Morgunblaðið - 22.01.1969, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. JANÚAR 1969.
ISLENZK LOÐDÝRARÆKT AD VORI
— Eftir Hermann Bridde
Æ háværari raddir heyrast
fneðal almennings um hve óraun
hæft mat var sett til grundvallar
lögbanni um loðskinnafram-
leiðslu hér á landi. Virðist mið-
aldra mönnum í dag, að fát
(panik) hafi ráðið afstöðu áhrifa-
manna, frekar en róleg yfirveg-
un um úrbætur, þar sem þairra
var þörf, svo sem vegna öryggis-
útbúnaðar, e’ða aðhalds vegna
slælegrar umönnunar £if hendi
eiganda búanna.
Hefði síðari kosturinn verið
valinn, rólega yfirvegaður, gæti
ísland nú reiknað með föstum
gjaldeyristekjum, er nálguðust 1
þús. milljón kr. í erlendum gjald-
eyri pr. ár, miðað við íslenzku
krónuna í dag. fif sú stefna hefði
verið tekin upp að færa saman
hin dreifðu bú og mynda stórar
heildir um landið, með öðrujn
orðum „loðdýragarða" sem hefðu
náið samband við hin Norður-
löndin tun allt, sem viðkemur
rekstrinum, væri loðdýrarækt
hér á landi í miklum blóma.
Þegar við hugleiðum ofanritað,
þá skulum við minnast ársins
1949, þegar íslenzk skinn voru í
verðmesta gæðaflokki, verðmestu
skinn Evrópu og þótt víðar væri
leitað. Fátt 'gæti verið því til
fyrirstöðu, að Island héldi velli
enn í dag og jafnvel einnig að
magni. Og í stað þess að finna
fyrir metnaði er reksturinn bara
stöðvaður, og ekki nóg með það,
heldur lögbannaður.
Lögbannið var sett að öllum
likindum til vemdar laxi, æðar-
fugli, vatnafiski og ekki sízt bless
u’ðum hænunum, sem áttu svo lé-
lega húsbændur, að þær voru
hýstar í lélegum kofum, og ofan
á þetta bættist svo hirðuleysi um
að loka hænsnahúsunum á kvöld-
in.
Og hvernig er þá ástandið í
dag? Eru þessar skepnur ekki
aldauða, þar sem villiminkurinn
hefur teygt veldi sitt yfir landið
(og mun ekki ná meiri útbreiðslu
eftir því sem sérfræðingar
STÁLVASKAR
DÖNSK ÚRVALSVARA
J. Þorláksson
& Norðmann hf.
segja)? Nei, svo sannarlega ekki.
Sannleikurinn með laxinn er sá,
að árin 1967 og ’68 verða að telj-
ast til metveiði ára. Dúntekjur
síðustu tvö árin stendur í stað
hvað vi'ðkemur útflutningi. En
hvað þá um hænurnar, sem senni
lega réðu úrslitum í atkvæða-
greiðslu um lögbann á loðdýra-
rækt? Eggjaframleiðslan er í há-
marki!
Við lesum í blöðum, að villi-
minkur sé um allt land enn í
dag. Við heyrum í útvarpi, að
toppveiði sé í ám. Við sjáum
í sjónvarpsfréttura millilandaskip
þjóðarinnar þræða hafnir í kring
um landi'ð og lesta dýrafóður,
sem síðan er flutt til annarra
landa, sem á þann hátt stuðlar
að framleiðslu á gæðaskinnum
hjá viðkomandi þjóðum, í stað
þess að nýta fóðrið hér innan-
lands fyrir loðdýragarða. Þessar
þjóðir hrósa síðan happi, að vi'ð
íslendingar skulum ekki hefja
loðskinnaframleiðslu.
Er nokkur furða, þó að menn
spyrji, hvað hafi náðst við lög-
bannið hinni íslenzku þjóð til
heilla?
EFNAHAGSÖRÐUGLEIKAR
OG RÖKRÆÐUR
Það væri ekki rétt að nota sér
efnahagsörðugleika þá, sem nú
standa yfir, til að rökstyðja end-
urvakningu íslenzkrar loðskinna-
framleiðslu því, þegar bezt áraði
hjá okkur var auðvelt að sýna
fram á rekstrarhagnað í erlend-
um gjaldeyri svo um munaði
fyrir þjóðina. Hvað þá, þegar
hinar öruggu gjaldeyrisleiðir
bregðast og sjávarafli þverr.
Þar sem lýðræði og rökræður
eru alfrjálsar, sem hér á landi,
er eðlilegt, a'ð umræður séu harð
ar með og móti. Andstæðingarnir
hafa villiminkinn sem förunaut,
og geta þeir með sanni bent á,
að hefði ræktun minkaskinna
ekki verið leyfð, væri enginn
villiminkur til. Þetta er rétt hjá
þeim. En þannig má enginn lands
maður hugsa í dag, sem vill þjóð
sinni vel.
Villiminkurinn verður til
vegna þess að aðbúnaður er ekki
í því horfi, sem hann á að vera.
Þetta vissu menn, en engar ráð-
stafanir voru ger’ðar til að bæta
úr þessu ástandi svo um munaði.
1957 er starf veiðistjóra stofnað,
en þá er villtur minkur búinn að
leika lausum hala í íslenzkri
náttúru í 25 ár, því á fyrstu árum
minkahalds fór hann að sleppa
út, en það hófst hér á landi 1930
—1931. Þessa óheppni og þekking
arleysið á högum dýrsins verðum
við nú að afskrifa og hefja loð-
skinnarækt að nýju þjóðinni til
hagsbóta, eins og flutningsmenn
loðdýrafrumvarpsins bentu á í
sölum Alþingis.
Við, sem stofnuðum félag til
löðskinnaframleiðslu undir nafn-
inu Loðdýr h.f., höfum opinber-
lega sýnt fram á að tekið verður
fullt tillit til þeirrar reynslu og
lært af þeim óhöppum, sem hentu
á áninum 1930—’57. Einnig mun
um við hagnýta það bezta, sem
nú þekkist í öryggi og fram-
leiðslu loðskinna.
Það verður að teljast góðs viti,
að menn, sem lögðust gegn loð-
dýrarækt hér á landi, og töldu
sig mæla sem velgjörðarmenn
þjó'ðarinnar, lýsa því nú yfir, að
ekki geti talizt sanngjarnt, að
taka ekki tillit til tækni og starfs
vilja þeirra manna, sem nú eru
miðaldra, en voru um fermingu,
þegar rekstur loðdýrabúa var
bannaður. Afstaða, sem þessi,
sýnir drengilegt mat á málefn-
inu.
Við, sem erum hlynntir loð-
skinnaframleiðslu erum sammála
náttúruunnendum um verndun
dýrastofna og sérkenna náttúr-
unnar í landinu en við fá.um ekki
skilið, hvers vegna við mennirn-
ir gætum ekki beizlað dýrin
undir okkar þarfir (þjóðarinnar)
í stað þess að stara eins og glóp-
ar á villiminkinn og hlusta á
lýsingar af hænsnadrápi hans.
Með því a'ð einblína á villi-
minkinn, sem ekki er í náttúru
landsins af okkar völdum, hefur
hann náð tökum á okkur og
aftrar okkur að hagnýta frændur
hans til hagsbóta fyrir þjóðina,
sem á úr litlu að velja til gjald-
eyrisöflunar.
IÐNVÆÐINGARTRUFLANIR
Hvað er i'ðnvæðingartruflun í
sambandi við loðskinnafram-
leiðslu, spjo- ef til vill einhver?
Iðnvæðingartruflun kallast það,
þegar stóirekstursframkvæmdir
teygja armana inn á hefðbundna
markaði fiskiúrgangs, og veita
samkeppnisa'ðstöðu fyr'rtækjum,
sem áratugum saman hafa litið á
þessar birgðir, sem öruggan íorða
fyrir rekstur loðdýragarða, en
báðum aðilum til gagns.
Efnaiðnaði hefur fleygt fram,
svo um munar, og hefur þrýst-
ingur hinna hungruðu þjóða auk-
ið uppbyggingarhraða efnai'ðnað
arins. Árið, sem nú er nýbyrjað,
mun sýna fyrsta áþreifanlega
dæmið, hvað í vændum sé í
þessum efnum fyrir loðdýragarða
erlendis. Ameríkumenn hafa að
öllu jöfnu verið duglegastir að
einnig eru margar fisktegundir,
sem nota má í dýrafóður, er ekki
óhugsandi að stofna mætti fyrir-
tæki, sem sérhæfði.framleiðsluna
til þurrkunar dýrafóðurs. Þessu
beini ég til eigenda fiskvinnslu-
stöðva í landinu. Þarna gæti
verið um nýjan möguleika til
gjaldeyrisöflunar — án þess að
trufla okkar eigin skinnafram-
leiðslu og sölumöguleika.
FLJÓTANDI LOÐDÝRABÚ?
í hinu foma og mikla keisara-
veldi Rússlands, sem þekkt var
fyrir glæsilegan klæðnað yfir-
stéttaima, var skinnvara mest
virt. Það er því ástæða fyrir
okkur að fylgjast með þróun og
framtíðarstefnu þar i landí, þótt
keisaraveldið hafi verið lagt að
velli. Hin mikla þekking Rússa á
skinnum og almer.r ur áhugi í
því landi fyrir skinnavörur
þekkist vart annarsstaðar. Þó
þjóðin hafi ekki enn efni á því
bezta (mink- og chincillaskinn-
um), þá er ekki hægt áð ganga
framhjá hinni almennu löngun
þar í landi til að eignast þessi
skinn til klæðnaðar.
Er hægt að draga nokkrar
ályktanir af þessum staðreyndum
fyrir okkur?
Ágg Spermier h® © © ©
S Æt Æt æM
<6 jsM jst
jjt J2t
g5 æM
Kort yfir kynblöndun minka.
gernýta hráefni sín og því er
eðlilegt, að loðdýrabú í Canada
verði þau fyrstu, sem finna fyrir
þessu ófyrirsjáanlega vandamáli.
Nú þegar hafa nokkur þekkt
loðdýrabú þar í landi doka'ð við
til að mæta þessu vandamáli,
þ.e.a.s. fæðuskorti fyrir loðdýra-
bú. Með öðrum orðum, fiskúr-
gangur hefur fækkað svo í verði,
að röskun hefur komizt á hefð-
bundna rekstraraðstöðu. Hvert
fullbúið skinn á markaðinn dró
til sín meiri framleiðslukostnáð
en áður hefur þekkzt í sögu
Canada. Ekki er ástæða til
annars en að taka fullt tillit til
þess, sem nú er að gerast í
Canada í þessum efnum, þegar
rætt er um skinnaframleiðslu hér
á landi.
Erlendir sérfræðingar í minka-
rækt hafa bent mér á, að ef til
vill hafi aldrei áður legið jafn
örugglega fyrir og nú jafn glæsi-
legir möguleíkar fyrir loðskinn
á heimsmarkaðinum. Nú eru
horfur á minnkandi fiskúrgangi
og hækkuðu verðlagi á fóðri hjá
erlendum þjóðum, en áð sama
skapi vex eftirspurnin eftir
skinnavöru.
Ég leyfi mér að benda fisk-
vinnslustöðvum á, að þörf loð-
dýragarða erlendis og vonandi
hérlendis mun aukast eftir um
það bil 5 ár svo að nálgast mun
helmings aukningu þess fiskúr-
gangis, sem þörf er fyrir í dag, og
þróunin mun verða þurrkun á
fiskúrgangi. Þegar þess er gætt,
að nú fellur til mikið magn úr-
gangs við strendur landsins, og
Jú, án efa. íslenzkir loðskinna-
framleiðendur verða tilneyddir
að stökkva yfir dýrræktunartíma
bil í skinnrækt, sem kalla má
tímabil kynblöndunar og erfða-
fræðirannsókna, vegna lögbanns
um loðdýrarækt og afla sér dýra-
stofns, sem hefur þróast á þessu
tímabili.
En hvers vegna er vitnað til
Canada og Rússlands í þessari
grein, en ekki til hinna Norður-
landanna, nema að litlu leyti?
Það er vegna þess, að í þessum
löndum eygjum við, hvað í vænd
um er fyrir þennan iðnað í kom-
andi framtíð og þá aðallega
vegna iðnþróunarvandamála og
ótakmarkaðs fjármagns, sem
veitt er til rannsókna og til könn-
unar á framtíðar söluhorfum. Við
höfum heyrt um iðnþróunar-
vandamálin í Canada og minnk-
andi fiskúrgang, og Rússarnir
hafa komið upp um sig, hvað
þeirra vísindamenn telja bezt til
uppbyggingar góðs dýrastofns, en
það eru fljótandi löðdýrabú, sem
staðsett eru um borð í nokkium
fiskiskipum á norður Atlants-
hafi. Gera má ráð fyrir, að þessi
dýr verði notuð til undaneldis
fyrir stórfellda aukningu á rúss-
neskum skinnum. Heyrzt hefur
að þessi skip séu hér við land,
en af því dreg ég þá ályktun,
að loftslag og birta auk góðrar
fæðu sé ástæðan fyrir þessu sér-
stæða uppátæki, uppátæki, sem
er vísindaleg niðursta'ða af langri
og góðri þekkingu á málefninu.
Hér getum við lært. íslenzku
fLskimennirnir gætu tekið virkan
þátt í enduruppbyggingu loðdýra
garða með því að ala um borð
í skipum sínum ungviði, sem
síðan væri notað í landi til aukn-
ingar og eflingar íslenzkum loð-
dýrastofni. Slíkt starf gæti fært
sjómönnunum drjúgar aukatekj-
ur, ef vandað væri til umhirðu
dýranna um borð.
LOÐSKINNAFRAMLEIÐSLA
ER IÐNAÐUR!
Þegar rætt er um lo’ðdýra-
garða kemur sjálfsagt flestum í
hug, að slík framleiðsla skuli
falla undir landbúnað. Svo er þó
ekki. Landbúnaður með sinn
dýrastofn er að öllu jöfnu rekst-
ur, sem gefur af sér afurðir á
degi hverjum, eða rekstur dýra,
sem slátrað er að hausti, aðal-
lega til fæðu. Flest dýranna nær-
ast á ræktuðu landssvæði bænd-
anna, og í flestum tilfellum verð
ur bóndinn a'ð safna heyi í hlöð-
ur til að viðhalda afraksturhæfni
dýranna, þeim til lífsviðurværis
yfir veturinn.
Nýtízku loðdýrabú setja ekki
fram kröfur um heyhlöður, né
afraksturs af búunum daglega,
eða slátrunar til manneldis. Þess
vegna liggur ekki fyrir að Uokka
nútíma loðdýragarð undir iand-
búnað, heldur iðnað. Að jjálf-
sögðu eiga bændur að sameinast
um stofnun loðdýragarða í hvei-ri
sýslu landsins til að auka á fjöl-
breytni í uppbyggingu iðnaðar
landsins og auka atvinnumögu-
leika í sýslunum.
Hvað þá um útgerð? Tilheyrir
loðdýragarður sjávarútvegi? Nei,
alls ekki. Sjávarútvegur getur
byggít sína afkomu á þeim fiska-
tegundum, sem tæki hans draga
úr sjó. Hér gildir sama og með
landbúnaðinn, ið útgerðarstöðv-
ar geta stofnað sjálf.stæða loð-
dýragar’ða, sem bikstöðu útgerð-
arrekstrar, en að blanda útgerðar
rekstri saman við loðskinnafram
leiðslu er algjör misskilningur,
og kann ekki góðri lukku að
stýra.
Hvar á þá að flokka loðdýra-
garð, þegar rætt er um þjóðar-
framleiðslu? Að sjálfsögðu undir
iðnað.
Nýtízku lo'ðdýragarður er stofn
un, sem ætlar sér að einhæfa
skinnaframleiðslu eingöngu eftir
nýjustu og beztu tækni. Fram-
leiðslan í dag byggist á sterkum
ættstofni, sem hefur verið kyn-
blandaður stofn fram af stofni
eftir vísindalegum aðferðum
erfðafræðinnar. Þess /egna þarf
hver loðdýragarður að vera það
öflugur og sjálfstæður, að hann
geti starfrækt litla rannsóknar-
stofu í þeim tilgangi og einnig
til rannsókna á fóðri, heiLsu dýr-
anna og gæ’ðum skinnanna.
LOÐDÝRAGARÐUR ER
HLEKKUR MILLI SJAVARUT-
VEGS OG LANDBÚNAÐAR
Rétt er að geta þess, að án út-
gerðarreksturs og landbúnaðar-
framkvæmda er ekki hægt að
reka loðdýragarð. Enginn stór-
iðnaður gæti komið sér betur
fyrir útgerð og landbúnað,
heldur en loðskinnaframleiðsla í
stórum loðdýragörðum, því þörf
slíkra löðdýragarða er mikil
fyrir fiskúrgang, sláturúrgang og
þurrmjólk.
Þegar rætt er um fiskúrgang,
sem er geysimikill hvert ár, er
ekki rétt að benda á, að hann
gæti alið svo og svo mörg dýr.
Þannig má ekki hugsa í upphafi
skinnaframleiðslu. Fyrst örvggi
og gæði, síðan efling framleiðsl-
unnar í réttu hlutfalli við sölu
og framtíðarsölumöguleika. Vitað
er að tækist að nýta allan þenn-
an fyrsta flokks úrgang sem
býðst árlega fyrir íslenzka loð-
dýragarða, þýddi það i fyrsta
lagi stöðvun á útflutningi dýra-
fóðurs til annarra landa og í
öðru lagi leiddi aftur af sér
minnkaridi framleiðslu hjá þeim.
En þá væri hámarkr.iu náð, ís-
lenzk loðskinn munu raska upp-
boðáverð skinna niður á við, sem
þýddi aukningu á möguleikum
hjá miðstéttafólki til kaupa á
skinnum.
Nú er rétti tíminn til að af-
skrifa fyrri ófarir í loðskinna-
rækt og láta loðskinnarækt
heppnast þjóðinni til hagsbóta.
Janúar 1969,
Hermann Bridde.