Morgunblaðið - 08.12.1970, Síða 16

16
MOROUNBLA.ÐLÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. DBSBMBER 1970
Útgefandi hf. Án/akur, Reykjavík.
Framkveemdastjóri Haraldur Sveinsson,
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Askriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 12,00 kr. eintakið.
RÉTT STEFNA
fjans G. Andersen, sendi-
herra, einn fremsti þjóð-
réttarfræðingur okkar íslend-
inga og sá maður, sem mesta
reynslu og þekkingu hefur í
landhelgismálunum, hefur nú
kvatt sér hljóðs um viðhorfin
í þeim málum. í grein, sem
Morgunblaðið birti sl. sunnu-
dag, víkur hann að þeim sjón
armiðum, sem sett hafa ver-
ið fram í umræðum undan-
famar vikur og mánuði.
Sendiherrann ræðir m.a. þá
fullyrðingu, að ekkert hafi
verið gert í landhelgismálinu
frá útfærslunni 1959 og segir:
„Ekki er það réttmæt full-
yrðing. Margt hefur verið
gert til frekari kynningar á
málstað íslendinga og til að
fylgjast sem bezt með þróun
þessara mála í heiminum.
Varðandi síðara atriðið, þ. e.
að fylgjast sem bezt með þró-
un þessara mála í heiminum,
má segja, að þar sé um að
ræða störf, sem að miklu
leyti eru unnin í kyrrþey, en
þau eru engu að síður þýð-
ingarmikil og raimar bráð-
nauðsynleg, eins og gefur að
skilja. En aðalatriðið er e.t.v.,
að ljóst var, áð bíða yrði eftir
frekari þróun alþjóðalaga.
Veigamikill þáttur í því máli
var að bíða þess, að ný ríki
bættust við sem aðilar að
Sameinuðu þjóðunum. Er nú
loks svo komið, að á nýrri al-
þjóðaráðstefnu mundu vænt-
anlega allt að helmingi fleiri
ríki taka þátt en áður.“
Þá víkur Hans G. Ander-
sen að þeim markmiðum, sem
íslendingum beri að leggja
mesta áherzlu á, á væntan-
legri alþjóðaráðstefnu og seg-
ir: „Nú ætti að vera hægt að
belna orkunni á næstu ráð-
stefnu til að fá viðurkenn-
inigu á sérstöðu þjóðar, sem
byggir afkomu sína á fisk-
veiðum. Á báðum Genfarráð-
stefnunum var sú megin-
regla staðfest, en verkefnið
nú verður að ganga frá því
máli á tryggan hátt. Á næstu
ráðstefnu yrði þá væntanlega
samkomulag um almenna
reglu um víðáttu landhelgi og
fiskveiðilögsögu en auk þess
samkomulag um raunhæft
fyrirkomulag er tryggi hags-
muni þjóðar, sem byggir af-
komu sína á fiskveiðum, bæði
að því er varðar verndun
fiskistofnanna og hagnýtingu
þeirra.“
Loks ræðir Hans G. Ander-
sen um gildi laganna fyrir
lítið land og segir: „Ég hygg
að af reynslu íslendinga í
landhelgismálum megi draga
nokkurn laerdóm. Oft hefur
verið á það bent, að fyrir lít-
ið land séu lögin sverð þess
og skjöldur. íslendingar hafa
í landhelgismálinu farið þá
leið að vimna að þróun þjóða-
réttar og notfæra sér síðan þá
þróun. Vonandi ber þjóðin
gæfu til að halda áfram á
þeirri braut. Mun oss þá vel
famast. Eins og ég sagði áð-
an, var nauðsynlegt, að eftir
hinn fyrsta árangursríka
áfanga yrði að staldra nokk-
uð við og bíða næsta átaks.
Nú er tækifærið að koma og
ég fyrir mitt leyti er sann-
færður um, að á næstu ráð-
stefnu verði unnt að reka
smiðshöggið á það mikla
starf, sem lagt hefur verið í
að tryggja hagsmuni íslands í
landhelgismálinu. Þegar það
skeið er á enda runnið með
sigri hins íslenzka málstaðar,
verður ekki annað sagt, en
að vel megi við una, jafnvel
þótt verkið hafi tekið tvo
áratugi. Ekki er það langur
tími í sögu þjóðar.“
Það er vissulega mikilsvert
að fá mat jafn reynds manns
og Hans G. Andersens á stöðu
þjóðarinmar í landhelgismál-
inu um þessar mundir. Skoð-
un hans er sú, að skynsam-
lega hafi verið að þessum mál
um unnið, með því að kynna
málstað Islendinga á alþjóða-
vettvangi og efla smátt og
smátt skilning amnarra þjóða
á sérstöðu Íslands. Er þess að
vænta, að-þetta starf, sem að
mestu hefur verið unnið í
kyrrþey undanfarin ár, beri
ríkulegan ávöxt á þriðju ráð-
stefnunni um réttarreglur á
hafinu.
íslenzk fræði erlendis
að er eftirtektarverð stað-
reynd, að íslenzk tunga
og bókmenntir eru á kennslu-
skrá um 180 æðri mennta-
stofnana víða um heim. Kem-
ur þetta fram í grein, sem
Hermann Pálsson, háskóla-
kennari í Edinborg, ritar í
nýjasta tölublað Lögbergs-
Heimskringlu. Kemur þar
fram, að könnun á þessu hef-
ur staðið yfir um nokkurt
skeið.
Vafalaust kemur fslending-
um það á óvart, að tunga
þeirra og bókmenntir eru
kennd við svo margar æðri
menntastofnanir erlendis. En
í grein Hermanns Páksonar
kemur fram, að kennslan
beinist einkum að tvennu.
Annars vegar er stúdentum
kennd ístenzka og málfræði í
því skyni að skilja betur for-
sögu enskrar og þýzkrar
tungu. Hins vegar beinist
fræðslan að meuningu íslend-
inga og annarra norrænna
UST
5IJÍYDJS
jrwwy 1
MBlllCJ
Nýtt leikrit
Durrenmatts
„Mynd af plánetu“ heitir siðasta leikrit
Friedrich Dúrrenmátts, sem fyrir
skömmu var frumsýnt í Dusseldorf. Hér-
lendis er Dúrrenmatt allkunnur fyrir
leikverk sín, t.a.m. „Heimsókn gömlu
konunnar," sem Leikfélag Reykjavíkur
sýndi fyrir nokkrum árum og ýmis
fleiri verk hans hafa verið kynnt ís-
lenzkum leiklistarunnendum. Við upp-
færsluna á leikritinu nýja í Dússeldorf
stjórnaði sýningunni Erwin Axer, en
hann vakti fyrst á sér athygli, er hann
leikstýrði „Tango“ þar fyrir fimm árum
og var það frumsýning þess leikrits á
Vesturlöndum. Pólskur tónlistarmaður
samdi músíkina, Edward Aniol og er
hvort tveggja leikstjórn og tónlist allný-
stárleg, að því er lesa má af erlendum
blöðum.
Um leikritið sjálft má segja að það er
ádeila um örlög mennskunnar með heim
spekilegum og íróniskum undirtóni, sem
svo mjög einkennir verk Dúrrenmatts og
gerir þau í senn hrollvekjandi og spaugi
leg, þegar honum tekst bezt upp. Við
fyrsta yfirlestur virðist verkið eins
konar óður til sköpunarkraftaverksins.
En það er einnig frásaga, afar sorgleg
saga um Adam og Evu frá upphafi sköp-
unarinnar; þegar maðurinn höndlaði
skilninginn, hætti að éta meðbræður sína
og valdi sér menningarlegra lífsform, og
atlt fram að þvi, að maðurinn hefur lagt
tunglið að fótum sér. Dúrenmatt talar
allspámannlega víða. Hann aðvarar
manneskjuna og sýnir henni fram á sinn
eigin kulda, sína takmarkalausu
grimmd; sinnuleysið um velferð náung-
aris er honum ofarlega í huga. Hann
gerir mönnunum ljóst hversu sjálfseyð-
ingarhvötin er rík í hverjum einstakl-
ingi, hve hjálparleysið er algert, þegar
náttúran fer hamförum og hann ásakar
Friedricli Durrenmatt.
mennina fyrir misnotkun á valdi og
vopnum.
Leikritið er í tuttugu og fimm stutt-
um atriðum, sum hafa yfir sér „kabar-
ett“-legan blæ, ekki ósvipað og hann
beitti óspart í Strindbergverki sínu.
Hann dregur upp og heldur ófagra mynd
af plánetunni Jörð, í síðasta atriðinu er
Jörðin þurrkuð út í sólarspreng-
ingu. En engu að síður, og þrátt fyrir
svartsýni er Dúrrenmatt þó ekki með
öllu vonlaus á framtið mennskunnar.
Hann trúir að eitthvað gott búi í öll-
um mönnum og þeir hafi einnig hæfi-
leika til að laða þessa gæzku fram og
öðlast frelsi. Það virðist eftir allt saman
vera boðskapurinn í leikritinu, eins og
raunar ýmsum fyrri verkum hans.
Nistandi háð, ósvikið skopskyn og
leikræn tilsvör, óvenjulegt næmi fyrir
sviði gerir það að verkum, að leikritið
er ákaflega skemmtilegt aflestrar. Mað-
ur hrekkur kannski stundum í svolitinn
kút, en það er líkast til hollara en húka
i doða og drunga.
h.k.
3 barnabækur
BLAÐINU hafa borizt þrjár nýj-
ar barna- og unglingabækur frá
Bókaforl-agi Odda Björnssonar á
Akureyri.
Tvær þeirra eru endurútgáfur.
„Blómin í Bláfjölluim" heitir
barnabók eftir Jennu og Hreið-
ar Stefánsson. í bókinni eru tvær
sögur, ætlaðar einkuim fyrlr
yngstu lesendurna. í þekn til-
gangi er bókin sett á stóru og
greinilegu letri til að auðvelda
þeim lesturmn.
Margar myndir eru í bókinni
og eru þær gerðar af Baltazar.
Bókin er prentuð í Prentverki
Odds Björnssonar og er 88 síður
að stærð með litmyndum á bók-
arspjöldunum.
„Útilegubörnin í Fannadal“ er
endurútgáfa bókar eftir Guð-
mund Gíslason Hagalín. Á titil-
blaði bókarininar segir að þetta
sé saga handa þroskuðum börn-
um, unglingum og foreldrum.
Bókin hefur verið ófáanleg um
árabil, en kemur nú út í nýjum
búningi, en hún er myndskreytt
þjóða að fornu. Niðurstaða
þessarar könnunar er ánægju
efni og sannarlega er ástæða
til að stuðla að því eftir föng-
um, að tunga okkar og bók-
menntir verði kennd við er-
lenda háskóla og aðrar
menntas tofnanir.
af Helen Viktorsdóttur og með
litprentaðri hlífðarkápu. Á kápu
síðu segir:
„Sagan segir frá ævintýrum
fjögurra stallsystkma, þeirra
Dodda, Dóru, Önnu og Maju, sem
ákveðin eru að strjúka að heim-
an vegna óreglu foreldranna. —
Ármann Kr. Einarsson
Þeim tekst að strjúka út í Fanna
dal, sem er afskekktur eyðidal-
ur, og þar lenda þau í ýmsuni
ævintýrum. Gerð er að þeirn
dauðaleit, og lýsir sagan útilegu
bamatina og viðbrögðum foreldr-
anna.
Bðkin er 160 síður að stærð.
Þá hefur blaðinu borizt end-
Guðmundur G. Hagalin
urprentun ævintýrasafns eftir
Ármann Kr. Einarsson, „Yfir
fjöllin fagurblá".
Þetta er þriðja bindið af end-
urútgáfu á verkum höfundar.
Efni þessarar bókar er sex sög-
ur og ævintýri, fimm úr fyrstu
útgáfunni, sem hefur verið ófá-
anleg um langt árabil, en síðasta
sagan, „Höll dýranna“, er ný af
málinni og áður óprentuð. Höf-
undur lais hana í útvarpið á Lista
hátíðinni síðiastliðið sumiar.
Bókin er prýdd mörgum teikn-
íngum eftir Stefán Jónsison, en
káputeikningu gerði Friðriika
Geirsdóttir.
Allar eru bækurnar prentaðar
í Premtverki Odds Björnssoniar á
Akureyri og vandaðar að frá-
gangi.