Morgunblaðið - 30.01.1968, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. JANUAR 1968
15
Cunnar J. FriÖriksson formaður Fél. ísl. iðnrekenda
Iðnaðurinn um áramót
ÁRIÐ 1967 varð framleiðsluat-
vinnuvegunum erfitt á margan
hátt. Afli reyndist mun minni
en næstu ár á undan og verð-
fall útflutningsafurðanna kom
með fullum þunga niður á
rekstri fyrirtækja í sjávarútvegi
og fiski'ðnaði. Árferði í landbún-
aði reyndist erfitt, og hið óhag-
stæða hlutfall, sem myndazt
hafði milli framleiðslukostnaðar
hér innanlands og erlendis,
hafði í för me’ð sér enn aukna
erfiðleika fyrir ýmsar greinar
iðnaðarins.
Þegar líða tók á árið fór að
verða æ ljósara, að grípa þyrfti
til róttækra rá'ðstafana í efna-
hagsmálum og að gengisfelling
yrði vart umflúin. Hin óvenju
góðu aflabrögð og hagstæð verð-
lagsþróun undangenginna ára á
útflutningsmörkuðunum, urðu
undirrót mikillar þenslu í efna-
hagslífinu, sem leiddi af sér öra
hækkun á kaupi og öðrum inn-
lendum framleiðslukostnaði.
Þessar öru hækkanir voru að
verða algjörlega óbærilegar fyr-
ir aðra framleiðslu, sem ekki
naut jafn hagstæðra skilyr'ða.
Þegar stöðnun varð í aukningu
afla og jafnvel minnkun og mik
ið verðfall varð á útflutningi
sjávarafurða, kom í ljós, að
hvorki sjávarútvegur né fiskiðn-
aður gátu staðið undir þeirri
miklu hækkun, sem orðið hafði
á framleiðslukostnaði hér innan-
lands. Ljóst var, að uppbætur
og styrkir til þessara hefð-
bundnu útflutningsatvinnuvega,
hefðu þurft að verða í svo ríkum
mæli, að það hefði haft í för
með sér verulega röskun á eðli
legu jafnvægi á atvinnulífinu.
Voru flestir sammála, um að
slíkt gæti ekki orðið nema bráða
birgðalausn og til mjög skamms
tíma.
Um svipa'ð leyti fór að bera
á þrálátum orðrómi um, að
lækkun á gengi sterlingspunds-
ins væri í aðsigi, vegna mjög
alvarlegs ástands í efnahagsmál-
um Breta. Þótti ljóst, að ef til
lækkunar á gengi sterlings-
pundsins kæmi, yrði gengi ís-
lenzku krónunnar að breytast
um leið og yrði þá sennilega
gengið nokkuð lengra en sem
næmi lækkun á gengi sterlings-
pundsins. Finnar urðu þó fyrri
til en Bretar, og felldu gengi
síns gjaldmiðils um 31%. Varð
það að sjálfsögðu til að ýta enn
undir boílaleggingar um lækkun
á gengi íslenzku krónunnar.
Hinn 18. nóvember felldu svo
Bretar gengi sterlingspundsins
um 14,6% og viku síðar var
gengi íslenzku krónunnar lækk-
að um 24,6% gagnvart banda-
rískum dollar. Fljótlega eftir að
gengi sterlingspundsins var
lækkað, tilkynntu mörg brezk út
flutningsfyrirtæki hækkun á út-
flutningsverði vara sinna, sem
nam gengisfellingu sterlings-
pundsins. Þó voru aftur önnur
fyrirtæki og þá einkum þau,
sem staðið höfðu höllum fæti í
samkeppni á erlendum -mörkuð
um, sem hækkuðu verð sitt
minna. Þess eru hins vegar fá
dæmi, að útflutningsverð
brezkra fyrirtækja hafi haldizt
óbreytt í pundum.
lega þróun og uppbyggingu
heilbrigðs atvinnulífs í landinu.
Þróun peningamála á árinu
1967 var mjög óhagstæð og
aukning sparifjármyndunar
mjög lítil miðað við undangeng
in ár. Sá samdráttur hafði að
sjálfsögðu veruleg áhrif á út-
lánamöguleika bankanna og jók
enn á rekstrarfjárskort fyrir-
tækja. Það ásamt samdrætti á
vissum sviðum atvinnulífsins,
leiddi svo aftur til þess, að van-
skil við lánastofnanir jukust
mjög. Hafði það í för með sér,
að lánasjóðir gátu engan veg-
spurt, hver áhrif gengisbreyt-
ingin hefði á rekstur fyrirtækj-
anna. Svarið var yfirleitt á þann
veg, að enn væri mjög erfitt
að gera sér Ijósa grein fyrir á-
hrifunum. Yfirlejtt gætti þó
þeirrar skoðunar, að gengisfell-
ingin bætti aðstö'ðu fyrirtækj-
anna. Var það undantekningar-
laust álit allra þeirra, sem flytja
út framleiðslu sína eða keppa
verndarlaust. Nokkurrar svart-
sýni virtist gæta varðandi þró-
un viðskipta almennt og gerðu
flestir ráð fyrir, að ekki yrði
um aukningu framleiðslu að
Um áhrif gengisfellingarinnar
á þróun íslenzks iðnaðar er
nokkuð snemmt að spá, en þó
er hægt að fullyrða, að gengis-
fellingin sem slík muni hafa já-
kvæð áhrif og gera íslenzkan
iðnað samkeppnishæfari við er-
lenda framleiðslu, bæði innan-
lands og á erlendum mörkuð-
um. Meðan ekki verður séð,
hvaða áhrif gengisfelling krón-
unnar hefur á kaupgjald og
annað verðlag sem áhrif hefur
á rekstrarkostnað fyrirtækja,
og hvaða tollabreytingar koma
til framkvæmda, verður þó
ekki sé'ð eða metið til fulls,
hver áhrif gengisbreytingarinn-
ar verða. Reynist gengisfelling-
in hins vegar ekki hafa verið
nægileg til að tryggja hina hefð
bundnu útflutningsframleiðslu
það verð fyrir framleiðsluna,
sem staðið getur undir eðlileg-
um reksturskostnaði, má hik-
laust halda því fram, að gengis-
felling hafi ekki nægt til þess
áð skapa grundvöll fyrir eðli-
Frá Kísiliðjunni við Mývatn.
inn staðið við fyrirheit sín um
lán. Einnig jukust mjög van-
skil í viðskiptum. Bitnaði þró-
un þessi mjög hart á iðnfyrir-
tækjum.
Skrifstofa Félags íslenzkra iðn
rekenda hefur nýlega látið fara
fram könnun á ástandi og horf-
um í verksmiðjuiðnaðinum við
áramót. Hér er um fremur laus-
lega könnun að ræða, sem bend
ir þó greinilega til þess, að um
algjöra stöönun eða jafnvel sam
drátt í framleiðslu hafi verið að
ræða á árinu 1967 miðað við
árið á undan. Á undangengnum
árum hafði samdráttar eða
stöðnunar fyrst og fremst gætt
í málmiðnaði, fataiðnaði og
veiðarfæraiðnaði. Á árinu 1967
virðist stöðnunin vera almenn.
Einna alvarlegast horfði þó hiá
fyrirtækjum, sem tekizt hafði
að ná fótfestu á erlendum mörk
uðum og hjá þeim, sem keppa
verða við innflutta vöru án
nokkurrar tollverndar.
í könnun þessari var m.a.
Gunnar J. Friðriksson
nefna bruna á húsakynnum Fé-
lags íslenzkra iðnrekenda, Lands
sambands iðnaðarmanna og Tðn
aðarbankans hinn 10. marz s.l.
Skjalasafn Félags íslenzkra iðn-
rekenda bjargaðist þó, þar sem
það var geymt í eldtraustu her-
bergi. En að öðru leyti var hús
næði félagsins gjörónýtt og stóð
ekki éftir annað en veggir og
loft. Nú er að mestu lokið end-
urbyggingu skrifstofuhúsnæðis
félagsins og um áramótin flutti
það starfsemi sína þangað á ný.
Þa'ð fór að sjálfsögðu ekki hjá
því, að þetta óhapp lamaði nokk
uð starfsemi félagsins á árinu.
Af öðrum minnisstæðum at-
burðum í sögu iðnaðarins má
nefna, að lokið var við smíði á
stærsta stálskipi, sem smíðað hef
ur verið hér á landi, en það
var smíðað í Slippstöðinni h.l.
á Akureyri. Hafin var vinna við
byggingu álbræðslunnar í
Straumsvik og haldið var á-
fram framkvæmd stórvirkjun-
ar við Búrfell. Gerður var
samningur milli framkvæmda-
nefndar byggingaráætlunar í
Reykjavík og Byggingariðjunn-
Úr vélasal prjónastofu.
ræða á árinu 1968. Þá kom það
einnig fram, að fyrirtækin hugsa
sér yflrleitt að halda a'ð sér
hendi varðandi fjárfestingu og
að vart yrði um aukningu á
starfsfólki að ræða. Það sem
mestri óvissu veldur, eru fyrir-
hugaðar breytingar í tollamál-
um, sem ekki er ennþá kunn-
ugt, hverjar muni verða.
Af atburðum þeim, sem
snerta iðnaðinn á liðnu ári má
ar h.f. um framleiðslu á stein-
steyptum hlutum fyrir íbúðar-
hús. Var þar með hafin verk-
smiðjuframleiðslu á hlutum til
íbúðarhúsa í stærri stíl en
þekkzt hefur áður hér á landi
og e. bess að vænta, að slík
framleiðsla eigi mikla framtfð
fyrir höndum. Sameinaða bíla-
smlðjan h.f. flutti á árinu í nýtt
húsnæði og fékk stærri verk-
Framh. á bls. 19