Morgunblaðið - 28.01.1968, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. JANUAR 1988
Þotur sem fljúga hraðar en hljóðið:
Farþegaflugvélar framtíðarinn-
ar, eða óhemju dýr mistök?
ÞAÐ er langt síðan byrjað
var að hugsa um smíði far-
þegaflugvéla sem færu hrað-
ar en hljóðið. Eins og gera
mátti ráð fyrir varð það
mikið kappsmál Bretum,
Frökkum, Bandarikjamönn-
um og Rússum, að verða
fyrstir. Bretar og Frakkar
ákváðu samt að slá sér sam-
an um smiði á ferlíkinu Con
corde. 1 Bandaríkjunum hóf-
ust Boeing verksmiðjurnar
handa við að skapa SST (Sup-
ersonic Transport) og í Rúss-
landi settist Andrei Tupolev
við teikniborðið sitt til að
leggja drög að TU-144.
En þetta hefur ekki gengið
átakalaust. í Bretlandi, Frakk
landi og Bandaríkjunum
hafa verið uppi raddiir um,
að bygging þessara véla sé
óþörf eða a.m.k. ótímabær.
Hinsvegar berast ek.ki frem-
ur venju fréttir af viðbrögð-
um fólkis í Sovétríkjunum.
Hinn 11. desemtoer síðast-
l'iðinn var Concorde vélinni
rennt út úr flugiskýli sínu, til-
búinni fyrir prófanir. Bygg-
ing hennar hafði tekið fimm
ár, og það er gert ráð fyrir
a.m.k. öðrum fimm árum í
allskonar tilraunir áður en
hún veður úrskurðuð tilbúin
til notkunar sem farþegaflug-
vél. Bretar hafa hingað til
þurft að leggja fram 90 millj.
sterlingspund til smíðinnar,
en sú upphæð mun margfald-
ast á næstu árum, því að
áætlaður heildarkoistnaður er
um 700 milljón punxi
Og það er ekki núg með
að kostnaðurinn sé mdkill,
það virðist nú nokkuð
augljóst, að þetta eru ekki
sérlega góðar flugvélar, og
langt frá því að vera heppi-
legar til farþegaflutninga,
fná fjánhagslegu sjónarm-iði.
Til þess að þola þau högg sem
skrokkurinn verður fyrir
þegar flogið er með tvöföld-
um eða þreföldum hljóð-
hraða, þurfa vélarnar að vera
geysilega trausttoyggðar. Þess
vegna eru í vængjum þeirra
og skrokk, geysimiklir styrkt-
arbitar, sem virðast frekar
eiga heima í einibverri risa-
brú, en flugvél. Afleiðingin
er sú, að vélarnar verða alltof
þungsr. B-oeing verksmiðjurn
ar hafa reynt að leysa þetta
vandamál með því, að nota
Titaniuim, hvar sem því verð-
ur við komið og hefur tekizt
það svo vel, að vélar þeirra
geta borið þrefalt fleiri far-
þega en Concorde þaturnar.
Það hefur þegar verið gerð
ein miki’l breyting á Con-
corde þotunum, til að auka
langdrægni þeirra.
En það þýðir þó alls ekki
að hægt verði að fljúga þess-
um vélum með einhverjum
ágóða, á núverandi flugfar-
gjöldum. Það er mikið deilt
um hrversu mikið hærri far-
gjöldin þyrftu að vera til
þess að ekki yrði tap á vél-
unum, og ein niðurstaðan er
sú, að fyrÍT flug yfir Atlanits-
hafið þyrftu þau að vera
a.m.’k. einum fimmta hærri
en með venjulegri þotu, Og
hvað eru þeir margir sem
vilja greiða þann aufeaskild-
ing? Við þurfum ekki annað
en líta á Loftleiðir, sem fá
óteljandi farþega vegna sinna
lágu fargjalda, þrátt fyrir að
flugvélar þeirra eru ekki eins
hraðfleygar og þotur annarra
félaga. Þá verðum við líka að
hafa í huga, að þessar þotur
verða ekki tilbúnar til far-
þegaflugs fyrr en eftir fimm
til sex ár, í fyrsta lagi, Og
nú þegar er verið að smíða
risaþotur, sem að vísu fara
ekki framúr hljóðhraða, en
geta hinsvegar borið eina 500
farþega. Þær verða byrjaðar
að flytja farþega löngu áður
en Concorde og Boeing SST,
og fargjöldin með þeim verða
að Mkindum mun lægri en
með farþegaþotum í dag. Og
fast á eftir þessum 500 far-
þega þotum fylgja aðrar, sem
taka fast að því 1000 far-
þegar, og þá má búast við
enn meiri lækkun.
vélum verði ekki leyft að
hafa í frammi slíkan hávaða
yfir landi þeirra. Talið er að
önnur lönd muni fylgja á
eftir þegar þau kynnasit
ósköpunum. Ef svo fer að
þotunum verður aðeins leyft
að iljúga með hljóðhraða yfir
sjó er augljóst að ýmis fluig-
félög hafa engin not fyrir
þær og markaðsmöguleikar
minnka til muna.
Bjartsýnuistu spámennirnir
telja að í hæsta lagi verði
búið að selja samanlagit 250
til 300 Concorde og Boeing
SST urn 1980 og að um 1990
gæti sú tala mest verið kom-
in upp í 650. Og það vilja
margir draga í efa, að það
sé nóg til að réttiæta 700
milljón sterlingspunda fjár-
Concorde, tilraunaflug fara að hefjast.
framleiðslu véianna hafa
jafnvel tekið sem dæmi að
áhalfnir sMkra véla eigi á
hættu að bíða alvarlegit heilsu
tjón. Þessar vélar muni
mörgum ástæðum. Sprengju-
flugvélamar þunfa að geta
flogið með margföldum hljóð
hraða nokkra metra yfir
jörðu og til þess að þola
Og svo
ingarnar“
em
sem
það „spreng-
verða þegar
fest'ngu í Evrópu til þess að
framleiðsla geti hafiist, sjálf-
ur framleiðs'lukostnaðurinn
er ekfei reiknaður með í þeirri
tölu. Reiknað er með að
Bandaríkjamenn þurfi áð
Rússneska þotan TU-144.
fljúga svo hátt að þær verði
fyrir tölu'verðri geislun, sem
gæti leiltt til þess, að áhafn-
irnar yrðu ófrjóar.
1 Bandarífejunum hefur
mifeið verið huigsað um
North American
XB-70. Sú
verður
eina sem enn hefur flogið. Óhæf
ekki notuð sem sp rengjuflugvél.
farþegaflutninga
þoturnar rjúfa hljóðmúrinn.
Þær hafa vakið mifeið umtal
og deilur og í Bandaríkjun-
um og Sviss hefur þegar ver-
ið lýst yfir, að farþegaflug-
leggja fram 12 milljarða
dollara í sama sfeyni.
Deilurnar eru orðnar svo
heitar og yfirgripsmiklar, að
vísindamenn, sem eru á móti
Boeing SST, í litum
American,
fyrstu
1974.
sprengjuvélar sem gætu
tekið við af B-52 sprengju-
þotunum, og m. a. smíðaði
North American tilraunavél
sem kölluð er XB-70. XB-70
fer með rúmlega þreföldum
hljóðhraða og vegur 250 tonn,
eða um 130 tonnum meira en
hin rússneska TU-144 á að
vera. XB-70 hefur farið í
nokkur tilraunaflug og gefzt
vel, en þó hefur verið hætt
við að nota hana sem
sprengjuflugvél, m. a. vegna
þess, hve kostnaður við hana
er gífurlegur og vegna þyngd
arinnar er hún óhæf farþega-
flugvél. Nokkrir sparnaðai>
sérfræðingar í Bandaríkjun-
um hafa verið að hu'gleiða
hrvort ekki mætti nota Boeing
SST vélarnar sem farþega-
þotur þar -til herinn þyrfti á
þeim að halda, og sikipta þá
einfaldlega um áhafnir og
fylla þær af sprengjum. Með
því að láta herinn og flug-
félögin skipta með sér kostn-
aðinum, yrði hann efefei svo
óskaplegur. Þetta er þó lík-
lega óframfevæmanlegt, af
það gífurlega álag þurfa þær
a'ð vera miklu sterkfoyggðari
en farþegaflugvélar, sem fara
í m'killi hæð, þar sem loft-
mótstaðan er mánni. Auk
þess þurfa sprengjuflugvélar
mikil og margbrotin tæfei ti'l
miðunar, leiðarreifeninga og
til að fást við varnareld-
flaugar eða orrustuvélar. Þá
ber og að gæta þess, að
sprengjur þurfa eikfei bólstr-
uð sæti og nægilegt fótarými,
þannig sprengjuflugvélarnar
gætu verið mjórri og iengri,
sem myndi aufea hraða þeirra
og auka langdrægni.
Það er því langt frá því að
öllu sé lokið þótt Concorde
þotunni hafi verið rennt út
úr skýli sinu og langt þangað
til það verður sannreynt
hvort hún á eftir að verða
farþegafluigvél framtóðarinn-
ar, eða bara óskaplega dýr
mistök.
(Heimildarrit: Air Pro-
gress, Flight, Forec/Space
Digest, Science Horizon
o. fl.)
— Óli Tynes.