Morgunblaðið - 31.05.1969, Blaðsíða 21

MORGUNRLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. MAÍ 1969
21
Til hvers eru eyrun á sauðfénu?
Eyrun á kindunium eru af nátt
úruinjni gexð til þess að verj a
(hluistina fyrir úrkomu og taka á
anóti hljóði og bera það til heyrn
artaugaruna.
Af illri nauðsyn hefur maður-
inm tekið eyruin og brytjað af
þeim meira eða minma með alls-
konar tilbreytinigum, sem hann
kallar mörk. Eftir þessum mörk
um getur hver helgað sér sínar
fcindur. Stundum eru þesisi mörk
svo imikil að lítið verður eftir atf
eyranu sem nærri mé geta, þegar
jafmvel meira en 10 bnífisbröigð
eru tekin á tveimur litlum lamtos
eyrum. Mætti þó ætla að menm
hefðu smávegis samúð með litlu
lambi að særa það ekki meira en
það allra minnsta
Áður miuin hafa tí'ðkazt mark,
sem hét afeyrt, sem sagt öllu
eyranu skellt af niður við hlust.
I>etta þótti hentugt þegar þurftá
að marka kindur upp, sem keypt
ar voru að. Að marka kind upp
var kallað að soramarka kind-
ina, og stuindum eru stór mörk
kölluð soramörfc, svo einihver til
finining hefur verið, og er erm,
fyrir því að fara svona með fé.
Þó afeyrt þekfcist efcki lenig-
ur, þá er þó óhaett að segja að
til sé hálfafeyrt eða meir, því
í mörgum tilfellum er lítið eftir
af eyrainu, þegar klaufar, sem
eiga stórt mark, eru búnir að
iraarka, eða þegar menn eru bún-
ir að marka upp fé, sem þeir hafa
keypt. Þa@ var sagt að aferyrðar
kindur væru oftast ryttulegar
vegna þessarar meðferðar.
Það liggur í auguim uppi, að
þegar búið er að skella eynun
af kindinmi að meira eða minna
leyti, að þau gegtni þá efcki lentg
ur hlutverki sínu, að varma því
að regn og snjór komiist ótokidr-
að miður í hiustina eða s'tortmur
blási þar niður. Ög þegar svo er
komið að kindin er búdm að tapa
þessard vönn þ. e. ytra eyramu
að meira eða minna leyti, þá
hafur hún ekki hönku til að vera
á heit í eins vondu veðri og hún
miuradi gera eif allt væri í lagi.
Þegar eitthvað háir dýri, sem
á að gefa afurðir, þá hlýfcur það
að koma fram á afurðatapi.
Þeir, sem nota stórt fjármairk,
Skulu leiða huganm að þesisu:
Það er afurðatap fyrir fjáreig-
andann, það er mannúðarleysi
gagnvart '’ýri, sem er Skjólstæð
imigur hans, dýri sem harun ber
ábyrgð á.
Sumir hafa þá Skoðun að fjár-
markið þurfi að vera stórt, þá
fari síður í misdrátt. Aðrir halda
því fram, að það sé bezt að fjár-
mörkin séu sem minnst, en glögg
svo kindin fari efcki í misdrátt.
Og það hugsa ég að flestir geti
fallizt á við náma attougun. Þegar
eyra er mikið skorið, þá verður
frekar rangt lesið úr eimhverju
krassimu. Það er hugsunaTleysi
og vanafestu að keama að manin
úðina virðist vanta í suma menin
í einstaka tilfel'li. Ég á hér ekki
við góða og heillbrigða menn, en
þiví miöur eru m'ennirndr misjafn
ir. Það 6r ihryllilegt a@ vera dýr í
uimsjá og ábyrgð sumira manma.
Og sá sem veit um mdsferli á fén
aði hjá öðruim, en „kýs hin þög-
ulu sivik að þegja yfir öilu
rönigu“, er orðirun samsekur.
Þeir sem taka upp nýtt mark
taka oftast upp stórt mark, þeir
halda víst að aðrir séu búnir að
taka upp öll litlu mörkin. Þetta
gildir jafnt um þá sem búa á af-
skekktum stöðum og um þá sem
eiga heima í fjölmenmium héruð-
uim. Þetta sér maður í Lögbirt-
ingablaðinu. Þetta sér maður,
þegar maður virðdr fyrir sér
myndir af sauðfé. Svo það virð-
ist veira 1‘amdlægt að haifa stórt
fjármark. Frá þessu eru margar
heiðarlegar undanteikininigar.
Nú mega menin vita, að það
ihlýtur að vera sársauki fyrir
lamlbið þagar gkorin eru þvers og
krus úr eyranu stór eða lítil
stykki, hvar sem er. Lambið
toristir höfuðið og það brýzt um
af öllum kröftum. Blóðið rennur
og spýtist, og því meira sem
markið er stænra og því meira
sem lambið er eldra, nokkuð af
blóðiniu rennur niður í hlustina
og storknar þar.
Nú ætla ég að benda á nokk-
ur atriði, sem geta verið til úr-
bóta, því ég er viss um að þetta
er af hugsunarleysi og vanafestu
gert.
Það er nokkuð algengt að
nota 2 bita, 2 fjaðrir 2 stig o. s.
frv. á sama jaðri á eyra, en það
er lítið um það að biti og fjöður
eða fjöður og biti séu á sama
jaðri á eyra eða t. d. stig og fjöð
ur, biti og bragð á sama jaðri.
En sé þetta gert, þá er stumduim
sagt, biti ofar, fjöðuir neðar, fram
an hægra, eða hvar á jaðri, sem
þetta er notað. Það er aiveg ó-
þarfi eða ætti að vera óþarfi að
taka fram hvort er ofar eða neð
ar á eyranu, því það er algild
regla að nefna alltaf fyrst þá
ben, sem ofar er á eyranu. Yfir-
markið fyrst, halda svo niður eyr
að. T. d. stýft, biti og fjöður
framan hægra, þá vita allir að
bitinn er ofar á eyranu.
Ef notað væri meira en gert
er nú, ólíkar benjar á sama jaðri
á lambseyra, þá kæmi þarna
fjöldi af litlum mörkum, og þeg-
ar þessu væri svo blandað sam-
an við mismuinandi yfirmörk.
Vaglrifa og vaglskora eða vagl
biti eru yfirmörk. Vaglrifan er
gerð eims og fjöður en er í miðj-
um hallanium fyrir ofan breidd
eyrans, og telst því til yfiinmarka.
Tel ég réttast og bezt að kalla
þessa ben Vaglfjöður. Vaglsfcor-
an eða vaglbitinn er sett í sömu
hæð á eyraniu og vaglfjöðirin.
Vaglbitinn er aðeins opnari en
vaglskoran. Þessar beojar eru
alltof líkar til notkunar, ef ekki
eru ólík mork með. Ég tel réttast
að leggja niður vaglkkoruina en
taka upp vaglbitann í ríkiuim
mælL
Vaglbiti og vaglfjöður eru fall
eg og auðskilin yfirmörk.Þau eru
glögg og særa eynun lítið, en að
særa eyrun sem minnst er mann
úðaratriði. Væru þessi yfirmiörk,
vaglbiti og vaglfjöður, tekin upp
um allt land og notuð mikið á-
samt því að hafa ólík undinmöirk
á sama jaðri eyranis eiins og bú-
ið er að tala um, þá kæmi þarna
mdikili fjöldi af litlum, fallegum
en ólíkum fjármörfcum, mætti þá
sem fyrst leggja niður öll ljót
mörk eða soramörk.
Síðan ég fór að hugsa um þessi
mál, hef ég átt bágt með að
marka lömb undir markið mitt,
sem þó er ekki stórt. Og væri ég
á fjalljörð, þá mundi ég hiklaiust
taka upp sem allra minmist marik,
því á fjalljörðum verða menin oft
að marka alveg nýfædd lömb,
hvað lítil sem þau eru.
Eg tel það mikinn ósið og
óþarfa að leyfa mörg mörk á
sama heimili eða að sami mað-
ur hafi n örg mörk, þetta tek-
ur mörkin fná öðrum og seiirik-
Vramhald á bls. 15
med gráu slikjuna
Perr þvær med lifrænni orku
MEÐ GRARRI SLIKJU
ÞVEGID MEO PERR
GRAA SLIKJAN A BAK OG BURT
PERR greipist inn í þvottinn.
Gráa slikjan hverfur
meá lifrænni orku.sem fervel me<3 þvottinn
PERR sviftir burt gráu slikjunni
af þvotti yciar.
Hvítt veráur aftur hvítt og
litir skýrast.
Perr f
rauðum pakka*
Frá Henkel
Vélar eSa handþvottur
árangurinn alltaf
undraverdur
Þetta tekst Perr
med lífrænni orku