Morgunblaðið - 30.01.1968, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. JANÚAR 1968
17
Sextugur í dag:
Þórleifur Bjarna-
son, námsstjóri
í STÓRVJÐRUM skammdegis og
vetrar svarrar brimrót Dumibs-
hafs við Hornbjarg og Hælavik-
urbjarg. Feiknstafir og rammar
rúnir getur hvarvetna að líta á
stórskorinni og veðurbitinni
ásjónu þessara nyrztu útvarða
íslands.
í blíðviðirum vors og sumars
er þar engu að síður unað að
finna í mildum hljómum og
fögrum li'tum. Lækir hjala í
giljum, kjarrgróður angar í
hvömmum og runnum. Andstæð-
urnar á næsta leyti, fannir og
berangur, magna áhrifin, skíra
litina undir blágrænu heiði norð-
ursins.
Með Hornstrendingabók sinni
kveður rithöfundurinn Þórleif-
ur Bjarnason sér hljóðs með þjóð
sinni svo skörulega að eftir var
tekið. Þar lýsir hann á magn-
þrunginn hátt stórbro'tinni og
fagurri náttúru Hornstanda;
lífsbaráttu fólksins þar, barátt-
unni við björgin, andlegu lífi
þess, trú, siðum og samskiptum
þess við dular'heima góðs og ills.
„Meðan trúin á forynjur og for-
dæðuskap . mátti sín nokkurs
voru Vestfirðir jafnan talin
heimkynni skelegigustu galdra-
mannanna, sendingarnar voru
hvergi magnaðari en þaðan, og á
útkjálkum þessa landshluta lifði
trúin lengst á má'ttugar kynja-
verur og töfravarnir gegn þeim.“
„í hamingjuleysi þeirra oln-
'bogabarna, sem af mönnum
voru dæmd til vonlausrar ævi,
gátu ljúflingar eða aðrar verur
gæddar dulrænum mætti, gripið
inn í líf þeirra til hamingju-
skipta og gert hið dæmda barn
að krýndum höfðmgja".
Þannig lýsir Þórleifur Bjarna-
son dularheimum góðs og ills,
ljóss og myrkurs, þjóðtrúarinnar,
í Horns'trendmgabók sinni. En
rit hans, Hornstrendingabók,
Hjá ömmu og afa og skáldsögur
hans, bera því fagurt vitni að
heimkynnin hafa „ekki misst af
þeirri taug, sem dregúr föður-
túna tiil“.
Með ritum sínum Ihefur Þór-
leifur rækt sonarlega skyldu við
ættbyggð sína óg uppruna með
stórmannlegum hætti. Þegar
hann ungur að árum bjóst að
heiman með léttan mal verald-
legra gæða, til þess að afla sér
menntunar og lífsstarfa, hefur
hann þaðan þann búnað, það
vegarnes'ti andlegra verðmæta,
sem hafa orðið honum ærið
notadrjúg og munu honum end-
ast til leiðarloka. Hann er maður
margvís og margskunnandi, en
eigi verður hann bendlaður við
forneskju né svartagaldur en
'töframaður er hann eigi að síðiur.
Sjálf lí’fsstefna hans, eins og hún
birtist í störfum hans og at'höfn
allri á rætur sínar í ljósheimum
þjóðtrúarinnar, þ.e. að vinna
g'egn hamingjuleysi mannanna
barna, krýna þau þeirri auðnu
að komast til nokkurs þroska,
er leiðir til fegurra mannlífs.
Þessi fjölgáfaði og ágæti son-
Ur Hornstranda er sextugur í
dag, fæddur 30. janúa 1908 i
Hælavík í Sléttuihreppi, Norður-
ísafjarðarsýslu. Hann ólst upp
hjá afa sínum og ömmiu, er þar
bjuggu.
Þórleifur fluttist á unglingsár-
um burt frá Hornsitröndum.
Hann stundaði nám í Reykjavík
og lauk kennaraprófi vorið 1929
frá Kennaraskóla íslands. Nám
stundaði hann síðar við Kennara
háskólann í Kaupmannahöfn í
sögu, landafræði, ensku og upp-
eldisfræði. Á árinu 1946 fór hann
námsför til Norðurlanda og
kynnt; sér námseftirlit og
fræðslustjórn. Fleiri náms- og
kynnisferðir hefur 'hann farið ti.1
Norðurlandanna. Hann hefur
get sér far um að fylgjast sem
bezt með því, sem er að gerast
í uppeldis- og fræðslumálum á
hverjum tíima með nágrannaþjóð
um okkar.
Á árunum 1929—1943 hafði
Þórleifur á hendi kennslustörf á
Vestfjörðum, lengst af á fsafirði
við barnaskólann og gagnfræða-
skólann þar. Frá haustinu 1943
hefur Þórleifur Bjarnason verið
námisstjóri á Vesturlandi, fyrstu
árin á Vestfjörðum og í Dala-
sýslu, síðari árin á öllu Vestur-
landi með búsetu á ísafirði og frá
1955 á Akranesi.
Jafnframt frábærlega vel
ræktum embæbtisstörfum hefur
Þórleifur verið afkastamikill rit-
höfundur og félagsmálam.aður.
Rit hans eru: Hornstrendinga-
bó,k, Og svo kom vorið, Hvað
sagði tröllið, Þrettán spor — smá
sögur, Tröllið- sagði, Hjá þmmu
og afa og kennslubók í íslands-
sögu.
‘Hann ‘hefur unnið að bindind-
ismálum, barnaverndarmálum,
að málum Norræna félagsins,
kennarafélagsmálum, félagsmál-
um námssst'jóra og verið formað
ur Námsstjórafélags íslands síð-
ustu árin. Þá hefur hann gefið
sig töluvert að leiklistarmálum,
einkum fyrr á árum.
Hér er slegið á marga strengi
og sundurleita. Mætti ætl-a að
ekki gæfist tóm til að gera
hverju og einu viðhlitandi skil.
Það m,un þó ekki ofmæl't að
m,aðurinn sé engu síður vand-
virkur en mikilvirkur. Hann
gengur hávaða- og fumlaust að
störfum sínum, flest virðist hon-
u-m auðvelt og opið fyrir liggja.
Hann er kröfuharður við sjálf-
an sig, nærgætinn og umburðar-
lyndur við aðra, án þess að missa
sjónar á réttu og röngu.
Hann þótti snjall kennari og
skemmtilegur og er minnisstæð-
ur nemendum sínum.
Sem félagsmálamaður er hann
duglegur og laginn í senn. Hann
er ágætur ræðumaðiur, mikill
málafylgjumaður, ef á reynir.
Fyrirlesari er hann og góður og
eftir honum tekið, enda fram-
sögn og flutningur máls í bezta
lagi.
Ekki er honum um það gefið
að hafa sig í frammi nema hann
telji sig eiga brýnt erindi og
skylt. Á leiksviði hefur hann
hlotið góða dóma og er minnis-
stæður þeim, er sáu hann í hlut-
verki séra Sigvalda í „Maður og
kona“. Kunni hann vel með þann
persónugerfing að fara, enda
kynni hans af séra Sigvöldum
samtímans þó nokkur, en Þórleif-
ur er mjög glöggskyggn á sér-
stæðar og marglitar manngerðir.
Fyrir ritverk sín og skáldverk
hefur hann fengið góða dóma,
'þeirra, er dómbærir eru á bók-
menntaverk og hlotið viðurkenn-
ingu fyrir þau við úthlutun lista
mannalauna.
Nánust eru persónu'leg kynni
mín af námsstjórastörfum Þór-
leifs í nálega 25 undanfarin ár.
Störf námsstjóra eru þannig í
eðli sínu að þau verður að vinna
að langmestu leyti í kyrrþei, þau
eru í senn vandasöm og við-
kvæm, mörg hver ekki til vin-
sælda fallin. Einn námsstjóri -á
S'tóru svæði þarf að skipta sér
milli margra skóla, fara langar
vegalengdir oft í misjafnri færð
að vetrarlagi, einum skóla þarf
að sinna meira en öðrum og get-
ur því ekki ætíð komið mikið í
hlut hvers þeirra af tíma náms-
stjórans. Námsstjórastörfin eru
og ekki til þess fallin að hafa
uppi um þau auglýsingaskrum
né gaspur. Hitt dylst engum, sem
opin hefur augun og vill viður-
kenna staðreyndir, að stórfelld
breyting hefur á orðið til hins
betra um aðstöðu til skólastarfa
í landinu — og jafnari mögu-
leika fyrir börnin í strjálbýlinu
til þess að njóta fræðslu innan
hins/samræmda skólakerfis, síð-
an námsstjórar hófu törf sín
haustið 1941. Grundvöllur þess-
ara breytinga og umbó'ta er sam-
eining smærri sveitarfélaga um
skóla skyldunámsins, annað
hvort með daglegum flutningi
nemenda milli skóla og heimila,
eða með 'byggingu heimavista.
Samþykktar sameiningar og
s.tarfandi skólar innan þeirra, fyr
ir 2—‘9 sveitarfélög um einn
skóla eru nú alls yfir landið 35
skólar, sem 128 sveitarfélög
standa að — eða koma til með að
njóta. Að baki slíkum sameining-
um liggur mikil og þrotlaus
vinna. Ekki 'hefur all'taf verið
auðvelt að komast út fyrir
hreppamörkin í þessum málum.
Oft hefur reynt á þolinmæði og
þá ekki síður á lægni þeirra, er
hér unnu að. Sá árangur, sem
unnist hefur í þessu efni, er eng-
um meir að þakka en námsstjór-
unum, sem sleitulaust hafa að
þessu unnið. Á námsstjórasvæði
Þórleifs Bjarnasonar, Vestur-
landi, frá botni Hvalfjarðar að
Hrútafirði, hafa 40 sveitarfélög
sameinast um 8 skóla fyrir
skyldunámið. Námssíjórarnir
Bjarni M. Jónsson og Stefán
Jónsson eiga'- þátt í þeirri stór-
felldu saminingu, sem orðið hef-
ur um skóla í Borgarfirði, Mýra-
sýslu og Snæfllsnesi meðan þeir,
hvor í sínu lagi, fóru með náms,-
stjórn á því svæði, auk þess sem
þeir hafa unnið ötullega að hlið-
stæðum sameiningarmálum,
hvor í sínu umdæmi.
Sumar þessar sameiningar eru
um barnafræðslu eingöngu, aðr-:
ar um barnafræðslu og unglinga-
nám', þ.e. allt skyldunámið í ein-
um og sama skóla, og enn aðrar
um unglinganámið eingöngu.
Þórleifur Bjarnason getur nú
við sextugsaldur litið yfir árang-
ursríkt starf námsstjóra í um-
dæmi sínu og landinu sem heild,
þar sem segja má að nálega allt
umdæmi hans er nú að fullu
skipulagt í fastbundin skóla-
hverfi með fáa en hæfilega stóra
skóla fyrir skyldunámið, þegar
fullbyggðir verða.
f fljótu bragði mætti ætla að
maður, sem hefur svo ríka
hneigð til ri'tstarfa og annarra
listrænna hugðarefna, skorti að
einhverju leyti þá raunsæi og
veraldarhyggju, sem til þarf að
þjarka á fundurn, færa traust
rök fyrir marg-víslegum forsend-
um- að lausn flókinna verkefna,
er snerta jafnt samanburð á
fjármálalegum útreikningum og
kennslufræðilegum árangri í
skólastarfi. En þessa veraldar-
vizku á Þórleifur í ríkum mæli.
Honum er mjög sýnt u-m að
ganga beint og vafningalaust að
aðalatriðum viðfangsefna og
skýra þau á ljósan og einfaldann
hátt. í opinberu starfi er fátt eitt
þýðingarmeira, en að koma í veg
fyrir að vandamál verði til af
litlu eða engu tilefni. Þetta kann
Þórleifur betur en margiur annar
og mörg eru þau atvik, sem hann
hefiur leyst án þess að til skýrslu
séu færð. Með því hefur mikið
fé sparast og sjálfsagt eigi lítið
taugastríð. Það er langt bilið
milli slíkrar starfshæfni eða
vinnubragða þeirra þumalfingra-
manna, sem gerá hvert mál að
lítt leysanlegum vanda, beinlínis
stunda framleiðslu .vandamála.
Þótt Þórleifur Bjarnason sé
þjóðkunnur maður sem rithöf-
undur, félagsmálamaður og ágæt
ur embættismaður skólamála, þá
er upptalning á störfum hans og
afrekum aðeins ytra borðið.
Mestu varðar maðurinn sjálfur,
er stendur að baki verkum sín-
um og lifir í þeim og hrærist.
Við lestur rita hans verður
kynningin við hann sjálfan náin
og hugstæð.
í nánu samstarfi og drengilegri
samfylgd um .aldarfjórðungs
skeið, verður minnisstæðast:
traust og trúnaður, sem aldrei
brást, örugg starfhæfni að hverju
sem fór, viturleg afstaða og göf-
ugmannleg til mannlegra vanda-
mála án þess að niðst værj. á trún
aði og skyldum,
í hópi vina sinna er Þórleifur
Bjarnason hrókur alls fagnaðar.
Humor hans er svo léttur og
græzkulaus að úr læðingi losnar
ýmislegt gott og skemmtilegt úr
hugskotum viðstaddra, sem ekki
virtist í fyrstu liggja laust fyrir.
Hann getur með nokkrum lát-
brögðum og fáum vel völdum
orðum látið álagafjötra sýndar-
mennsku falla af mönnum, svo
að þair verða mennskir meðan
þeir eru í návist hans og virðist
líða ágætlega.
Ég gat þess í upphafi þessa
greinarkorns að Þórleifur Bjarna
son væri töframaður. Skaplyndi
hans er slíkt, umburðarlynidi
hans og ósvikin mannleg tillits-
semi, hefur létt honum störfin og
lífið — og samskipti hans við
ólíklegustu manngerðir og þá
eigi sízt gert hánin .kæran aufúsu
mann í vinahópi. Persónutöfrar
'hans eru slíkir, þegar hann vill
það við hafa, að fátítt er. Þeim
beitir hann í þágu göfugra mál-
efna, til þess að gleðja og hefja
umhverið, eða til að rétta anm-
arra hlut.
Þórleifur er hamingjumaður í
einkalífi sínu. Kvæntur er hann
glæsilegri og ágætri konu, Sig-
ríði Hjartar húsmæðrakennara,
dóttur hins kunna skólamanns
Friðriks Hjartar skólastjóra og
konu hans Þóru Jónsdóttur
Hjartar. Þau hjón eiga fjögur
bör-n: Þóra, bókasafnsfræðingur,
læknisfrú í Noregi, Hörður, er við
tannlæknanám í Þýzkalandi,
kvæntur Svanfríði Larsen kenn-
ara, Friðrik Guðni, kennari í
Reykjavík og Björn, við nám í
Kennaraskóia íslands. Öll hafa
þau syst.kinin lokið stúdentsprófi
frá Menntaskólanum á AkureyrL
Á myndarlegu heimili þeirra
Sigríðar og Þórleifs hafa vinir
þeirra átt margar yndisstundir.
Fyrir það og fábæra gestrisni
og greiðasemi skulu þeim nú
færðar hugheilar þakkir.
í dag eru Hornstrandir í auðn.
í hugum og ihjörtum, æðum og
taugum, fólksins, sem þar fædd-
ist, ólst þar upp og háði þar
harða lífsbaráttu, lifa Horn-
strandir með fegurð sína og ógn,
gleði sína og harma. Sú lífs-
reynsla, þær ljúfsáru minningar
ganga sem dýrmætur arfur til
næstu kynslóða, en bezt mun sá
arfur geymast í ritum Þórleifs
Bjarnasonar. Fyrir það á hann
þökk og virðingu alþjóðar. Sá,
sem rækir skyldur við ættbyggð
og uppruna sinn, rækir með því.
skyldu við þjóðina alla.
Á sextugsafmæli Þórleifs skulu
-honum og fjölskyldu hans færð-
ar alúðarþakkir, ásamt einlæg-
um óskum um velfarnað og ham-
ingju á komandi tím'um.
Aðalsteinn Eiriksson.
u
120 ferm. götuhæð nálægt Miðbænum, í góðu ásig-
komulagi.
Uppl. i síma 32520.
ATVINNA
Ungur, reglusamur maður með samv.skólam. óskar
eftir skrifstofu- eða verzlunarstarfi. Tilboð sendist
á afgr. Mbl. fyrir 1. feb. merkt: „Duglegur 5208“.
122-24
130280-32262
LITAVER
Plastino kork extra
með kork undirlagi.
Nýtt gólf undraefni.
Gott verð
Nauðungaruppboð
Eftir kröfu tollstjórans í Reykjavík og ýmissa lög-
manna, verða neðangreindar bifreiðir seldar á
nauðungaruppboði til lúkningar lögtaks- og fjár-
námskröfum, fimmtudag 1. febrúar n.k. kl. 1.30.
e.h. að Síðumúla 20, Vöku h.f.
Greiðsla fari fram við hamarshögg.
R-2094, R-22G0, R-2625, R-3695, R-4061. R-7090, R-7424,
R-7967, R-8116, R-8784, R-8851, R-10200, R-11215,
R-11393, R-13046, R-13410, R-14388, R-14533, R-15975,
R-16544, R-17178, R-17884, R-18199, R-18746, R-19363,
R-19923, R-20248, R-21540, R-22029, Y-759.
Borgarfógetaembættið í Reykjavík.