Morgunblaðið - 22.11.1969, Síða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGU.R 22. NÓV. 1'960
19
Hákon Bjarnason:
Samtök um náttúru-
vernd og landgræðslu
NYVERIÐ var etofnað til
saimtaka um landgræðslu og
náttúruvernd, og var fjölda
félaiga og sambanda boðin að-
iiid að þeim. Maritmiðið var,
að sem flestir landsmenn
tækju virkan þátt í gróður-
vernd, endurgræðslu landsins
og almennri náttúruvernd.
Ætlazt er til f jártframlaga
eða vinnuframlaga, en samtök
in samlhæfi aðgerðir og fræði
um nauösyn og eðli málsins.
Því miður var þessi stofn-
fundur eigi vel sóttur, en von
er til að úr rætist síðar. Enda
er það orðin brýn nauðsyn, að
íslendingar geri sér ljóst, hve
illa gróður landsins er á vegi
staddur, og að gera verði
miklu meir en gert hefuir ver-
ið, ef nokkuð á að þoka í átt-
in.a við uppgræð'sl u landsins.
Af þessu tilefni þykir mér
hlýða að rifja upp nökfcur atr
iði, ef það mætti verða til
þess að menn sæu alvöruna í
þessu máli.
Á þeim níu eða tíu þúsund
árurn, sem liðu frá ísaldar-
lofcuim fram að landnámi,
náði landið að gróa svo að um
eða yfir 40 hundraðshlutar
þess hafa verið þafctir sam-
felldum gróðri þegar fyrstu
mennirnir stigu fæti á land.
Langmestur hluti gróðurlend-
isins var vaxinn birki. Á þeim
elletfu hundruð árum, sem
menn hafa búið í landinu,
hefuæ gróið land minnkað um
helming, og að aufci er frjó-
semin að mestu upp urin úr
því gróðurlendi, sem eftir er.
Þetta munu mörguim Þykja
stór orð og hugsa sem svo:
Ljótt er ef satt er. En því er
nú miður að þetta er óvé-
fengjanlegur sannleifcuir.
Vilji menn eitthvað úr
þessu bæta og snúa rás
atbuxða við, verður fyrst að
leita orsaka til þessarar stór-
kostlegu gróður- og landeyð-
ingar. Næst er hvaða ráð
megi upp taka till að stöðva
frekari eyðingu, og síðan að
rannsalka hverjar séu likleg-
ustu og heppilegustu aðfferðir
til endurgræðslu, sem borgi
sig bezt.
Orsalkirnar til landeyðing-
ar eru einikum þrjár. Búseta
og búskaparlag manna, vind-
svörfun og vatnsflóð. Af þess-
um þrem þáttum er búsetan
fnumorsöfcin að allri eyðing-
unni. Með henni rasfcast það
„jafnvægi“ náttúrunnar, er
hér var áður en byggð hófst.
Hlíðargróður jarðvegsins,
slkógur og kjarr, hverfur
smám saiman og þá opnast hin
um eyðingaröílunum allar
gáttir. Og þau eru hvort um
sig margfalt stórvirfcari en
frumorsökin.
Ölluim gróðri er þannig
háttað, að hann þolir ekfci
nema takmarikaða akerðingu
án þess að kikna undan eða
deyja. Full ástæða er til að
ætla, að álagið á gróðurinn
utan ræktunarlanda sé of
mifcið víðast hvar, og að gróð
ur sé á undanhaldi af þeim
söikum. Hér við bætist svo
traðk húsdýra, sem er rniklu
hættulegra viðkvæmum
gróðri en menn haifa almennt
haldið. Eina úrræðið, sem við
höfum í bili til að hefta hnign
un hins gróna lands, er koma
á sfcynsamllegri ítölu í öll
beitilönd landsins. Gróður-
verndin er jafnmifcil nauð-
syn og uppgræðslan, og verði
henni efcfci sinnt jafnhliða
hinu er til l'ítils barizt, því að,
þá tapast það á einum víg-
stöðvum, sem vinnst á öðtrum.
Þegar að sjálfri uppgræðsl-
unni kemur vandast einnig
málið. Mjög er auðvelt að
breyta berangri í grænt gras-
lendi með áburði og grasfræi.
Reynslan hefur kennt ofckur,
að slík endurgræðsla þaxf
stöðuga áburðargjöf um langt
skeið, ef hún á ekfci að fara
úrSkeiðis, og enginn veit í
raun og veru hvað hún kann
að kosta í úthaga. Og tilbúinn
áburður byggir aldrei upp líf-
rænan og góðan jarðveg.
Vandamálið er, hvaða plönt
ur við höfum eða getum feng-
ið, sem geta lifað og aufcið
fcyn sitt við islenzfc náttúru-
skilyrði án sífelldrar áburðar
gjafar og íhlutunar mannsins.
Hér eru margar plöntuteg-
undir til, sam geta þetta, ef
þeim er efclki ofboðið með
beit. En íslenzkar plöntur eru
yfirleitt seinvaxta og þola því
tiltöiulega lítið álag. Hins
vegar hefur reynslan sýnt, að
flestar erlendar tegundir
plantna, sem á annað borð
geta lifað á íslandi, gefa
meira af sér en hinn innlendi
gróður, og er einföld og eðli-
leg Skýring til á þvi, sem því
miður er of langt að rekja
hér.
Hér -er því ærið rannsófcn-
arefni fyrir höndum, en mögu
leifcar næstum óþrjótandi.
í sambandi við alla upp-
græðslu má ekki gleyma því,
að tré binda jarðveg betur en
allur annar gróður, og því
hlýtur að fcoma að því fyrx
eða síðar, að þau verði snar-
asti þátturinn í því að vernda
það, sem kann að vinnast.
Af því, sem hér heifur verið
sagt, ætti að vera ljóst að
full þörf er á að hvert manns-
barn á íslandi viti nokfcur sikil
á náttúru landsinis og að tími
er til kominn fyrir alla að
gjalda ættjörðinni eitthvað
fyrir fósturlaunin,
EÆ hin nýstofnuðu samtök
verða til þess, að menn kynni
sér þessi vandamál, sfcilji or-
salkasamhengið í viðskiptum
manns og lands og hugsi um
framtíð þjóðarinnar, er und-
irstaðan fengin að gifturíku
starfi. Nú veltur á því, að
forustumenn samtafcanna rói
vel á bæði borð.
María Magnúsdóttir
Ijósmóðir — Sextug
í DAG er sextíu ára frú María
Magnúsdóttir ljósmóðir á Sauð-
árkróki. Mairía fæddist að Njáls-
stöðurn í Húnaþinigi 22. nóvem-
ber' 1909, og vax næisitellzt af sex
bönnuim hjónanna Guðrúnar Ein
arsdóttur og Magnúsar Stein-
grímssonar; er þar bjuggu. Mairía
ólst upp í foreldxahúsum, en
var umg að árum er hugur henn-
ax stóð til ljósmóðiuamámis.
Maxía sturadaði niám í Ljós-
mæðiraiskóla ísliands árið 1930—
1931, og var að því námi loknu
skipuð ljósmóðir í Engihlíðax-
hreppi í Húnavaitmssýdllu. Vair
Mairía Ijósmóðir í EngihUíðar-
hxeppi frá árinu 1931—1936.
Á þeim árum, ex Maxía var
ljósmóðir í Enigj hlíðarhxepp i,
vax 1‘jósmóðuriS'taxf í sveitum ía-
lands oft ekki aðeims Iljósmóðux-
starf, heldur gegndi ljósmóðiriin
jiaifniframit störfum húsmóður á
heimilinu, á rneðan húsmóðiriin
liá á sæng.
Ég, sem þessar liíniur skrifa,
veit að Mairía ljósmóðir ó huig-
lijúfar miiininingar fró þekn ár-
um, er hún gegndi l'jósmóður-
stiaxfi í sveitinni, starfi, er veitti
heinini tækifæri ti'l að blanda
geði við alla á heimhinuim, og
til nánari kynna við hið gró-
audi þjóðlíf.
Árið 1936 sótti Mairía um
ljósmóðurstöðu í Sauðiárkróks-
umdæmi og var hemni veitt stað-
an.
Eftir þriggja ára starf fé'kk
hún leyfi frá störfum um eiins
árs sbeið, fór hún þá tiil Dam-
meríkux og hugðist dvelja þax í
eitt ár. María ætiaði að kyruna
sér rekstuir barnáh'eimilia í Dam-
mörku og verja til þe®s hálíu
ári, en ætiaði síðan að dvelja
hálft ár í fæðingadeild rífcis-
spítalians í Kaupmiairunahöifn.
Dvöl Maríu í Danmöxfcu vaxð
aðeins háift ár, og varði hún.
þeim tíma til þess aið kynma sér
rekstux barnaheimdlia. Hieims-
styrjöldin síðaxi skall á, og batt
‘hún endi á dvöl Maríu í Dan-
mörku. Hún fór þá heim tii ís-
lands og staxfaði mofclkra miánuðd
á Fæðingadeild Landspítalans.
Árið 1940 tók Maxía aiftur við
Ijósmóðiuxstairfi í Sauðárfcrófcs
umdæmii, og hefux gegnit því
stiarfi óslitið síðian.
Marfa giftist Pétri Jóniassynd
frá Syðxi-Brakkum, Akxahreppi
í Sk’agafjarðairsýsl'U, 10. rmaá 1942,
og eiga þaiu hjón eána dótltur,
Pálínu, sem er hjúkruinaxfcona
og jaifnframt húsfrú í Reykja-
vik. P’álína er gift Bjarma Niku-
lákssyni, hann stuindax nlám í
fLugumfexðaxstjórn.
Ljósmóðurstörf eru ábyrgðar-
•mikil störf, og því æskilegt að
í þáu veljist hverju sinni mann-
kostakomur.
María ljósmóðir heftur borið
gæfu til, að vera þeim hæfilleik-
um, og miannfcostum búin, sem
beat verður á kosið í Ijósmóður-
staxfi. Mairía hefux rækf starf
sitt af alúð, óvenjutega miklum
dugnaði, 'k.i'artoi, festu, toummáttu
og skilninigi, og hefur með fxam-
komu sinini í starfi áumnið séx
traust og virði'ntgu hvers þess, er
hjálpar hennar hefux þurft með.
Til Maríu hefur efcfci aðeins
verið leitað sem ljósmóður, held-
ur eimniig sem hjápaxhjelllu í
nauðum rnaing.na, og hefur hún
ával'it bruigðizt skjótt og vell við,
og leyst hvers manins vandræði,
eftir beztu getu.
María ljósmóðir, á þessum
tlímamótuim í lifi þíniu, eiga þess-
ar fáu líniur að færa þér alúðax-
þakkir fyrix óeiginigjöxn, fómi-
fús og gifturífe störf í þágu ail-
mienniings hér í ljósmóðuxum-
dæmi Sauðárkróks, frá mæðrum
í umdæminu.
Megi ljósmóðurumdæmi Sauð-
árfcróks njóta sitairifa þinna enm
um Skeið.
Hugheiiax hamin'gjuóskir í til-
efini dagsins.
Sauðártoióki, 22. nóv. 1969.
Rannveig Þorvaldsdóttir.
Karami gafst upp
við stiómarmyndun
Beirut, Tíberias, ísrael 20. nóv.
AP.
RASHID Karami, sem hefur und
anfarið gert tilraunir til stjóm-
armynðunar í Líbanon, hefur
kunngert að erfiði hans
hafi engan ávöxt borið. Hann
greindi frá því að fjögurra
manna þjóðarráð skuli freista
þess að leiða málið til lykta.
Karami sagði af sér í apríl s.I.
en Helou forseti fór þess á leit
við hann, að hann sæti áfram
unz ný stjórn hefði verið mynd
uð, em það verk hefur Karami
nú endanlega gefið upp á bát-
inn.
Arabiskir skæruliðar gerðu á-
hlaup á stöðvar ísraela við
landamæri ísraél's við Jórdaníu
og Sýrfand í dag, að þwí er á-
reiðanlegar heimildir höfðu fyr-
ir satt. ísraelar hrundu áhlaup-
unum og er sagt að fimm skæru
liðar hafi failið.
VIÐTALSTÍMI
BORGARFULLTRÚA
SJÁLFSTÆOISFLOKKSINS
Í VIÐTALSTÍMA borgarfulltrúa Sjálfstæðisflokks-
ins laugardaginn 22. nóvember taka á móti að þessu
sinni Birgir ísl. Gunnarsson og Þórir Kr. Þórðar-
son. Viðtalstíminn er milli kl. 2—4 í Valhöli
v/Suðurgötu og er bar tekið á móti bvers kyns
ábendingum og fyrirspurnum er snerta málefni
Reykjavíkurborgar.
| Værdarvoðin frá Á/afossi
■ðián, mörgum munstrum og litasamsetningum
fin sem yljar vinum ydar hérlendis og erlendis
’ff tirem £
íslenzkasta
UMBOÐ
UM ALLT LAND
ALAFOSS
ÞINGH0LT6STRÆTI' 2
REYKJAVÍK SÍM113404