Morgunblaðið - 20.06.1968, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. JÚLÍ 196®
„Mannlegt réttlæti veröur að byggj-
ast á trausti til gu ðlegrar forsjdnar"
— Ræða séra Eiríks J. Eiriks-
sonar í Dómkirkjunni 17. júní
Á sér enn vor
„Veit þá enginn, að eyjan hvíta
á sér enn vor, ef fólkið þorir
guði að treysta, hlekki hrista,
hlýða réttu, góðs að bíða.“
(J.H.)
Eyjan hvíta er skáldlegt heiti.
Nokkur kuldagustur stendur
þó af því. Það minnir á vetrar-
harðindi og einnig ýmiss kon-
ar aðra óáran í sögu þjóðar
okkar. Mestu hugsjónarmenn
okkar ólu oft slíkir tímar.
En þótt þeir viðurkenndu
staðreynd vetrarins, hafa beztu
menn okkar ávallt verið Vor-
menn. Kvæði um frelsið heitir
„Vorhvöt". Við höfum og öðlast
sumar sjálfstæðisins og við vott
um á þjóðhátíðardegi okkar
•frumkvöðlum þess þakkir fyrir
vorhuginn.
Ýmsir helztu Vormenn 19. ald-
ar horfðu ekki aðeins fram á
leið til hins komandi vors. Þeir
vegsömuðu vorið hinum megin
við veturinn.
„Á sér enn vor“, yrkir Jónas
Samherjar Fjölnismanna um
sumt fundu þeim mjög til for-
áttu, hve þeir dáðu fornöldina.
Að þeirra dómi var öllu jafnt
og þétt að fara fram. Fyrir-
mynda var ekki að leita aftur í
tímanum. Gullöldin var blekk-
ing, frelsið stjórnleysi. Alþingi
mátti ekki rísa aftur, þar sem
það hafði verið háð 868 ár.
Meira var ekki metin við það
varðveizla sjálfstæðisins, þann-
ig, að það hélzt samfellt í nær
400 ár.
Varðveizla móðurmálsins ork
aði tvímælis. Trúin var úrellt,
þjóðlegur söngur óhæfur. Bisk-
upsstólunum kollvarpað með
menntasetrum sínum. Að vísu
fylgdi gifta breytingunum.
Það var jafnvel fjarstæða, að
landið væri fagurt og frítt.
Myrkur aldanna grúfði svo yfir
þingstaðnum forna, að mönnum
þótti hann ljótur.
Gegn þessum hugsunarhætti
rísa orðin: „á sér enn vor“.
Eigi að vora í sannleika þarf
aðdragandinn að vera fyrri vor-
inu annars ber þjóðlífsvorið að-
eins skammlíft nýjabruim, er án
róta, nema veikra, sem veturinn
vinnur með öllu á.
Gömlu túnin þola oft bezt
hötrðu veturna.
Þjóðin á sér vetur, sem eru
ekki saga ein, heldur raunveru-
leiki á líðandi stund og dýpstu
rök hennar. Er 19. öldinni lauk
hafði ný stefna tekið við.
Um foringja hennar á Norð-
urlöndum segir Matthías Joch-
umson, að hann hafi verið rót-
laus.
Okkar beztu Vormenn áttu
sér hugsjónir og sóttu sér hug-
myndir og athafnaþrek til for-
tíðarinnar.
„Á sér enn vor —.“ Þannig
vannst okkur frelsið og þann-
ig má okkur takast að varð-
veita það.
Vor frelsisins var það, sem
barist var fyrir. Hlekki hrista,
segir í ljóðinu. Ártölin 1874,
1918 og 1944 tákna að hlekkir
ánauðar brustu.
Ekki eru þeir þó allir brostn-
ir. Við vitum, hvernig þetta er
með öðrum þjóðum. Frelsisvor-
ið er of víða ókomið. Frelsis
er þörf undan oki eigingirni, er
Séra Eiríkur J. Eiríksson.
grípur til ofbeldis og styrjalda,
fjötrar hungursins halda mill-
jónum manna í heljargreipum,
stéttir og kynþættir berast á
banaspjót.
Lífsskoðanir manna, þótt góð-
ar séu í sjálfu sér verða að öfg-
um eða innilokandi múrveggjum
oft og einatt. Það skortir á um-
burðarlyndi, og oft hylja menn
sjálfstæðishneigðir sínar undir
skykkju flókinna kennisetninga
og vilja höggva á vandann með
vélrænum framgangi þeirra.
Þannig leysa menn ekki vand-
ann, sem fyrir höndum er með
samhug og óeigingirni, sem ekk
ert félag getur verið án og þjóð-
félagið ekki heldur.
Mjög skortir á heimsfriðinn.
Fagrar kenningar eru ekki ein-
hlítar. Einn af kirkjuleiðtogum
heims sagði nýlega: „Menn fall-
ast á kenninguna um meyjar-
fæðinguna og þrenninguna, en
geta ekki samþykkt að kjara-
bætur hlotnist hinum bágstödd-
ustu.“
„hlýða réttu — ,“ yrkir
skáldið. Menn víðfrægja frelsis-
baráttuna stundum, en eru ekki
menn til þess að verðveita frels
ið. Þorgeir Ljósvetningagoði
braut niður á Lögbergi árið
1000 þá stefnu, að hver sem
vildi gæti sett sér lög. Þaðbjarg
aði frelsi fslands í 264 ár.
Það var djarft teflt að sjá
ekki fyrir beinu framkvæmda-
valdi til forna. En á hinu fyrra
þjóðlífsvori okkar fslendinga
var frelsið reist á persónuleg-
um þroska einstaklinganna og
þsgnskap þeirrs^
Lagagreinar voru að vísu
margar en framkvæmd þeirra
byggðist á siðferðilegu burðar-
boli málstaðar. Landsstjórnin
(f.yggðist á Sjálfsstjórn þegn-
anna og réttarvitund.
Þannig varðveittum við frels-
ið með einstæðum hætti verald-
arsögunnar í nserri 4 aldir.
Mikill málafylgjumaður
kvaðst standa á réttinum, en
lúta hátigninni. Slík orð má til
sanns vegar færa, en það má
ekki traðka á réttinum og á
hinu fyrra íslandsvori og nú
er enn vorar er eina hátignin rétt
urinn og konungdómi þeim ein-
um viljum við lúta, er fólginn
er í réttlæti.
Fornmenn reistu réttarsal sinn
undir berum himni og höfðu
þar altari upphaflega, blótstall
að vísu, en með kristnitöku
gengu þeir yfir til kirkjunnar.
„Guði að treysta, — góðs að
bíða — “ yrkir Jónas Hallgríms-
son.
Rétturinn er Guðs gjöf. For-
feður okkar skildu það rétt.
Mannlegt réttlæti verður að
byggjast á trausti til guðlegrar
forsjónar, því að allur réttur
annar endar í eigingirni og sjálf
ræði. Réttlætiskenndin lendir í
úrræðalausum vangaveltum,
nema að hún stjórnist af kær-
leikanum.
Menn hafa látið réttlætisgyðj
una vera blindaða, er hún dæm-
ir.
Slík óhlutdrægni er ekki til
og mundi binda endi á alla vor-
komu, allan persónulegan
þroska og félagslegar umbætur.
Kærleikur Guðs heyrir allt og
sér allt. Allir miklir menn þjóð-
anna leiðtogar þeirra, spámenn
og frelsishetjur hafa byggt við-
leitni sína á kærleikanum. Þeir
hafa með Jónasi Hallgrímssyni
treyst Guði og vor hans yfir-
bugaði veturinn.
Við biðjum á þessum þjóðhá-
tíðardegi eyjunni hvítu til
handa allrar blessunar. Megi at
vinnuvegir okkar blessast, þar
sem störf eru unnin í borg og
bæ, upp til sveita, þar sem víða
er fáliðað og úti á miðunum, sem
færast fjær landinu okkar með
hverju ári. Æskumenn þjóðar
okkar hljóti blessun og eldri kyn
slóðir. Hver vinnufær hönd fái
verkefni og afrekstri öllum sé
réttlátlega skipt. Giftusamlega
ráðist um val þjóðhöfðingja okk
ar svo sem áður hefur orðið
reynslan. Megi okkur takast að
vera einhuga um ýtrustu vanda
mál þjóðar okkar inn á við sem
út á við. Æðri sem lægri sam-
einist um að enn vori á íslandi“.
Sú sé bæn okkar allra og við-
leitni. — Amen.
SEXTETT Ólaffs Gauks og Svavar
Gests leggja land undir fót
IHótmæli Húseigendafél.
SEXTETT Ólafs Gauks ásamt
söngvurum hljómsveitarinnar,
þeim Svanhildi Jakobsdóttur og
Rúnari Gunnarssyni, heldur út á
land á morgun til skemmtana-
halds. Fararstjóri flokksins er
Svavar Gests ,en hann mun jafn-
framt sjá um gamanatriði á
skemmtununum auk þess sem
hann mun stjórna spurninga-
þætti líkum þeim, er hann sá um
í útvarpsþættinum „Út og suð-
ur“ si. vetur.
Ólafur Gaukur og hans kunna
samstarfsfólk sá um þáttinn
„Hér gala gaukar'* í sjónvarp-
inu sl. vetur við miklar vinsæld-
ir.
Það hefur verið í mörg horn
að líta hjá Ólafi Gauk undanfar-
ið og erfitt að ná í hann, en það
tókst okkur þó í gærdag.
„Gengur ekki vel að undirbúa
ferðina, Ólafur?“
„Jú, reyndar urðum við að
gera hlé á æfingum vegna 17.
júní, því þar þurftum við að
koma fram þrívegis. Fyrst á
barnaskemmtun og barnadans-
leik og síðan að leika fyrir dans-
inum á Lækjartorgi um kvöld-
ið“.
„Hvert farið þið fyrst?"
„Snæfellsnes og Borgarfjörð.
Verðum í Stykkishólmi á föstu-
dag og Hellissandi á laugardag.
Síðan á Brún í Borgarfirði á
sunnudag".
„Og hvað tekur svo við?“
„Svo ferðumst við um suður-
land og þá norður og austur. Og
Svavars vegna verðum við lík-
lega að skreppa „Út og suður“.
Samtalið varð ekki lengra, því
nú var Ólafur kominn með há-
talara í fangið sem var á stærð
við meðal ísskáp og ætlaði síð-
an að reyna að troða honum inn
í fólksvagn, því allt þurfti að
gera við og yfirfara áður en lagt
skyldi af stað.
MBL. hefur borizt eftirfarandi:
„Stjórn Húseigendafélags
Reykjavíkur leyfir sér hér með
að mótmæla eindregið hinum gíf
urlegu hækkunum, sem orðið
hafa á eignarsköttum og eigna-
útsvörum við skattaálagningu þá
sem nú er nýlokið.
Eftirtalin dæmi gefa nokkra
hugmynd um hækkunina:
Hækkun 93,7%
Sérstaklega bendir stjórnin á
það misrétti, sem skapast hefur
milli þeirra, sem eignarlóðir
eiga og þeirra, sem leigulóðir
hafa t.d. í Reykjavík, en þar eru
lóðasamningar miðaðir við 5%
leigu af fasteginamati lóðar,
þannig að maður sem byggði á
jafnstórri eignarlóð greiðir í eign
arskatt og útsvar ca. kr. 85.000,00
af henni.
Liggur þessi munur fyrst og
fremst í því, að við ákvörðun
viðmiðunargrundvallar eignar-
skatts og eignarútsvars er fast-
eignamat 9-faldað, en óbreytt
við lóðarleigu hjá Borgarsjóði,
5% af fasteignamati leigulóðar.
Löggjafinn ætlaðist einmitt til
þess, er sett voru lög nr. 28 frá
29. apríl 1963, um fasteignamat,
að til svona misræmis kæmi
ekki, því í lokaákvæði laganna
segir svo: „Áður en nýtt aðal-
mat fasteigna samkvæmt lögum
gengur í gildi, skal fara fram
endurskoðun á gildandi ákvæð-
um laga, sem fasteignamat hefur
áhrif á, og miðist endurskoðunin
við að skattar á fasteignum
hækki ekki almennt vegna hækk
unar fasteignamatsins“.
Þrátt fyrir ítrekuð mótmæli fé-
lagsins, en félagið telur ofan-
greind lagaákvæði enn í fullu
gildi, hefur ríkisstjórnin þver-
kr. 313.021,00
1967 kr. 161.635.00
eða kr. 151.386.00
brotið ákvæði þetta ár eftir ár
með því að þvinga fram á Al-
þingi hækkanir eignarskatta og
eignarútsvara með margföldun
fasteignamatsins sem viðmiðunar
grundvallar.
Með síðustu hækkun þessara
gjalda hefur keyrt svo um þver-
bak, að húseigendur munu ekki
una lengur við slíkar árásir á
eignir sinar, nema til komi hækk
un fyrninga til samræmis við 9-
földun fasteignamats.
Leyfum við okkur að ljúka
þessum orðum með því að vitna
, orð fyrrverandi ritstjóra tíma-
rits okkar, „Húseigandans", sem
hann reit í febrúarhefti 1951 í til-
efni svipaðrar skattlagningar:
„Þessi skattlagning sannar enn
nauðsyn þess, að húseigendur
hafi með sér sterk samtök, sem
forustumenn flokkanna verði að
taka tillit til“.
Stjórn Húseigendafélags
Reykjavíkur".
A. Húseigandi, sem á hús á eignarlóð
samt. esk. og e.útsv. 1968 kr. 25.096.00
samt. esk. og e.útsv. 1967 kr. 12.585.00
Hækkun esk. 99,4% eða samtals kr. 12.511,00
B. Húsfélag með atvinnuhúsnæði
á eignarlóð