Morgunblaðið - 30.03.1968, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. MARZ 1968
15
Stúdentar útskrifaðir
ári fyrr en nú er
Lækkun kosningaaldurs hvorki
rökrétf né nauðsynleg
Samþykktir Landsþings menntaskólanema
DAGANA 23. og 24. marz 1968
var fyrsta Landsþing mennta-
skólanema haldið í Menntaskól-
anum í Reykjavík. Einar Magn-
ússon, rektor skólans, setti þing-
ið. Þar voru samankomnir alls
28 fulltrúar allra menntaskóla
landsins. Menntamál voru aðal-
viðfangsefni þingsins, en auk
þess var fjallað um félagsmál og
mál almenns eðlis.
Á þinginu voru gerðar 23 sam-
þykktir og fylgja þær hér á eftir.
Landsþing menntaskólanema
1. Ályktar að hraða beri sem
mest athugunum á því, hvort
ekki sé tímabært orðið að
færa upphaf fræðsluskyldu
niður um eitt ár og gera við
eigandi breytingar á fræðslu
löggjöfinni með það fyrir
augum að útskrifa stúdenta
að minnsta kosti ári fyrr en
nú er.
2. Ályktar, að sérstaklega þurfi
að fara fram athugun á því,
hvort ekki sé mögulegt að
þjappa saman námsefni á
barnaskólastiginu og byrja
að kenna tungumál (ensku
og dönsku) í barnaskólum.
3. Ályktar, að eftirfarandi 3 at-
riði beri að hafa ofarlega í
huga, þegar hugáð er að
framtíðarskipulagi mennta-
skólanna:
— að fjölga deildum,
— að auka valfrelsi innan
hverrar deildar,
— að auka frjálsræði í sam-
bandi við niðurröðun efn-
is og magn þess á hverj-
um vetri, auk þess verði
hinu svonefnda annakerfi
komið á í þeim mennta-
skólum landsins, sem
ekki hafa það nú þegar.
Æskilegt væri, að það
yrði með svipuðu sni’ði og
nú tíðkast í M.L. og M.H.
4. Álítur að athuga beri mögu-
leika á því að samræma stúd
entspróf, án þess þó að gera
það að landsprófi með það
fyrir augum, að aðstaða
stúdenta frá menntaskólun-
um verði sem jöfnust gagn-
vart háskólanámi, jafnt við
H.í. sem erlenda háskóla,
svo og gagnvart námsstyrkj-
um sem hi'ð opinbera veitir
í samræmi við hæstu eink-
unnir.
5. Ályktar að skora á fræðslu-
yfirvöld að kanna sem fyrst
grundvöllinn fyrir því að
hefja kenpslu í samtímabók-
menntum og auka list-
fræðslu í efri bekkium
menntaskólanna og hlutast
til um, að til þessara starfa
veljist sérmenntaðir kennar-
ar.
6. Ályktar að skora á fræðslu-
yfirvöld að sjá til þess, að
mat á íslenzkum ritgerðum
til stúdentsprófs annist að
einhverju leyti sérmenntað-
ir menn, sem kæmu til móts
við íslenzkukennara me'ð til-
liti til efnis og eðlis ritgerð-
anna.
7. Ályktar að fagna beri þeirri
st.efnu, sem tekin hefur verið
upp með aukinni talkennslu
tungumála og æskir þess, að
haldið verði áfram á þeirri
braut.
8. Telur að taka beri latínu-
kennslu í máladeildum
menntaskólanna til gagn-
gerrar endurskoðunar, og að
haga beri kennslunni í þess-
ari grein þannig, að meiri
raunhæf not verði að henni,
t.d. við nám lifandi tungu-
móla.
9. Æskir þess, áð þjóðfélags-
leg fræðsla verði stórum
aukin á framhaldsskólastig-
um.
10 Ályktar, að í þeim náms-
gre^*um, sem nú aðeins er
prófað munnlega úr á stúd-
entsprófi, ver'ði einnig próf-
að skriflega.
11. Ályktar að afnema beri leik-
fimiseinkunn sem gildandi
einkunn á stúdentsprófi.
12 Ályktar að skora á fræðslu-
yfirvöld, aþ fram fari at-
hugun á vinnuaðstöðu kenn-
ara í menntaskólum lands-
ins, og kannaðar verði þær
leiðir, sem færar þykja til
úrbóta á henni.
13. Telur æskilegt, að ríkið
greiði áð hluta þann auka-
kostnað, sem þejr skólanem-
endur bera, er þurfa að
stunda nám fjarri heimahög-
um.
14. Ályktar, að stuðlað verði að
útkomu íslenzkra kennslu-
bóka í sem flestum náms-
greinum menntaskólanna.
15. Ályktar, að stefnt verði að
því að skapa vinnuaðstöðu
fyrir nemendur í skólunum
utan skólatíma og skólarnir
láti nemendum í té í ríkara
mæli, en þeir hafa gert hing
að til, ýmis hjálpargögn. Er
þar einkum átt vfð glósur.
16. Ályktar, að við skólastigin
þurfi að vera starfandi fé-
lagsráðgjafi eða sálfræðing-
ur, sem leitast við að leið-
beina og ráðleggja nemend-
um í sambandi við nám og
ýmis persónuleg vandamál,
er upp kunna að koma.
17. Ályktar að kanna skuli á-
huga í menntaskólunum á
stofnun menntaskólasam-
bands og hvort grundvöllur
sé fyrir sameiginlegu
menntaskólablaði.
18. Telur æskilegt, að ritnefnd-
ir skólabláðanna hafi sam-
band sín á milli til að sjá
um stóraukin skipti á skóla-
blöðum einstakra skóla.
19. Mælist til þess, að forystu-
menn félagslífsins í þeim
menntaskólum, sem koma
því við. sjái um að unnið
verði að tveimur af brýn-
ustu hagsmunamálum nem-
enda, sem eru:
a. starfsfræðsla,
b. bókakaup.
20. Skorar á ríkisstjórn og Al-
þingi að skerða ekki fjár-
veitingar til menntaskólanna
í landinu meira en brýnasta
nauðsyn krefur, og biður við
komandi aðila a'ð hafa hug-
fast, að niðurskurður á fjár-
veitingum til menntaskóla
myndu á þessu stigi málsins
koma sér mjög illa, einkum
vegna hinnar miklu upp-
byggingar og hinnar já-
kvæðu tilraunastarfsemi,
sem nú á sér stað á mennta-
skólakerfinu.
21. Telur lækkun kosningaald-
urs hvorki rökrétta né nauð-
synlega, og skorar því á við-
komandi aðila að láta hér
staðar numið í lækkunarað-
gerðum sínum.
22. Telur, að íslenzkum i’ðnaði
og íslenzkri framleiðslu hafi
ekki verið sýndur nægur
skilningur á undanförnum
árum. Þess vegna skorar
landsþingið á almenning í
RITSTJÓRIM • PRENTSMIÐJA
AFGREIÐSLA • SKRIFSTOFA
SÍMI 10*100
23.
landinu að taka íslenzkar
framleiðsluvörur fram yfir
erlendar, þegar þess er frek-
as-t kostur. Slíkt hlýtur að
vera heillavænlegt fýrir all-
flesta aðila.
Ályktar, að aðbúð að eldri
kynslóðinni verði bætt á sem
hagkvæmastan hátt.
Að þáð verði bezt gert með
því að koma upp ódýru leigu
húsnæði í stað ófullkominna
elMheimila.
Að þe»i leiguhúsnæði verði
byggð með það sjónarmið
fyrir augum, að gefa eldri
kynslóðinni kost á því, að
halda sjálfstætt heimili eftir
efnum hvers og eins, en
leigu ver'öi í hóf stillt.
Að þrátt fyrir miklar fram-
farir, sem orðið hafa á sviði
tryggingamála eldra fólks-
ins, séu enn örður á, að þær
framfarir séu nægar, og
bendir því á, að ekki séu
réttmætar þær ráðstafanir
að gera eldra fólkinu að
greiða skatta og aðrar álög-
ur af éllilaunum sínum sem
og öðrum launum.
<5-Dr. Páll ísólfsson og Ragnar Björnsson.
Tímamót í Dómkirkjunni
DÓMKIRKJAN í Reykjavík, á-
samt Alþingishúsinu, eru ekki
aðeins virðulegustu stofnanir
landsins, en líka hin mesta bæjar
prýði. Þau eru arfur frá heils
hugar fólki, laust við tildur og
stærilæti. Báðar eru þessar bygg
ingar með öllu íburðarlausar. í
sinum traustlega virðuleika hafa
þær orðið öllum ástfólgnar, og
í augum okkar flestra þesskon-
ar þjóðarhús, sem sjálfstæð ríki
kappkosta að koma sér upp, til
staðfestingar draumum sínum
um eitthvað óforgengilegt, er
safnað fái hugum okkar saman
á miklum stundum.
En Dómkirkjan í Reykjavík
hefur ekki síður, sem skapandi
afl í þjóðlífinu, átt ólítinn þátt
í að leggja grunninn að and-
legu lífi í landinu. Þessi virðu-
lega stofnun hefur orðið mikil
lyftistöng á fleiri sviðum en bein
línis hinu kirkjulega.
Það eru dapurleg örlög, sem
við erum nú að súpa seiðið af,
að hin miklu góðæri, sem geng-
ið hafa yfir þessa þjóð, hafa of
litlu skilað til framtíðarinnar af
andlegum verðmætum, framyf-
ir þá tíma, sem einna þrengstan
stakk skáru henni efnahagslega.
Þetta mun vefjast fyrir mörgum
að útskýra fyrir unga fólkinu,
ekki síst fyrir þær sakir, að við
viljum öll reyna að trúa því,
að við höfum einmitt verið að
byggja fyrir framtíðina. En á-
stæðan er augljós. Okkur hefur
um of flestum láðst að gera hina
örfandi hönd æskunnar ábirga
að sínum hluta. Hugur heilbrigðs
ungs fólks beinist að því að tak-
ast á við mikil og óþekkt verk-
efni, og berjast fyrir sönnum
umbótum, ekki hégóma, en hin
féglaða hönd lífsþreytunnar hef
ur aftur á móti tilhneigingu til
að hlaða múrvegg um æskufólk
sitt, og búa því íburðarmikla,
kalkaða gröf, í stað þess að fá
því heillandi verkefni að glíma
við. Hér kynni að vera að leita
einnar skýringar á þeirri and-
legu deyfð, sem fyrst flaut í
kjöifar undangenginna góðæra.
Nú hefur séra Bjarni flutt úr
gamla bænum sínum og Dóm-
kirkjunni í höfuðstaðnum, og
nýlega vék Páll ísólfsson úr
saeti sínu þar, að yngri maður
mætti freista að fylla þann
vandsetna bekk. Á margan hátt
má segia að saga íslenzks tón-
listarlífs, sé einnig saga Páis
fsólfssonar. Hann stofnaði Tón-
listarskólann fyrir tæpum fjöru-
tíu árum, og veitti forstöðu í
aldarfiórðung. Hann var tónlist-
arstóri Ríkisútvarpsins í 30 ár,
lika tónlistarráðunautur Þjóð-
leikhússins. Hann kom, ásamt Dr.
Heinz Edelstein, á fót Barna-
músikskólanum, og átti öllum
mönnum drýgri hlut að því að
koma hér á laggirnar allmynd-
arlegri hljómsveit, sem hann
stjórnaði lengi framanaf. Hann
flutti hér fyrstu tónverkin fyrir
hljómsveit og blandaðan kór,
ferðaðist um landið þvert og
endilangt og hélt hundruð tón-
leika, ýmist einn á orgel eða
með einsöngvurum, einleikurum
eða hljómsveitum. Flest þeirra
verkefna, sem hann kynnti hér,
varð hann sjálfur að búa til
flutnings, og fæst af söngfólki
hans gat þá lesið nótur, og varð
hann að kenna því lögin eins og
börnum. En umfram allt annað
hefur Páll ísólfsson sannað
hverju sönn mannleg viðleitni,
einbeittur hugur og ást á líf-
inu og starfinu fá áorkað, jafnt
uppgangstímum og eymdar.
Það verk sem Páll vann var
brautryðjendastarf, sannarlega
ofurmannlegt átak, en auk þess
var hann afkastamikið og fram-
úrskarandi tónskáld, sönglög
hans og önnur tónverk náðu til
hjarta þjóðar hans í borgum og
sveitum landsins. Öllu þessu
fékk hann afkastað samhliða
hinu mikla og tímafreka aðal-
starfi sínu, sem dómkirkjuorgan-
isti höfuðstaðarins. Það mætti
með fullum sanni segja að á
hans tíma hafi tónlistariíf lands-
ins verið hiuti af starfsemi Dóm
kirkjunnar í Reykjavík. En gæfa
Páls ísólfssonar var, að hann
treysti unga fólkinu og á sam-
starfið við það. Hin örfandi hönd
æskunnar var öryggi hans í líf-
inu, og oftast eina eudurgjald.
Nú er nýr rnaður sestur við
orgelið í gömlu Dómkirkjunni
við Kirkjustræti, og nýtt blóð
byrjað að streyma þaðan um æð
ar borgarinnar. Hinn nýi dóm-
kirkjuorganisti, Rrgnar Björns-
son, hefur augsýnilega gert sér
ljóst, að musteri Páls ísólfssonar
verður að halda frumkvæði sínu
í menningarlífi þjóðarinnar, eins
og næsti nágranni, gamla Iðnó,
að sínu leyti. Ef stjarna þessarra
rótgrónu stofnana hrapar, mun
þungur skuggi leggjast yfir bæ-
inn okkar.
Hugboð um ytri erfiðleika,
ekki síður en kreppur sálarlífs-
ins, lýsa sér fyrst í viðbr.ögðum
heilbrigðs ungs fólks, og ekki að
jafnaði í því, að rokið sé til
að reisa stórvirkar verksmiðj-
ur, koma sér upp flota og
verzlunarhöllum, er staðið gæti
undir litríku bílífi. Þvert á móti.
f upphafi var „Orðið", segir í
gamalli bók, sem ennþá á rót-
föst ítök í sál vestrænna þjóða.
Æskan hefur meðfædda tilfinn-
ingu fyrir því hvernig „Orðið"
fái eignast nýtt líf, nýtt inni-
hald, lit og tón nýs tíma án þess
að slitna úr tengslum við skap-
ara sinn. Æskan snýr sér milli-
liðalaust að því að „leita Guðs
ríkis“, brjóta hugsjónum sín-
um og framkvæmdaþörf leiðir,
meðan hið fúna hrynur niður og
fýkur burt, og í þeirri öruggu
vissu mannlegs eðlis að allt ann-
að muni veitast henni að auki.
Þegar Rudolf Serkin var hér
á tónleikaferð fyrir tveimur ára
tugum, lék hann einnig fyrir
Akureyringa. Forráðamenn tón-
leikanna þar báðu mig að bera
fram við listamanninn afsökun
vegna þess að aðeins væri hand
bært mjög ófullkomið hljóðfæri
að leika á, en listamaðurinn lét
ekki standa á svari sínu: Bless-
aðir verið þið, ef maður getur
eitthvað spilað á annað borð,
skiftir hljóðfærið ekki miklu
máli. Engum dettur í hug að taka
þessi orð alveg bókstaflega. En
munau „hjörtun sem trúa“ ná
lakari árangri með bænum sín-
um undir torfþaki en hinir er
kost ættu á að ávarpa Guð sinn
úr PétUrskirkjunni í Róm.
Ragnar Björnsson hefur líka
að sínu leyti sannað þetta. Hann
hefur nýlega flutt hér fræga
óperu, Ástardrykkinn, sem sam-
inn er meðal annars fyrir all-
stóra hljómsveit, en verið til-
neyddur vegna andlegrar fátækt
ar höfuðstaðarins, að láta sér
nægja að flytja verkið með und
irleik tveggja flygla í stað
hljómsveitar. Þó borgin okkar
eigi hundruð verzlunarhalla, þar
sem vegfarendum aðalgatna borg
arinnar er gert að hafa fyrir
augunum aurbretti á bíla, tunn-
ur undir sorp og ógeðfelt setu-
liðsdrasl. á hún engan stað þar
sem hægt er að flytja óperur,
hljómsveitartónleika eða hafa
sýningar á listaverkum.
En æskan bregst ekki sínum
elskhugum á neyðarstund, eins
og mörg dæmi hér í borginni
hafa sannað. Nýi dómkirkju-
organistinn, einn úr hópi hinn-
ar storkusömu nýju kynslóðar,
flutti verk sitt af sannfæringu,
eins og sá sem veit af öllu í
stakasta lagi. Hrifnir áheyrend-
ur klöppuðu honum og söng-
fólki hans lof í lófa og fengust
síðan ekki til að vfirgefa hin
fátæklegu salarkynni frá öld-
inni sem leið.
Þó ekki verði, þrátt fyrir vf-
irvofandi heimskreppu, gefist
upp við að reyna að skana list
bg menningu viðunandi lífsskil-
vrði á fslandi. má nú víða sjá
bess merki í viðleitni ungs fólks
í borginni, að það treystir engu
nema Guði í sjálfu sér.
R. J.
RITSTJÓRN • PRENTSMIÐJA
AFGREIÐSLA*SKRIFSTOFA
SÍMI 1D*1DO