Morgunblaðið - 10.12.1970, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. DESEMBER 1970
21
— Solzhenitsyn
Framhald af bls. 17
I sölurnar til að reyna að fá því
ómögulega framgengt: að gera
sovézka rithöfunda að frjálsum
manneskjum. Mótmæii hans
voru ekki birt í Sovétríkjunum,
en send utan og birt í fjölmörg-
um löndum.
Þær árásir, sem hann hefur
sætt, hefðu eflaust dugað til að
brjóta niður hvern meðalmann.
En Solzhenitsyn virðist óbugað-
ur að kalla. Hann forðast að
tala við blaðamenn, á myndum
sem til eru af honum er hann
yfirleitt mjög alvörugefinn. En
hann heldur áfram að skrifa og
hefur nýlega lokið nýju verki
„Ágúst 1914“ og er það nú til
athugunar hjá sovézku útgáfu-
fyrirtæki. í>ó svo að verk hans
hafi ekki birzt í Sovétríkjunum
í fjögur ár eru þau þó öll í um-
ferð þar í landi, þótt ekki fari
hátt. Handrit hans eru fjöirituð
af fjölda sjálfboðaliða og má
ætla að tugþúsundir eintaka
séu þannig í umferð. Þ>ó hefur
sovézka öryggislögreglan hert
mjög eftirlit með vinum höfund-
arins, sem líklegir eru taldir tii
að stunda slíka iðju.
RITSKOÐUNIN
Til að gefa nokkra hugmynd
um, hvernig sovézkur rithöfund-
ur fer að, ef hann vill koma
verki sínu á framfæri, er rétt að
rekja það i fáum orðum. Hann
kemur handriti sínu til ein-
hverra þeirra viðurkenndu bók
menntatímarita, sem gefin eru
út, og reynir að telja ritstjór-
ann á að taka það til birtingar.
Þá kemur Glavlit — hinn opin-
beri ritskoðari til sogunnar, les
handritið, klippir það og sker,
og sætti höfundur sig við slíka
meðferð fæst það stundum birt.
Alexander Tvardovsky hafði
stundum tekizt að komast með
verk framhjá ritskoðaranum.
Hann virtist alláhrifamikill á ár
unum upp úr 1960 og birti
verk, ef hann áleit þau góð, þó
Evo að honum byði í grun að
þau myndu ekki gleðja stjórn-
völdin. Hann taldi ekkert þvi til
fyrirstöðu að „Dagur i lifi Iv-
ans" kæmi í Novy Mir. Um þær
mundir stóð yfir endurskoðun
og fordæming á Stalínstímabil-
inu, eins og alkunna er. Þegar
handritið hafði verið sett, var
ekki lengur hjá þvi komizt að
ritskoðarinn læsi það. Hann
stimplaði verkið samstundis
slæmt og óbirtingarhæft. En fyr
ir áhrif frá Nikita Krúsjeff og
vasklega framgöngu Tvardovsk-
ys fékkst það framgengt að
Novy Mir birti söguna og síðan
fáeinar smásögur, eins og áður
er að vikið.
Krúsjeff hafði komið í veg
fyrir að við Solzhenitsyn væri
blakað. En honum tókst ekki
lengi að halda verndarhendi yf-
ir honum, enda tók hann nú
sjálfur að gerast valtur í sessi.
Von bráðar hafði Glavlit bund-
ið svo um hnútana, að enginn
þorði að prenta það, sem
frá Solzhenitsyn kom. Og hurð-
inni hafði þar með verið skellt
Munið
jóla-
söfnun
Mæðrastyrks-
nefndar að
Njálsgötu 3
Sími 1-43-49
Gjöfum veitt móttaka <>K
tekið á móti hjálparbelðnum.
á nefið á honum. Og ofsóknirn-
ar hófust.
KRAFAN UM MISKUNN OG
MANNLEGAN SKILNING
Þegar talað er um rússnesk-
ar bókmenntir er oftast átt við
fyrri aldar höfunda. En Solzhe-
nitsyn verðskuldar að vera
nefndur í sömu andrá. Hann hef
ur verið kallaður með réttu arf-
taki Dostojevskys og hefur tek-
ið upp merki hans. Kannski hef-
ur hann haldið sig fullmikið að
arfleifðinni, eins og að er vik-
ið. En óumdeilanlegur stílsnill-
ingur og mikið skáld er hann.
Auðvitað hefði aldrei verið
hægt að skrifa „Krabbadeild-
ina“ og „Fyrsta hringinn" ann-
ars staðar en í Sovétríkjunum.
En þessar bækur brjóta i bága
við ríkjandi bókmenntatízku,
ekki hvað sízt i Sviþjóð. Því er
óhugsandi að höfundur þeirra
hefði fengið Nóbelsverð 1 aum nú,
nema af þvi að litið er á þessar
bækur sem pólitísk verk.
Niðurstaðan er þvi að verk
hans eru pólitísk. En þau eru
líka persónulegar lýsingar,
sjálfsævisagnabækur. En temað
i öllum bókum hans er eitt og
hið sama og gengur gegnum þær
eins og rauður, óslitinn þráður
krafan um miskunn og auk-
inn skilning manna á milli. Per-
sónurnar eiga það sammerkt
með honum sjálfum að vera hug-
rakkar og þrátit fyrir ailar raun-
ir, glata þær aldrei trúnni á það,
að það góða í manninum sigri —
kannski ekki núna, en þá ein-
hvern tíma. Þær gefast aldrei
upp. Þær halda áfram að æskja
svara við áleitnum spurningum,
sem hinir kerfistrúuðu kyngja
ómeltum.
Bækur hans eru bannaðar í
heimalandi hans. En fráleitt er
„að einhver önnur þjóð en Sovét-
ríkin geti nokkurn tíma eignað
sér hann. Hann er ekki aðeins
að gagnrýna þann stalínisma,
sem enn er við lýði í Sovétríkj-
unum, heldur og að alla hug-
myndafræði má misnota gróf
lega. Sú vörn, sem hann heldur
uppi fyrir manneskjuna á við í
öllum samfélögum, þar sem
menn hugsa og spyrja.
li.k.
Kvenskór frá QaLr
nýjar sendingar
SKÓVAL, Austurstræti 18
Eymundssonurkjulluru
Ég hef sannfærst um,
að svo er ekki.
Er nokkur sígaretta betri en
TENNYSON?
I