Morgunblaðið - 22.11.1969, Side 13

MOBGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUIR 22. NÓV. 1969
13
BOKMENNTIR - LISTIR
BOKMENNTIR - LISTIR
BOKMENNTIR - LISTIR
uirud'ir (hlandiairljiaSiri séra Frilðiríks,
igletrfþ'eflcikltiu hiver aininain, visau ná-
fcvæmliegla, Ihrvieimiiig og tdl Ihivers
mláitltli treyste Ihiver öðruim og
stiuidldlu þMí Ihiveir aimniam, Ihivair
sieim þietss igeirðliigt þörtf á líMns
veittva'nigii, í stjóirnimákitm efldki
síðluir en ainmiams sitiaðiar. Er þiví
elklki sivo fjianri laigi alð segja, alð
það mifldlia álhiriiflaivaM, seirn
KFUM Ihieflur moitiilð fhér á fyrslttu
áratuigluim aflldiairiilniniar, baifi siuim-
pairtt — óihedmlímiiis og óisijiáílttirátt
— færzit j«fir á Sjiálffsteeiðlisifliofldk-
itnin í iþoingilninii oig átt þátt í mniMlu
og stöðiuigiu fylgi fhiamis hér. Var
þá að furða, þó hiltmaði í kioilium-
uim, þegar trú og kiiirlkjiuimál bar
á gióimia á fyrsltia llamidisifluinidi
flofldksimts?
— Þietfia er eklki ályflotum hélk-
airlhöfumidiar, Ihielldnjr unidirmitaðis
Tónleikar:
Sinf óníuhl j óm s veitin
„dHACONNE“ Pális ísólfssonar
var fyrst á efnisislkrá tónleika
SinfóníulhljóimsveitaTÍnnar að
þessu sinni. Ætti alltatf að hafa
íslenzkt verk á efnislkrái, þegar
verkefnin eru hvort eð er sitt úr
hverri áttinni. „Clhaconnan" er
næor eina íslenzlka veríkið, seim
ikalla má „gaimlan kunningja“ á
opinberuim tónleilkum hljónnsveit
arinnar, því að nofldkrum sinnum
áður hefur hún stigið fram með
síniu tígulega stefi og fjölsikrúð-
ug skartiklæði — og er hún allltaf
velkomin.
Erlendur Jónsson
skrifar um
BÓKMENNTIR
Frá björtum dögum
Sigurhjöm Þorkelsson:
HIMNESKT ER A» LIFA, IH.
404 bls. Leiftur h.f. 1969.
ÞAÐ er seignm saigia, aið ævisaigmia-
ritiuirum teflcsit fjörlegaisit uipp,
þegiair þeir segj'a frá bermislkiu
simmii og æskiu. Elfltlir aið firtáisögin-
tnm atf þeiim æviökieilðum sleppir,
iþinegðiur til beggja vorna urnri fram
flnatfidliið. Ber elklkd við, að sögium-
air taiki að þynmiast út eftir það?
Aðrar halidia í hortfimiu eða jatfh-
vel stáigia ftyirir þó sök, að bötf-
umiainniir tiaflca þó að segja frá
eáinlbverjui, sem hieifiur atfmianinlt
gfflidi, ævisiaigain verður að siaigfn-
tflnæði eða — réttama sagit — tfnaim
lagi tifl sagmtfræði.
Svo má siagjia þrdlðlja hindi
ævisöigu Sigurlbj'ömis í Víisii, siem
ruú er ný'kiomiið út ag höfluirudiur
œfnir Áfham liglgja sporin, 9ig-
ufbjörn er þess 'koniar maðiur, að
alflltatf er eitilwaið að gerast, þar
sam h'anin er stiadldiur. Það, sem
drífiur á diaga tonis, mieðan hanm
ar þarm og uniglliniguæ, varðar
niú orðið emgan mieir en hiamin
sjófl'fam. En úr því eíni samidi
Sigurbjöm þó bæðfl sfloammltdlega
og merikiiiega æviisögu; slkemimiti-
iega fyrir þá söik, hve IMega og
hirein'slkiillniisaiega haon saigðl frá,
en merikiliega veignia þess, að trú-
verðuig frásöigm manmis, sem hef-
vur litfað svo lamgan dag, felur
ávaflflit í sér tiiitelkna þj<>ðflífsmynd
aiufk ailimennra lifssammindia. I
þriðtja biindinu er Sigurbjörm orð
inm fuflltíðia maðiur — er þá á
bezta aldrá og farinm að sjé áramg
uir starfa siinmia. Haran geristf virk-
ur, hvar sem hamm er, og einm
þenrra memmia, sem taflca þátt i P.S
móta sjáltf þjóðmálin, þó hamn láti
eflskli bera mdlkið á sjóflifuim sér,
em styðlji þeiim mun dygigilegar
þá imienin, sem hamm treystir bezt.
Öll miemm<imigair oig stjórnmiáiia-
saigia hlý’tur alltatf að vera að
nöklkiru leyti persómuíleg. Á bak
við tjöldlin liggja lleynfliþræðir á
miifllli maminia og flwipia; þræiðir,
sem slkipita otft milkfliu urn . þróum
móla og genigi eimsitalkra miamima,
þó laflimieinm'inigur hiafi kammislkii
eniga buigmymd um slilkt eða (hiatfi
efldkii nema óijóisit veður atf því,
tfymr en þó lömgu síðar, þegar atf-
vifkiin eru orðin lilðin tíð og saga
— eins og nú er að verða um
þaiu ár, þegar Siiguirlbjöm í Vísi
var upp á sotft bezlta, að eklki sé
taliaið um uippvaxtairár hiains.
Það var eimlkum tvenmur fél-
laigsslkapur, þar sem Sdigurtfyjöm
var virlkur þátttaikiamdi: KFUM
og SjáiMsitaeðiisifl'olklkiuirinin — í
tfyrsthumini rauiruar samitölk þaiu,
sem ffliofldkiuriinm spraibt upp af,
því Siigurbjöm var tefldmin að
sinrnia Stijórnmálum, áðuir en
Sjólfstfeeðisifflöklkiuiriirun var srtxxfin-
aðluir. Þó KFUM vaeri að sfliáltf-
sögðu ópólitiislk samitölk, sýnd»t
efldki örgrapnit, að piltamiir sem
héflidlu þar hópinm, hiaifi eininiig
tékáð ihöndium samiam í Sjál'fisitæð
isfflöklkmium ag róðið öklkii liitlu
um það, bverjir þar völduist til
forystu. Þeir ihöfðu aflizit upp
— diregdm atf lesltri bófltiarininiar.
Ber þó hreiinrt elkki svo að skilja,
að samitökdm hatfi stutftf bvortf
amirnað, síður en svo. Hitfrt, liggiur
í aiuigum uppá, aið tveninm sam-
töflc, þar setm sömu menrn srtiairfa
oig beditia álhrifiuim sínum, hfljóita
að dmaiga dám ihivont atf öðmu, anm
að væri biáittf áiflnam ólhuig'sanidd.
Aulk þess sem Silgurlbjöm segir
frá þát'ftölku siinmi í ýmsium firjiáfls
uim féliaigssamtökum greámdr hiamm
tfná srtönfium símum að alimieinmum
féiaigismáfllumi, t. d. í Niðurjöflraum
anneflnjd Reyikjiavílkiur, oig er atf
því lainigiur og gneiniaigóðUr þátt-
ur.
Kyniag þærtiu þa<u Viranulbrögð
ruú að leggj'a útsvör á gjialdend-
ur „efitátr eflnium og ásibæðum"
og sityðljiast þá við atfspumn ag
eilgin flouminiulgllieilka á högum
miamma. Sýnu flurðullegtna miuin þó
þylkija nú, að mienin slkylldiu flásit
tfil að komia diagll'aga á flumdd, Vilk-
um samiarn, og vinna svo iedðám-
iegt varlk, sem að þj'aríkia um útf-
svör mianinia án þesis að flá flyrir
það svo miilkið sem eyri í vinrau-
iaium. Er efldki malkialaiuisit, Ihivað
timiarnir geta breytzt! Eniginm
óvitiauisfliaus miaður mundi iáita sér
sflilkt til huigar koma mú. Þó verð
ur elkki séð, að Sigurbjörn sjái
eftir þeim tímia, sem hiamm vairði
til þeima staæfa, ag minmistf hanm
þó á, að þaiu hafí. efldfci verið
skemimtiilieg.
En Sigunflbjörn heflur eldki að-
edinis uminiið maingtf þairtflt verk um
ævinia. Hamm heflur ltíkia gefið
sér tímia tifl að litfa lífinu, nljóta
frdlðsælla tóimstiundia og sam-
neytia góðu flófllki, og mumu 'þau
kynni elkfki hvað sáztf hafa stuðl-
jað að því, að hiamin á nú erflni í
svoinia slkemmibilega ævisögu og
getlur sagtf hiame sivonia vel. Vimm-
ain, erftfir á að hyiggja, víst er
Ihúm niaiuðsynleg. S'amt fimnstf
miainmii flull(llllan,git genigið, þegar
mienm beintfindis hœla sér arf, að
þeir hiatfi uinmdð svo mdlkáð um
daigamia, að þeir hiaifi elklki 'hatft
tímia tdll að lSfla upp frá verfci.
Jú, spiáSfsaigt var l'íiflslbaróibtem
hlörð. En öll þetsi vinmukergja
flynrum — var húm efldbi lSka
einlh'vers 'kloiniaæ sjálfsvöm — tfill-
hneiigimg að eimamigra silg tfró öðr
uim Siguidbjörm heflur áreiðam-
lega dkii Ikiomiið færra í veirlk en
almennt gerðkstf, floamiruskd ibeldlur
fleira, enrila virunuigamur miaðtfur
og — sitiairtfsgl'aðiur. Samtf verð-
ur á emigam Ihátt ráðið atf sögu
'hiams, að txamm sjói efltir þeim
tíirma, sem fliamrn varði tdl að létrta
sér upp, amda að sér flenslku
iotfti, rtiafloa sprett á l'iprum -gæð-
inigum eða alka mieð flj'ölsikiyld-
una út í guðsgræna náttúruma.
— ★ —
Þetta þriölja bindli Sigurlbjömis
endiar svo á Atflþinigidbátíðdminá
li930, en þar höfðu tfélaigiar í KF
UM tjiatfdlbúðdr rndklar, og harfðd
SilguiTbj.ím þar ýmiiss karaar um-
sjón. Miarigt dk'iflmierfldtfleigt hietflur
verið firá þeim atflburði siaigt, enda
m-argir til firáisagmiar. En aildrei
er góð vísa of otft Ikiveðiin og vel
til fumdið að -niama staiðar á sivo
mierlkilllagum támamóltum. SSlglur-
björn segiir fró Ihiá/tlíiSáininii, eiirus og
Ihún koim bomum söáltflum fyrir
Framhald á bls. 16
Alfred Walter stjórnaði tón-
leikunum, og virtist frá fyrsta
til síðasta tóns í essinu sínu,
bæði hvað snerti verkefnaval og
svo túlfcun þeirra. Hann gaf okk-
ur aðeins „forsmefldk“ af „áliti"
hinna tólf ólíku samtknahöfunda
Það var áberandi fátt á þessum
forvitnilegu tónleikum, og ef-
laust eru ýmsar ástæður fyrir
því. Minkandi aðsóikn í haust
sýnir, að einhver maTkvisis af-
siðun er á ferðinni. Hvaða svör
á ariu Papagenós „Ein Mádchen , eru vjg því, að stéttanfélög og
oder Weibchen" með inngangs
athugaisemdum eins þeirra, Gott-
frieds von Einem. Hræddur er ég
um, að fonmálinn hafi yfirleitt
misst marks, fluttur svona úr
öllu samhengi. Ein-nig hefði
hlljómsveitin mátt spila á undan
aríuna, sem þarna var tekin til
meðferðar.
Gísli Magnússon lék C-dúr
píanókon-sert Mozarts, K.V. 246,
og þar liðu fleist hrítfandi augna-
blik -kvöldsins. Þetta er einn létt-
vægasti pianókonsert Mozarts,
en Gísli flutti hann atf miikilli
innlitfun og sannfærimgankrafti.
Ekki hef ég heyrt Gísla leika op-
inberiega aí meira öryggi en í
þetta sinn — og, ef hin mesta
list er að laða fram stærðir úr
því, sem öðrum er eintóm smæð,
þá vax Gísli þarna mesti lista-
maður landsins.
Tónleikunum lauk með Moz-
art-tilbrigðum Regers. Þetta (og
Hiller-tilbrigðin) er víst eina
hljómsveitarverk Regers, sem
en-n heyrist otft á tónleiikum, enda
eru glæsilegir kaflar í því. Flutn
ingurinn var prýðiiegur, og var
auðheyrt, að stjómanddnn hatfði
fullkomna samúð með verkinu,
og hafði sanníært leilkimenn sína.
önnur sterfc hagsmunasamtö-k
skuli ekki sækjast etftir meiri
þátttöku í því, sem eykur menn-
ingu félaga þeirra? Veit t.d. nokk
ur, hve margir sitja heima á
svona tónleilkakvöldi í lýðræðis-
landinu, atf því að sú minnimátt-
adkennd hefur sfcotið rótum, að
sumt fólík sé ekki „nógu fínt“ til
að sækja tónleika?
Sú manneslkja, sem er ábyrg
fyrir því, að aðgöngumiðar hækk
uðu svo gífurlega í haust, að
Mjómsveitin beinlínis tapaði
fjölda ásikritfenda, sem ekki
hötfðu lengur ráð á miSum, ætti
að skoða hug sinn. Enmfremur
ætti strax að gera könnun á því,
hvaða fólk sækir tónleifca hljóm-
sveitarinnar, hvaða stéttir geri
sig svo „útvaldar", og hvers
vegna aðrar telji sig „útilokað-
ar“. Þegar hljómsveiti-n veit
hverjum hún þjónar, til hverra
hún talar á vettvangi, sem er svo
langt ofar sfcemmtiiðnaðinum,
(skemmtiiðnaðinum, sem hér er
hampað og meira að segja notað-
ur til samanburðar og samflök-
inga), þá er ég viss uan að hún
ber gæfu til að bregðast vel við.
Þorkell Sigurbjörnsson.
Sigurður Haukur Guðjónsson:
Barna- og unglingabækur
Sögur pabba og mömmu, afa
og ömrnu.
Sögur og ævintýri með mynd-
um handa börnum.
Höfundur: Hannes J. Magnús-
son.
Pnentu-n: Prentsmiðja-n Oddi h.f.
Útgefandi: Bamablaðið Æskan
Þetta er 2. útgáfa þessa verks
og nú gefið út í tveim bindum.
Sögurnar hans pabba komu fyrst
út 1946 og síðan hinar þrjár á
árunum 1947, 1948 og 1950.
Það er vel, aS þessar sögur
eru dregnar fram í dagsljósið á
ný, því að þær ei-ga san-narleg-a
erindi til æskunnar í dag, ekki
síður en áður. Ég tel Hannes
aldrei hafa risið jafn hátt og í
þessum sögum, sumar þeinra eru
hreinar perlur. Það er eins og
þær líði átakalaust úr pen-n-a höf
undar, hann gerir ekki kröfu t.
þ.a. verða kallaður rithöfundur
af þeim, og kemur því fram ó-
þvingaður, sannur og svo heill-
andi, að uinun er að Ég hika
ekki við að fullyrða, að þessar
sögur eru meðal þess sánafáa,
er virkii'egt s-nilidarbragð er að,
af því, er gent hefir verið hér-
lendis, fyrir ynigstu lesenduma.
Mannvit og ást á hinu góða bera
sögurnar fram, laða unga hugi
til glímu við hitt og þetta, er
lýsir þeim síðan hátt í hlíðar
þroskafjallsins.
Af hverju, Hannes, leyfir bú
oflökur ekki að flá fleiri slílcar
garsemar úr sjóði þínum? I>ú
bregður ljósi þítnu í þeim að svo
-mörgu, er bætir lífið, gerir það
léttara, geriir það fegunra. Predik
anasöfn leiðast mér, en væru þau
þru-ngin sláikri lífsspe-ki, yrði ég
að endurskoða afstöðu mína. Við
eiigum svo fáa höfunda, er hæf-
ir eru til að dmaga upp leiftur-
myndir smáisögunnar, að ég sé
efti-r kröfbum höfu-ndiar í lenigri
sögur. Þær hæfa bo-numa
beldiur ekfld eiins vel. Gam-
an hefði verið að gefa lesendum
sýnishorn af því hverjum meist-
aratökum höfundur fer um efni
sitt í þessum bókum, en ég hefi
aðeins ekki hugmynd um, hvað
skuli taka, hverju sleppa. Eftir
lesturinn sækir svo margt að.
Ætti ég að segja ykkur frá
Hannes J. Magnússon.
bræðrunum tveim, er héldu út í
lífið í hamiingjuleit, og annar
þeinra fann hana í fómfúsri
gjöf? Ætti ég að segja ykkur
frá u-ngu stúillkunni, er varð hetja
af fómfýsi sinni við málleys-
ingja? Ætti ég að segja ykkur
frá því, hvernig höfundur leiðir
lesandan-n in-n í h-eim þjóðtrúar-
iruniar, með því að bjóða honum
tál grjóttöflcu í álflhól? Ætti ég að
segja ykkur frá því, hvemig
hann bendir neð óskafesti, á leið
frá sán-giirni till siitfis?
Ég gæti haldið áfram að
spyrja, en erfitt uan svör. Bezt
svara bækurnar sjálfar.
Höfundur gerir enga tilraun
til þess að ver-a frumlegur í efnis
vali, heldur raðar saman óhikað,
því er lífið sjálft hefir kennt
honum. Þessu veitir hann flug-
fjaðrir með því að ylja það ástúð
flræðarans. Þannig verða lista-
verkin tiL í einfaldleika sínum
stíga þau fram óháð tíma. Ég vil
bend-a þeim, er leita efnis fyrir
ungt fólk á þessar gullnámur.
Þeir sem fást við að semja leik-
rit fyrir börn mættu gjarnan gá
að því, hvort hér sé ekki það,
er þeir hafa lengi leitað eftir.
Efni sem gjaman væri að búa í
nýtt form.
Prentun og allur frágangur er
til mdkillar prýði, enda í fáiu tll
sparað. Mikið þótti mér það þó
m-iður, að e-klki er þeirna lista-
man-na getið, er rnyndir leggja
til bóflcanna. SflSkt er ólkiuæteisi
við höfund-ana og lesendur.
Einhvem tíma las ég aftan á
bók: „Æskan gefur aðeins út úr-
valsbækur," þessar sögur Hann
esar undirstrika þá fullyrðingu
og það með rauðu.
Úr fátækt til frægðar.
Skáldsaga ætluð ungu fólki.
Höfundur: Hannes J. Magnús-
son.
Prentun: Prentsmiðjan Oddi h.f.
Útgefandi: Bamablaðið Æskan
Þetta er síðara bindi af Ævin-
týri Óttars er út kom 1967. Sagan
greinir frá menntaskólaámm
söguhetjunnair. Þetta er sólskins
saga, lífið leikur við Óttar og
leiðir hann að fjársjóðum ýmist í
eigin barmi eða flrá brjóstum
þeirra, er hann hittir. Það korna,
jú, í ljós nokkrir þymar en á
augabragði eru þeir huldir, svo
að söguhetju-na sakar ekki. Mér
fin-nst á atund-um of litið reyna á
snáðann, t.d. var tiivatfiið teeflci-
færi að gera meár úr því, er for-
Framhald á bLs. 16