en þeir
geta gerzt aðilar að bandalag-
inu. Næstum því allir fjár-
málasérfræðingar í Evrópu
eru sannfærðir um, að þetta
muni taka Breta langan tíma.
Frakkar hafa gengið skrefi
lengra og lýst því yfir að Bret
ar verði að hafa komið algeru
lagi á efnahagsmál sín áður
en til mála geti komið að veita
þeim aðild, en þeir virðast
telja að sá eini er geti lagt
dóm á það sé de Gaulle for-
seti.
De Gaulle finnur alltaf ný og
Batnandi ástand? Efnahagsbandalaginu og Wilson
Þar sem gengi sterlings- tálmanir.
pundsins hefur verið fellt og
líkindi eru til þess að greiðslu
jöfnuður Breta verið orðinn
hagstæður fyrir lok þessa árs,
virðast Bretar á góðri leið
með að fullnægja þessum skil
yrðum. Jafnvel þótt de Gaulle
neyðist til að fallast á að efna
hagsmálum Breta hafi verið
komið á réttan kjöl, er þó al-
mennt álitið í Evrópu að hann
muni finna allar hugsanlegar
mótbárur og koma fram með
nýjar röksemdir er mæli gegn
því að Bretum verði veitt að-
ild líkt og klókur lögfræðing-
ur sem veit að hann hefur
tapað máli sinu en leitar allt-
af að nýjum rökum, sem hann
'heldur að geti haft áhrif á
dómarann.
Þótt Bretar fái ekki upp-
töku í bandalagið á meðan de
Gaulle er enn við völd, hafa
þeir sterkari spil á hendi, þeg
ar Frakkar beittu neitunar-
valdi sínu gegn umsókn þeirra
fyrra sinni, í janúar 1&63, og
auðveldar þessi staðreynd
þeim væntanlega inngöngu í
'bandalagið.
1 fyrsta lagi hefur átt sér
stað hugarfars'breyting meðal
fólks í Bretlandi. Að vísu er
almenningur enn ekki full-
komlega sannfærður um
nauðsyn þess að Bretar gangi
í Efnahagsbandalagið, en allir
stjórnmálaflokkarnir þrír
styðja hugmyndina. Árið
1963 voru almenningur og
Verkamannaflokkurinn á móti
aðild.
I hinum sex aðildarlöndum
Efnahagsbandalagsins eru all
ir helztu stjórnmálaflokkar
að flokki gaullista í Frakk-
landi undanskildum fylgjandi
aðild Breta.
Að einu leyti má telja að
beiting neitunarvaldsins hafi
haft 'heillavænleg áhrif, því
að nú getur de Gaulle ekki
lengur beitt þeirri aðferð að
flækja málið og draga það svo
mjög á langinn, að hann geti
haldið Bretum utan við án
þess að beita neitunarvald-
inu formlega séð. Þetta var
það sem stuðningsmenn aðild
ar Breta hafa óttazt mest, en
aðildarlöndin önnur en Frakk
land — Þýzkaland, Ítalía,
BcJgía, Holland og Luxem-
'borg — sáu við þessum brögð
um Frakka og neyddu þá til
þess að segja annað hvort já
eða nei.
Aukaaðild?
Þótt „nei“ Frakka kæmi
síður en svo á óvart í Belgíu
og H'ollandi vakti neitunin
gífurlega reiði í þessum lönd-
um, og hafa stjórnir landanna
nú ákveðið að taka upp
stefnu, sem gæti lamað banda
lagið eða að minnsta kosti
leitt til stöðnunar ef henni
verð’ur haldið til streitu. Eink
um eru Hollendingar ákveðn-
ir en Belgar eru meira hik-
andi. Hin nýja stefna felur í
sér, að ekki verður falLzt á
nýjar tillögur um starfsemi
bandalagsins og þátttakan í
því einskorðuð við venjuleg
störf þess.
Þjóðverjar segja, að ekkert
sé unnið með gagnkvæmum
hefndarráðstöfunum og telja
að það sé öllum fyrir beztu
að fundin verði einhver bráða
birgðalausn sem Bretar geti
sætt sig við, til dæmis auka-
aðild, sem mundi tengja Bret-
land við 'bandalagið en úti-
loka áhrif Breta á pólitískar
ákvarðanir þess. Þar sem
Bretar hafa ákveðið að halda
umsókn sinni til streitu og
viðhalda nánu sambandi við
aðildarlöndin önnur en Frakk
land, er mögulegt að málin
þróist í þessa átt á næstu mán
uðum eða árum.
Jafnvel þótt ekki verði
komizt að samkomulagi um
aukaaðild (og Bretar neita að
svo stöddu að fallast á slíka
'bráðabirgðalausn) þá gætu
viðræður þær, sem Bretar
ný rök gegn umsiókn Breta að
verður að komast yfir erfiðar
eiga stöðugt í við fimmveldin,
reynzt mikilvægar til að auð-
velda Bretum að samlagast
ibandalaginu meðan viðreisn
efnahagsmála þeirra er hald-
ið áfram.
Bretar verða að gera ýmsar
ráðstafanir til þess að sam-
ræma stefnu sína í efnahags-
málum efnahagsmálapólitík
EBE-landanna meðan þeir
bíða þess að dyrnar verði
opnaðar. Þeir gætu t.l dæmis
tekið upp óbeina skatta að
dæmi EBE-landanna, enda
verða þeir að gera það þegar
þeir fá inngöngu. Einnig
gætu þeir tekið upp styrkja-
kerfi það sem bandalagslönd-
in nota til að styðja landbún-
að sinn.
Búast má við, að Hollend-
ingar haldi áfram að knýja á
Frakka með því að hamla
áfram’haldandi eflingu banda-
lagsins, einkum á sviðum þar
sem Frakkar hafa sérstakra
hagsmuna að gæta.
Enn er of snemmt að spá
um það hvaða afleiðingar
þessi aðferð hefur í för með
sér, en víst er að bandalags-
löndin eru orðin svo háð hvert
öðru að á fáum sviðum eru
hagsmunir aðeins eins aðildar
ríkis í veði.
Frakkar eru sennilega veik-
astir fyrir á sviði landbúnað-
ar, og á árinu 1989 eiga að
fara fram mikilvægar samn-
ingaviðræðUr í þe.m tilgangi
að koma föstu skipulagi á
fjárhagsgrundvöll styrkjakerf
is landlbúnaðarins í EBE-
löndunum. Samkvæmt núver-
andi fyrirkomulagi greiða
Þjóðverjar í reynd frönskum
bændum uppbætur.