Morgunblaðið - 24.01.1969, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. JANÚAR 1969.
3
Bjarndýradráp á Austurlandi
— sagt frá þremur bjarndýradrápum
frá fyrri tíð
I»AÐ reyndist ekki rétt með
farið hjá okkur að aðeins fjög
nr bjamdýr hefðu verið unn-
in á íslandi á þessari öld. í
gær var okkur sagt frá þrem-
ur dýmm er voru drepin á
Austurlandi og tveimur á
Ströndum, á öndverðri öld-
inni og kunna þau að vera
enn fleiri. Tókst okkur að ná
sambandi við einn bjarndýrs-
banann, Einar Vigfússon, og
fá einnig frásögn af þeim ó-
venjulega atburði er bjarndýr
ruddist inn í eldhús á Eld-
jámsstöðum á Langanesi. Þá
var okkur einnig sögð skemmti
leg saga af „bjarndýraveið-
um“ á Seyðisfirði og látum
við hana fylgja með.
Björn unninn á Dalatanga 1918
Frostaveturinn 1918 unnu
bræðurnir á Grund á Dala-
tanga bjarndýr. Hafði það kom
Einar Vigfússon,
vann bjarndýr 1913.
ið með ísnum og gengið á
land. Röktu þeir slóðina inn
i dal sem er skammt frá
Grund og rákust þar á dýrið
sem hafði grafið sig í skafl,
líkt og á dögunum í Grímsey.
Urðu þeir að skjóta nokkrum
skotum í holuna, áður en dýr-
ið reis upp. Unnu þeir síðan á
því.
Höglin fóru ekki inn úr bjóm-
um
Einar Vigfússon sagði svo
frá: Þetta skeði í maí 1913, en
um veturinn og vorið höfðu
verið miklar hörkur og hafði
hafís verið við Langanes, en
lítið náð austur fyrir Langa-
nes, nema þá stö'ku jakar.
Sennilega hefur björninn kom
ið inn á Héraðsflóa með stök-
um ísjaka, er losnað hefur frá
aðalísbreiðunni.
Mikill snjór var í fjöllum
og þykir mér sennilegt að
björninn hafi lagt að landi
þess vegna. Kom hann upp
á Héraðssanda og þar urðu
menn fyrst varir við hann.
Einn bær þarna heitir Gagn
stöð og menn þaðan fóru oft
niður á sandana til að slá sel.
Svo var einnig í það skiptið
er fyrst varð vart við björn-
inn. Maðurinn sá gráa þúst
á sandinum og hugði að
þarna lægi selur. Læddist
hann að dýrinu, en þegar
hann var í 4—5 metra fjar-
lægð reis ísbjörn upp á aft-
urlappirnar úr bæli, sem hann
hafði gert sér í sandinn. Snéri
þá maðurinn við og fékk til
liðs við sig tvo menn sem
þarna voru við silungsveiðar.
Voru það þeir Ólafur Jóns-
son síðar búfræðingur og Hall
dór Þorkelsson frá Klúku í
Hjaltastaðaþinghá. Síðan fóru
þeir til bæja og náðu í hagla-
byssu og lagvopn. Komust
þeir mjög nærri birninum og
hjó Ólafur til hans með lag-
vopninu, en í sömu svipan sló
björninn til hans. Náðu klærn
ar í sjóstakk Ólafs og reif
hann. Komu þeir síðan skotum
í dýrið, bæði í haus og lapp-
ir, en það virtist kippa sér
lítið upp við það. Eftir að
hafa skotið á hann nokkrum
skotum, gáfust þeir upp og
snéru til bæja.
Ég átti þá heima á Hjalta-
stað í Hjaltastaðaþinghá og
var okkur jafnan boðið að
koma út á sandana á vorin og
týna kríuegg. Tveimur dög-
um eftir að mennirnir urðu
varir við björninn fórum við
þangað og hafði dýrið þá fært
sig úr stað og var komið þang
að sem við ætluðum að vera.
Sendi ég þá mann heim til
mín eftir norskum herriffli er
við feðgarnir áttum. Með þess
um riffli var ég vanur að
skjóta hreindýr og þá aldrei
af styttra færi en svona 60
pietrum. Þegar ég komst í færi
við ísbjörninn miðaði ég aft-
an við bóginn og féll dýrið
við fyrsta skot.
Við fluttum síðan björninn
heim á hesti og flógum af hon
um bjórinn í belg og var ætl-
unin að stoppa hann síðan
upp. Ekki var hægt að segja
að feldurinn væri fallegur, þar
sem dýrið var töluvert farið
að ganga úr hárum og orðið
Fullvaxinn ísbjöm á jaka.
sneplótt. Þegar yið flóum
hann sáum við að höglin höfðu
ekki náð að fara inn úr bjórn
um, heldur sátu í honum.
Samt var skinnið ekki þykkt
t.d. ekki þykkar en sauðskinn.
En hárin eru mjög þétt og
hafa þau myndað brynju fyr-
ir höglunum.
Dýrið var í ágætum hold-
um, enda hafði það haft nóg
af sel á söndunum. Fundum
við marga selshami í bælum
hans. Hafði hann klippt af
þeim hausinn og síðan étið ó-
trúlega vel innan úr bjórn-
um.
Kjötið af birninum borðuð-
um við, var það samryskja
og mjög bragðgott. Það er af
skinninu að segja að ég lét
Halldór Þorkelsson fá það og
fór hann með það til Ame-
ríku. Þar varð að henda því,
þar sem bannað var með lög-
um að flytja inn óverkuð
skinn.
Dýrið ruddist alla leið inn í
eldhús
Þorkell Björnsson sagði
Mbl. frá því að er hann kom
í Eiðaskóla haustið 1925 hafi
þar verið piltur frá Eldjárns-
stöðum á Langanesi, Guðjón
Kristjánsson að nafni. Á Eld-
járnsstöðum hafði þá nýlega
skeð sá atburður að bjarndýr
ruddist alla leið inn í eldhús
á bænum.
Fólkið hafði nýlokið við að
borða miðdagsmatinn er það
varð vart mikinn gauragang
og læti í hundunum frammi í
ganginum, og að mikil skepna
ruddist inn göngin. Flúði fólk
ið úr eldhúsinu og upp í bað-
stofuna, og í sömu svifum og
það síðasta var að fara úr
eldhúsinu ruddist þar inn
stórt bjarndýr.
Ekki var hægt að fylgjast
með því sem gerðist í eld-
húsinu, en af vegsummerki
sýndu að dýrið hafði lokið
við allar matarleyfar sem þar
voru og brotið allt og braml-
að. Síðan sneri það út göngin
aftur og tók með sér einn
hundinn, er það hafði drepið.
Lagðist það síðan niður í hlað
varpanum og tók að gæða sér
á honum.
Bóndinn átti byssu og hlóð
hana með kúlum. Skreið hann
síðan út um glugga á baðstof-
unni og komst í ákjósanleg-
asta færi við dýrið þar sem það
lá í varpanum. Reyndist auð-
velt að ráða björninn af dög-
Björn unninn í Drangavík á
Ströndum.
Albert Kristjánsson í Hafn-
arfirði vakti athygli okkar á
því að Guðmunidur Guð-
brandsson bóndi í Drangavík
á Ströndum hefði unnið bjarn
dýr 1932, og að á sama bæ
hefði einnig verið unnið dýr
fyrr á öldinni af Jóhannesi
Magnússyni er bjó þar.
Bjarndýrið sem Guðmundur
drap var komið heim að fjár-
húsi á bænum og varð hann
var við það er hann var að
koma frá því að gefa fénu.
Fór Guðmundur heim og sótti
byssu, og fór síðan upp á
þakið á fjárhúsinu.
Björninn var þá farinn að
gæða sér á síld er var í tunnu
við fjárhúsvegginn, svo fær-
ið var mjög gott, enda felldi
Guðmundur dýrið.
Framhald á bls. 22
KIRKJUKVÖLD í NESKIRKJU
24. - 26. JANUAR
Dagskráin í kvöld:
Ávarp: Ingólfur Möller, sóknarnefndarformaður.
Raddir æskunnar:
Lára Guðmundsdóttir og
Ragnar Baldursson.
Ræðumenn: Guðni Gunnarsson,
sr. Frank H. Halldórsson.
Söngur: Æskulýðskór K.F.U.M. og K.,
Tvísöngur: Svala Nilsen og Margrét
Eggertsdóttir.
Organisti: Haukur Guðlaugsson.
Ath.: Samkomumar hefjast kl. 20,20 með
orgelleik.
STAKSTEIMAR
Fundarsköp
útvorpsráðs
Alþýðublaðið gerir að um-
talsefni í gær fáránlegar full-
yrðingar Framsóknárblaðsins
um fundarsköp útvarpsráðs og
segir þar m.a.: „Tómas (Karls-
son) gagnrýnir þau fundarsköp
sem farið er eftir í útvarpsráði.
Hann hefur setið fjölda marga
fundi, sem varamaður, en ekki
haft fyrir því að spyrjast fyrir
um, hvaða fundarreglum sé
fyigt i ráðinu. Þarf hann þó
ekki að fara lengra en til aðal-
ritstjóra síns Þórarins Þórarins-
sonar, sem hefur setið árum
saman í útvarpsráði og þekkir
vel starfsaðferðir þess. , . . Er
því rétt að upplýsa, hver er
regla útvarpsráðs um afgreiðslu
mála með atkvæðagreiðslu.
Þessi regla er byggð á langri
liefð og hefur ekki verið vé-
fengd af útvarpsráði árum sam-
an, þótt skrifleg fundarsköp hafi
aldrei verið sett fyrir ráðið.
Reglan er þessi: Til þess að at-
kvæðagreiðsla sé lögleg af-
greiðsla máls verður helmingur
útvarpsráðsmanna (nú minnst
4) að taka þátt í atkvæðagreiðsl-
unni. Sitji menn hjá, teljast þeir
ekki taka þátt í atkvæðagreiðslu
nema fram fari nafnakall. Þetta
er sama regla og gildir í þing-
sköpum Alþingis. . . . Þegar efni
er boðið til flutnings í útvarp-
inu hefur samkvæmt þessari
reglu verið talið, að það hljóti
ekki stuðning, ef minna en
helmingur ráðsmanna taka þátt
í atkvæðagreiðslu um það.
Þannig hafa mörg hundruð mál
verið afgreidd árum saman og
hafa útvarpsráðsmenn aldrei
véfengt þá afgreiðslu.“
Blöð og útvarp
Sumir virðast þeirrar skoð-
unar, að blöðum og útvarpi
sé skylt að birta og flytja hvaða
efni, sem þeim berast hvers eðlis
sem það er. Sé það ekki gert sé
um að ræða höft á tjáningar-
frelsi eða ritskoðun. Hér er um
mikinn misskilning að ræða.
Blöð og útvarp geta ekki og eiga
ekki að hirta og flytja hvað
sem er. Forsvarsmenn þessara
stofnana verða að meta það í
hverju tilviki, hvort þeir telja
efni, sem að berst þess virði
að birta það. Það mat geturi
verið mismunandi eftir þvi um
hvaða stofnun er að ræða. Eitt
blað getur t. d. séð ástæðu til
að birta grein, eða koma á
framfæri skoðunum, sem annað
blað eða útvarp telur sér ekki
sæma að birta. Mestu máli skipt-
ir, að þeir aðilar sem um þessi
mál fjalla hafi til að bera frjáls-
lyndi og víðsýni og heilbrigða
dómgreind. En það er á mis-
skilningi byggt, ef menn halda
að blöð og útvarp séu rusla-
kistur, sem hægt er að henda
hverju sem er í. Mbl. mundi t.d.
ekki birta grein, þar sem fagnað
'Væri innrát Rússa í Tékkóslóvak
4u eða þess krafizt að enska yrði
tekin upp á Islandi.