Morgunblaðið - 22.11.1969, Qupperneq 11

MORGU NBLAÐIÐ, LAUOAiUDAGUR 22. NÓV. Í960
11
Hann bölvaði bróður sínum
— og gleymdi herþotum Nígeríu
Þegar ég settist við ritvélina
í gær til að hripa niður smá
klausu um ástandið í Biafra,
datt mér í hug að fletta fyrst
upp á greinum, sem birtust hér
í blaðinu í maí og júní, og ég
hafði skrifað meðan ég dvald-
ist þar syðra. Um ástaeðuna fyr
ir því að mér datt í hug að
skrifa um Biafra er erfitt að
segja, en einhverra hluta
vegna hefur nafni landsins
skotið upp í huga mínum hvað
eftir annað undanfama daga.
Þega:r ég fór að fletta blöð-
unum og líta yfir greinamar
nifjaðist upp fyrir mér saga síð
ustu dvalardaganna. Sú saga
er óskyld fyrri frásögum, sem
aðallega snemst um hunguir og
þjáningar, bamadauða og
birgðaflutninga, því hún snýst
að mestu um hemaðainaðgerð-
iimair.
Það var laugardagsmorgunn
seint í maí, tekið að vora heima
á fslandi, en í Biafra er lítill
munur á árstíðum. Sólin renn-
Uir upp um sex-leytið vetur,
sumar, vor og haust, og jafn-
vel ég, sem helzt vil sofa til
hádegis hveimig sem viðrar, laet
sólina stjórna svefninum þama
syðra. Ég var staddur í Orlu,
einni helztu borginni, sem enn
var í höndum Biafrahe*rs þá,
borg sem á friðartímum taldi
um 60 þúsund íbúa, en nú ef
til vill þrefalda þá tölu. Eng-
inin veit nákvæmlega um íbúa-
tölu Orlu, því flóttamenn frá
öðrum hémðum Biafra hafa
þyrpzt þangað, byggt sér kofa
úr pálmalaufi í skóginum í út-
jaðri borgairinnar og setzt þar
að ásamt fjölskyldum sínum.
Þegar sólin var tekin að ylja
undir loftinu í herbergi mínu
í menntaskóla Shanahan bisk-
ups klukkan að verða sjö þenn
an morgun varð mér ekki leng-
ur svefnsamt og fór á fætur.
Gestgjafi minn, bróðir Ignati-
us, var þá löngu kominn á fæt-
ur, ög hitti ég hanm í setustof-
unni. Sat hann þar yfir þrem-
ur ferða-útvairpstækjum, sem
hann hafði látið kaupa fyrir
sig á aðalmairkaðstorgi borgar-
innar, því ég hafði stöðugt veir-
ið að kvarta yfir fréttaleysi, og
vildi hann bæta úr því. Út-
varpstæki eru ódýr í Biafra,
því rafhlöður er þar ekki að
fá, og mfmagn hefur ekki feng
izt frá því styrjöldin við
Nígeriu hófst fyriir rúmum
tveimur árum.
Bróðir Ignatius átti nokkrar
rafhlöður, og tókst honum að
tengja þær við eitt tækjanna,
þótt ekki væm þær af réttri
stærð. Varð mikill fögnuður
þegair við kveiktum á tækinu
og stilltum á Lagos-útvarpið, út
varp Nígeríustjórnar. Þar var
fréttalestur hálfnaður, en við
heyrðum fréttayfirlitið, og var
það í fyrsta skipti í langan
tíma, sem ég hafði fengið nýjar
fréttir frá umheiminum. í Sao
Tome, þar sem ég hafði dval-
izt í þrjár vikur, var að vísu
útvarp, em gagnaði mér lítið,
því þulimir töluðu portú-
gölsku, sem ég skil ekki frekar
en kínversku.
Að fréttalestiri loknum var
leikið hergöngulag, og sungið
undir á máli Yomba-ættflokks
ins, sem býr í Vestur-Nýgeríu
í nágrenni Lagos. Bróðir Igna-
tius hefur verið í Nigeiríu í sjö
ár, og kann því skil á helztu
málunum, sem þar eru töluð. Að
vísu er mál Yoruba jafn fjar-
skylt máli Biafrabúa og
franska er íslenzku, en hann
gat þó skýrt fyrir mér merk-
ingu textans við hergöngulag-
ið, sem Lagos-útvarpið lék. í
lauslegri þýðingu var textinn
á þessa leið: „Við ætlum að
marséra inn í Austur-Nígeríu,
dnepa þar alla karlmenn, og
gera allar konur að syrgjandi
Bíllinn skalf og nötraði
það er aldrei góðs viti í Biafra
að heyra þann hávaða. Við
geogum út á svalir, sem liggja
meðfraan allri framhlið skóla-
hússins, og litum til lofts. Ekki
vorum við lengi að koma auga
á vélina, sem var spnengjuþota
frá Nígeiríu af gerðinni Uyushin.
Flaug hún hátt yfir borgina,
sennilega í um 20 þúsund feta
hæð, og hvarf fljótlega sjón-
um í austurátt. Það var ekki
fynr en þotan var horfin að
sprengjurnar sprungu. Á leið
sirrni yfir borgina hafði þotan
vairpað niður tveimur sprengj-
um, og lentu þær í skógarrjóðri
skaimmt frá póstJhúsinu. Það
vill til að gróðurmold er mikil
á þessum slóðum, sprengjumar
sökkva djúpt og springa ekki
fyrr en þær em sokknar
í moldina. Eina manntjónið af
Faðir McManus býr rétt
utan við skólalóðina. Hefur
hainn þar stórhýsi til umráða
og talsvert þjónalið, enda
stjómair hann ekki aðeins trú-
boði staðarins, heldur einnig
matgjafastöð á vegum Caritas,
samtaka kaþólsku kirkjunnar.
Ég snæddi margar máltíðir hjá
föður McManus meðan ég bjó
í Orlu, og kynntist honum því
nokkuð, eins og raunar fleiri
kaþólskum klerkum þar suður
frá. Frá upphafi hef ég verið
andvígur öllu, sem kaþólskt
hét, og álít enn að kaþólska
kirkjan eigi títinn rétt á sér
með sinni bókstafatúlkun og
breddum. En kynni mín frá
Biafra af fulltrúum kaþólsku
kirkjunnar þar hafa sannfært
mig um að þeir hafa unnið ó-
metanlegt starf og gaxa enn.
Wilson No Odoh majór með „göngustaf“ sinn. I baksýn sund urskotnir veggir húsanna, sem
tveimur dögum áðuar höfðu verið í höndum Nígeriuhers.
þessum tveimur sprengjum var
því það að tveir meran, sem ver
ið höfðu á verði við eftirlits-
stöð hjá pósthúsinu, urðu fyrir
sprengjubrotum og létust.
Höfðu mennimir heyrt í þot-
unni og leitað hælis í skógin-
um, en verið svo óheppnir að
leita skjólsins rétt þar sem
sprengjumar féllu.
Þegar sprengjumar sprungu
skalf skólahúsið, sem við bjugg
um í. Sagði bróðir Ignatius mér
þá að þar væri ekkert að ótt-
ast, því húsið gæti staðið af
Þessir feður og bræður, sem ég
kynntist þama suðurfrá, eru
alliir einstakir menn. Að vísu
eru þeir allir annaðhvort írsk
ir eða skozkir, og kann það að
ráða talsverðu, en þeir eiga
það allir sameiginlegt að þeir
gjörþekkja einkenni íbúa
landsins, og gera sér far um að
setja sig í þeinra spor. Margir
þessara trúboða kaþólsku
kirkjunnar hafa veirið áratugi
í Austur-Nígeríu, eiras og Bi-
afra nefndist þar til héraðið
vairð sjálfstætt riki í maílok
oft hjá föður McManus og lét-
um hann segja okkur fréttir
frá trúboðum í öðrum hlutum
Biafra, sem við héldum að
væm á yfinráðasvæði Nígeríu,
en voru raunar enn á valdi
Biafra. Hafði faðir McManus
stórt landakort og benti okk-
ur á bæi og þorp, sem Biafra-
herinn hafði á sínu valdi, en
vom langt utan þeinra marka,
er ég hafði talið í höndum Níg-
eríu.
Eftir hádegisverð hjá föður
McManus þennan laugardag,
Bróðir Ignatius hefur bifreið
til umráða af gerðinni Peugeot
204. Það vill svo einkennilega
til að þessi gerð bifreiða er nú
algengust á þjóðvegum Biafra,
og eru það mikil meðmæli, þvi
aðrar tegundir hafa hreinlegia
helzt úr lestinni. Engir vara-
hlutir í bifreiðir hafa borizt til
landsins í tvö ár, og nú er
þamnig komið að þrjár af hverj
um fjórum bifreiðum á þjóð-
vegunum em af Peugeot-gerð.
Bifneið bróður Ignatiusar er
merkt Rauða krossinum, enda
stjórmar hann matgjáfastöð
Rauða krossins í Orlu. Við vor-
um að aka inn í úthverfi Orlu
klukkan rúmlega sex þetta
laugardagskvöld þegar síðari
síðari Ioftárás dagsins var gerð
á borgina, og áttum við sízt
von á þeiriri Éirás.
Vegurinn þarma í úthverfi
Orlu er svipaður leiðinni frá
Öskjuhlíð til Kópavogs, nema
hvað hann er beinmi. Brattinn
eir sá sami, að því er mér sýnd-
ist. Við vorum að fara upp
brekkuna inn í Orhi þegar
sprengjunnar spmngu allt 1
Framhald á bls. 18
Broðir Ignatius og uragur Ibói, sem kom í heimsókn.
1967. Þeir bafa sett sig inn í
málefni Biafra og Biafrabúa,
og engan heyrði ég mæla með
því að Biafrabúar legðu niður
vopn og sameinuðust Nígaríu á
ný.
Hjá föður McManus og bróð
ur Ignatius lærði ég einnig að
líta kafþólska kennimenn
sem mennska menn. Báðir
höfðu þeir gaman af að setj-
ast niðúr yfir glasi af öli eða
einhverju enn bragðbetra og
ræða um heimsmálin. Sátum við
var ákveðið að fara að skoða
nýræktina í Biafra, en alls stað
air í skógarrjóðrum, þar sem
ekki hafa verið reistir pálma-
laufskofar flóttamanna, hefur
verið sáð hrísgrjónum, maís,
eða cassawajurtum til að bæta
eitthvað úr himgrinu. Hafði ég
lítinn áhuga á feirðinni, þvi
mig langaði svona einu sinni
til að taka mér „síesta”, eða
blund um heitasta tíma dags-
ins.
Við vorum á ferðinni allan
daginn, og skoðuðum nýrækt-
ina. Oft urðum við fyrir smá-
truflunum þegar Ilyushin-þoit-
an flaug yfir okkur, því þá
varð að stöðva alla umferð. En
við höfðum nægjan tíma til að
sjá hve mikið hefur veirið gert
til að auka landbúnaðarupp-
sfeeirunia. Það var farið að
rökkva þegar við héldum heim
á leið, og vorum við þá við
Ihioma, um 10 kílómetrum frá
Orlu.
ekkjum.” Þegar bróðir Ignati-
us háfði sagt mér merkingu
textans leit hann á mig og
sagði: „Svo segja þeir í Lagos
að hér sé ekki um neitt þjóð-
armorð að ræða.”
Loftárás
Bróðir Ignatius átti erindi
niður í bæ, svo ég sat og gekk
frá nokkrum greinum til Morg-
unblaðsins. Undir hádegi kom
bróðir Ignatius heim og tjáði
mér að við værum boðnir í há-
degisverð til föður McManus,
sem veitir forstöðu trúboði
kaþólikka í Orlu, og hefur bú-
ið þar í borg í rúm 20 ár. Við
voirum að búast til brottferðar
þegar við heyrðum í þotu, og
EFTIR
BJÖRN
THORS
séir margar loftárásir. Svoleið-
is va<r raefnilega að hús þetta
vair byggt samkvæmt teikning
um kaþólsks prests, sem ekki
hafði mikla þekkingu á verk-
fnæði eða arkitektúr. Honum
hafi einhvem tíma'rm verið sagt
að til að blanda steinsteypu
þyrfti sement og sand að við-
bættri möl, >em ekki vissi hann
hvert hlutfallið ætti að vera.
Þarna suðurfrá er venjulega
blandað um 15—20 hlutum
sands á móti einum hluta sem-
ents, en það vissi klerkur ekki,
svo hann blandaði sementið og
sandinn að jöfnu. Er það sterk
airi blanda en notuð var í víg-
girðingar Frakka eða Þjóð-
verja fyrir síðari heimsstyrj
öldina. Vísaði bróðir Ignatius
mér jafnframt á horbergi það í
húsinu, sem tryggast væri að
leita hælis í ef loftárás yrði
gerð á skólann, og er ég viss
um að þótt skotið hefði verið
á húsið af fallbyssum á stuttu
færi, hefðu kúlunnar aldrei náð
inn í þetta loftvarraairbirgi okk
ar.
Ómetanlegt starf