Morgunblaðið - 08.08.1969, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. ÁGÚST 1960
Gulináma
■ r
er a sjonum
Norðmenn hafa á tíu árum keypt skip fyrir 30 milljarða kr.
— En höfðu 6,35 milljarða gjaldeyristekjur af flotanum sl. ái
„NORÐMENN mega vera þakk-
látir Egyptum fyrir að loka Sues
skurðinum, en vanþakklátir
Bretum fyrir gengisfellinguna
1967 og framhaldandi innfiutn-
ingstoll á fiski, þrátt fyrir a’lt
sem EFTA heitir. — Og nú hafið
þið fellt krónuna ykkar, en ekki
áfellist ég ykkur fyrir það, því
að það hefur verið U1 nauðsyn
og óhjákvæmileg. En þegar þið
verðið siglingaþjóð og lærið að
að nota vatnsorkuna, eins og við
höfum gert, verða áföliin ekki
eins stór og nú, þó sildin svíki
eða markaðurinn bregðist f>ið
lifið hættulegu lífi, íslendingar,
að treysta eingöngu á það sem er
í sjónum, en gleyma því sem ger-
ist á sjónum. Ef við hefðum
gleymt því, væri afkoma almenn
ings í Noregi ekki þetri en bún
er t.d. á Spáni núna, og ef Sam
Eyde hefði ekki tekið upp á því
að snúa vatnsorkunni í útflutn-
ingsvöru, fyrir rúmum 60 árum,
væru lífskjör okkar litlu betri
núna, en þau eru Congo eða Sene
gal“.
Þannig fór málkunningja mín-
um orð nýlega, er ég var að tala
við hann um ástandið í Noregi.
Hann er sjálfsagt talsvert ríkur,
því að hann sagði mér að hann
hefði tapað 300.000 kr. á útgerð
fiskiskipa sem hann á, en hinsveg
ar hefði hann fengið það að fullu
bætt með hlutabréfum sínum í
iðnfyrirtækjum, sem hefðu geng
ið veL „Svona eiga sýalumenn
að vera“, hugsaði ég með mér,
— að geta borgað tapið með gróð
anum úr hinum vasanum, og
eiga þó eitthvað eftir í „gróða-
vasanum".
Það er þetta, sem Norðmenn
hafa gert, með góðum árangri,
síðan þeir urðu alfrjálsir, 1905.
Sama árið fann Birkeland pró-
fessor aðferð til þess að gera
áburð úr köfnunarefni og svo vel
vildi til, að þá var uppi verk-
fræðingur, Sam Eyde, sem sá
leik á borði til þess að gera þessa
uppgötvun að peni-ngum. Út af
þessu spratt „Norsk Hydro", sem
varð heimsfyrirtæki í sinni
grein. En um leið opnuðust aug-
un fyrir þeim gífurlegu mögu-
leikum, sem vatnsorkan bíður
iðnþróun síns eigin lands, hvar
svo sem það land er. í dag er ál-
framleiðslan taiin álitlegasta
tekjugrein þess iðnaðar, eem
byggist á vatnsorku landsins, en
þess má geta að ódýra orkan get-
ur valdið því, að í Noregi er
brætt nikkel, sem ekki er til í
Noregi en innflutt frá Kanada.
Frímann B. Arngrímsson mun
hafa verið fyrsti maðurinn sem
kom auga á auðlegð fossanna, en
hann fór — vitanlega —- ti'l Am-
eríku, og kom heim aftur sem
garnall maður og farlama, þó að
hugurinn væri samur til dauða-
dags. — Einar Benediktsson varð
annar vekjandi vatnsorkunýting
arinnar og hratt henni fram á
leið „með hálfrar aldartaki“, svo
notuð séu orð HannesaLr Haf-
stein um Jón Sigurðsson. En
starf Einars „lagðist í lágina" í
40 ár. Síðar meir mun þjóðinni
„aldrei þykja fullþakkað" þeim
sem tóku upp aftur þráðinn, sem
Einar byrjaði að spinna.
Þannig hugsa þeir, sem hafa
fylgzt með framvindu Noregs á
þessari öld.
Þegar stjórnarskiptin urðu í
Noregi, haustið 1965, spáðu hin-
ir nýju stjómarandstæðingar
því, að hér í landi mundi allt
komast í „kalda kol“ innan 1-2
ára. „Atvinnuleysá og verri lífs-
kjör“ mundi verða afleiðing þess
að verkamannastjórnin varð í
minnihluta. Þessar hrakspár rætt
ust þó ekki (fremur en hrakspár
ýmsra „borgaraiegra blaða“ í tíð
Gerhardsens). — Þjóðinni hef-
ur „líkað fremur vel“ við „Bort-
enstjórnina, hún hefur ekki varp
að neinum stórum „ásteytingar-
steinum“ út í daglegt rennsli
norskra sjómmála. — í utanrikis
málum hafa ekki orðið neinar
deilur (ef frá má telja sérstöðu
„sósíalista“-flokks Finns Gust-
avsens, sem að vísu á sér fylgi
7% kjósenda, samkv. skoðána-
könnun Gallups). Þegar þátttaka
Noregs í NATO um næstu ár,
var til umræðu í Stórþinginu í
desember, rejmdust aðeins fimm
þingmenn þvi eindregið fylgj-
andi að segja upp NATO-sam-
vinnunni. Svo að stefnan í því
efni er augljós.
Norkku blöðin hafa verið að
gera upp „plús og mínus“ ársins
sem leið, og komast að þeirri nið
urstöðu, að þjóðarhagurinn hafi
aukizt um ca 9% á árinu 1968,
en það er tvöfalt meira en gera
hefði mátt ráð fyrir. í stuttu
máli er afkoma atvinnuveganna
þanniig, að árferðið hefur farið
fremur batnandi en minnkandi
hjá bændastéttinni, nema hjá
þeim bændum, sem eiga skóg:
þ.e. eiga meir undir söluverði á
Skógi en afurðum ræktaðs lands
Landbúnaðarafurðir hafa hækk-
að í verði, en hins vagar hafa
skógarafurðir eíkíki verðaukizt að
sama skapi, sem almennur verð-
auki krefst.
Um sjávarútveginn er að sumu
leyti sömu söguna að segja sem
fslendingar hafa sára reynslu af
undanfarin tvö ár. Síldveiðibrest
urinn hefur ekki komizt neitt
nálægt þeim, sem fslendingar
hafa orðið fyrir, og sölutregða á
þorski og skyldum tegundum
hefur ekki valdið beina „hruni“
fyrir útveginn. Þeir sem verst
urðu úti — harðfiskverkendurn-
ir fyrir Nigeríumarkað — hafa
notið aðstoðar ríkisstjórnarinn-
ar, sem keypti af þeim fisk fyrir
margar milljónir, til þess að gefa
hann sem mátaraðetoð til sultar-
landa í Afríku.
Það er afkoma iðnfyrirtækj-
anna, sem vegur þyngst á met-
unum um þjóðarafkomu hér í
Noregi. Eða mej öðrum orðum
sagt: vatnsorkan. Án hennar og
siglinganna væru Norðmenn
eftirleguþjóð í dag.
Það yrði of langt mál hér, að
gera grein fyrir þeim breyting-
um, sem orðið hafa á hag norsku
þjóðarinnar vegna sívaxandi stór
iðju, svo að það verður að bíða
betri tíma. En hinsvegar vi'l ég
drepa ofurlítið á, hve mikla þýð
ingu kaupfloti Noregs hefur fyr
ir hag þjóðarinnar.
Norðmenn eru raunverulega
þriðja mesta siglingaþjóð heims
ins, því að sá er munurinn á
Liberíu og Noregi, að Libería er
„leppur" útlendra skipaeigenda,
en Norðmenn eiga kaupflota
sinn sjálfir. Hann hafði minnkað
um helming á stríðsárunum
1940-50 og var ekki nema 2-3
milljón lestir er stríðinu lauk.
Síðan hefur hann farið hraðvax-
brúttólestir í byrjun ársins 1968,
um milljónir tonnir tonna á ári.
En síðasta árið hefur aukning
flotans orðið aðeins 300.000 tonn
— miklu minni en mörg undan-
farin ár. — Ég spyr málkunn-
ingja minn, sem talaði í upphafi
þessarar greinar, hvernig þessu
víki við. Og hann er fljótur til
svars: — Jú, skiljið þér — árið
sem leið seldum við 1,8 millj.
lestir af gömlum skipum til út-
landa, en keyptum 2,1 millj. lest-
ir í staðinn. Þess vegna er flota-
aukningin ekki nema 300.000
lestir en nýtingin á flotanum
verður margfalt betri. Og þó að
norsku skipin á Lloyds-skránni í
ár verði talsvert færri en í fyrra,
kasta þau miklu meira af sér.
Þau eru betri og þau eru hag-
kvæmari. Hugsið þér yður að á
200.000 iesta skipunum þarf litlu
fleiri menn en til að sigla 20.000
tonna skipi fyrir tíu árum. —
Við reynum að græða á því að
vera framsýnni en aðrir. Þess-
vegna erum við svona gráðugir
í „gigant-skipin“ sem þeir kalla.
Og meðan Egyptar loka Suez er
þetta rétt „spekulasjon“ hjá okk
ur. Skipaúgerð er og verður allt-
af „spekulasjon".
En reynslan sýnir að Norð-
menn hafa reynzt góðir „spekul-
antar“ í siglingum Síðan Wil
helm Wilhelmsen í Tönsberg
gerðist svo djarfur, fyrir hundr-
að árum, að stofna kaupflotafyr-
irtæki í Noregi, hafa fleiri og
fleiri riðið á sama vað, og
þess vegna er sú atvinnugrein
komin í það horf, að Norðmenn
eru langstærsta siglingaþjóð
heimsins, miðað við fólksfjölda.
„Vár æra og vár magt, har hvite
seil oss bragt“, sagði skáldið, en
reynslan sýndi að bæði kol og
síðan olía gáfu Norðmönnum
afisauka í vextinum.
Johan Horn, formaður norska
skipeigendafélagíins (Norsk Red
erforbund) segir, að úiíkoma ár3-
ins sem leið — 6.300 mi-Hjón n.
krónur í ávinning, að því er
gjaldeyri snertir fyrir Noreg —
sé ekki eingöngu því að þakka,
að gróðaár h^fi orðið fyrir skip-
in, heldur hafi það haft áhrif
á gjaldeyrisafkomuna, að
Norðmenn hafi selt meira og
keypt minna af skipum sdðastlið
ið ár, en venja var til undan-
farið. Stefna skipaeigenda í Nor
egi er auðsjáanlega sú, að fækka
smærri skipunum en fjölga þeim
stærrL
Vafalaust er það lokun Súez-
skurðarins, sem veldur því að
miMu leyti hve ásæknir Norð-
menn eru í stóru skipin þessi ár-
in, en þó munu norsku skipakóng
arnir varla gera ráð fyrir, að
skurðurinn verði lokaður mörg
ár enn. Þeir þykjast sem sé hafa
sannreynt, að hægt sé að flytja
olíu frá Persaflóa ti!l Vestur-Evr-
ópu ódýrar á 200-300 þúsund
lesta skipum með því að krækja
suður fyrir Afríku en á skipum
sem kærmust gegnum Súez-skurð
inn, þvi að þau yrðu að vera 5
sinnum smærri. Það eru ekki
nema kringum 60.000 manns á
norska flotanum, og af þeim hef-
ur kringum fjórði hver maður
verið útlendingur, en nú ekki
nema hver fimmti. Vegna óvissra
aflabragða kjósa ungir fiski-
menn í Norður-Noregi fremur að
fá trygga atvinnu á kaupflotan-
um en freista lukkunnar á fiski-
skipunum. Þess vegna eru nú
talsverðar hömlur á því, að út-
lendingar fái skipsrúm í kaup-
flotanum, og má gera ráð fyrir
að þegar þetta ár er liðið verði
áhafnir flotans orðnar norskar
að meira en fimm sjötta hluta.
Ásókn norskra skipaeigenda í
stóru skipin hefur aldrei verið
meiri en nú. Fyrir tveimur dög-
um sögðu blöðin frá því, að
Hilmar Rekstein skipaeigandi í
Bergen hefi gert samning um
smíði sex 200.000 Lesta skipa, sem
eigi að verða fullgerð á árunum
1970-72. En það er athyglisvert
við þessi skip, að þau verða smíð
uð í Noregi — í smíðastöðinni á
Storð, sem er aðili í skipasmíða-
samsteypu, sem nefnist „Akers-
gruppen", því að þungamiðja
hennar er hið gamla ,,A kers
mekaniske verksted“ í Osló.
Undanfarin ár hafa Norðmenn
látið útlendinga smíða „trölla-
skip“ sín fyrir sig, ekki sízt í Jap
an, vegna þess að nægilegar stór-
ar kvíar fvrir slík skip voru ekki
til í landinu. Enn hefur smíða-
stöðin á Storð „fært út kvíarnar"
og getur haft þrjú tröllaskip í
smíðurn samímis. En það er tákn
aukinnar hagræðingar, að stórir
hlutar úr þessum .skipum eru
smíðaðir á ýmsum öðrum stöð-
um í landinu — meira að segja
hjá Burmeister & Wain í Kaup-
mannahöfn — en settir saman í
aðal-smíðastöðinni. Norðmönn-
um hefur verið það mikið áhuga-
mál að auka smíði kaupflota síns
— fiskiskipin hafa þeir getað
smíðað sjálfir, betur en flestir
aðrir — og nú hafa þeir komið
fram þessum vilja sínum, þvi að
í ár verða skipasmíðastöðvarnar
athafnameiri en sögur fara af áð-
ur. „Akersgruppen" ein hefur
samninga um smíði 32 skipa, sem
samtals eiga að bera 1,4 milíjón
lestir, og á að hafa uppfylR þá
samninga eftir þrjú ár. Og önn-
ur fyrirtæki í greininni hafa líka
nóg að gera.
+
En það er ekki aðeins só iðn-
aður sem að siglingunum veit,
sem er á vaxtarskeiði í Noregi
núna. í fyrradag opnaði „Norsk
Industriforbund“ — iðnaðarsam-
bandið norska — athyglisverða
sýningu í „Industriens og Eks-
portens Hus“ í Odó, til þess að
minnast 50 ára afmælis síns, og
verður þessi sýning opin til 25.
febrúar. Þetta er ekki nein vöru
sýning, en þau 45 firmu, sem að
henni srt-anda, hafa lagt kapp á
að sýna í ljósum dráttum þróun
norsks iðnaðar síðan Noregur
varð alsjáKstætt ríki, 1005, til
þessa dags, og svo ekki síður að
draga upp línur er sýni hvað
framundan sé og hvað gera skuli
til þess, að Norðmenn dragist
ekki aftur úr í samkeppni við
aðrar þjóðir. Hér eru engin tö(k á
að lýsa þessari sýningu, því að
til þess þyrfti að minnsta kosti
tíu tækni'fræðinga. En sem upp-
haf þess ævintýris, sem sýningin
á að lýsa, er þarna sýndur „raf-
lampi" sá, sem Kristian Birke-
HÆTTA A NÆSTA LEITI eftir John Saunders og Alden McWilliams
— Þú ert hreykinn af yngri bróður
þínum, er ekki svo Danny?
— Lee Roy er frábær. Hann er klók-
nr, sterkur og skynsamur.
— Láttu ekki svona, þjálfari. Þú ert
að gera gys að mér.
— Þegar um er að ræða aga í liðinu
geri ég ekki að gamni mínu, Raven. Þú
V
ert úr leik það sem eftir er af keppnis-
tímabilinu.
—. Jæja. hefjizt banda!
— Láttu ekki fara svona með þig!
Sýndu honum að þú sért maður.
Frá veiðum við Noreg.