Morgunblaðið - 25.03.1971, Síða 16

16
MQRGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. MARZ 1971
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Aðstoöarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 5, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, slmi 22-4-80.
Áskriftargjald 196,00 kr. á mánuði innanlands.
f lausasölu 12,00 kr. eintakið.
BYGGJUM
Á FENGINNI REYNSLU
I>íkisstjómin hefur nú lagt
fram á Alþingi frumvarp
um kjördag til Alþingis. Er
þar lagt ti'l, að þingkosning-
arnar fari fram 13. júní nk.
Telja verður víst, að samstaða
verði milli allra stjórnmála-
fíokkanna um þennan kjör-
dag og að frumvarpið verði
samþykkt.
Enginn vafi leikur á því, að
kosningar þær, sem fram fara
til Alþingis í vor eru hinar
mikilvsegustu um árabil.
Hugsanlegt er, að þær móti
í jafnríkum mæli stjórn
landsins og stjórnarsamstarf
á þeim áratug, sem nú er ný-
hafinn og kosningamar 1959
höfðu afgerandi áhrif á stjórn
landsins allan sjöunda áratug-
inn. Það er margt, sem veldur
því, að kosningar þessar eru
svo mikilvægar. Áhrifamesti
leiðtogi þjóðarinnar er horf-
inn af sjónarsviðinu. Sú stað-
reynd ein hlýtur að valda
verulegum breytingum. Á
hinn bóginn hafa svo fylking-
ar vinstri manna riðlast enn
frá þingkosningunum 1967.
Þá gekk Alþýðubandalagið
klofið til kosninga í Reykja-
vík en sameinað annars stað-
ar. Nú em þessi stjórnmála-
samtök margklofin og a.m.k.
fullvíst, að auk Alþýðubanda-
lagsins mun annað flokksbrot
bjóða fram til þings. Það
mun líka hafa sín áhrif
á kosningamar. Þegar Al-
þýðuflokkurinn gekk til kosn-
inga 1967 byggði hann á hag-
stæðri niðurstöðu í borg-
arstjómarkosningunum í
Reykjavík árið áður. Að
þessu sinni gengur flokkur-
inn til kosninga með mikinn
ósigur í Reykjavík sl. vor að
baki og nýjan jafnaðarmanna
flokk við hlið sér.
Ef til vill em erfiðleikar
Framsóknarflokksins mestir
í þessum kosningum. Þetta
eru fyrstu þingkosningar, sem
flokkurinn háir undir forystu
Ólafs Jóhannessonar, sem hef-
ur getið sér orð fyrir já-já-
nei-nei stefnu í flestum mál-
um, og ennfremur vofir
klofningur yfir flokknum
vegna uppreisnar yngri
manna gegn flokksforystunni.
Það em því miklar breyting-
ar á stjórnmálasviðinu, sem
hljóta að hafa veruleg áhrif
á kosningaúrslitin.
Þegar gengið er að kjör-
borði til Alþingiskosninga
vilja kjósendur styðja þann
flokk, sem þeir treysta bezt
til þess að fara með stjóm
landsins. Það mat hlýtur fyrst
og fremst að byggjast á feng-
inni reynslu. Og í þessu sam-
bandi er rétt að hafa það í
huga, að fylgi flokkanna, sér-
staklega á þéttbýlissvæðinu
suðvestanlands, er ekki eins
fast og það hefur verið um
áratugaskeið. Stöðugt stærri
hópur kjósenda á höfuðborg-
arsvæðinu er óákveðinn og
óbundinn öllum flokkum,
Þegar litið er yfir farinn
veg það kjörtímabil, sem nú
er senn á enda. verður öllum
ljóst, að það hefur bæði verið
viðburðaríkt og lærdómsríkt.
Áföllin, sem þjóðin varð fyrir
á árunum 1967 og 1968, voru
hin mestu frá kreppuárunum
í kringum 1930 og þau komu
svo óvænt, þegar allt lék í
lyndi og velmegun var meiri
en nokkru sinni fyrr, að það
tók þjóðina nokkurn tíma að
átta sig á því, sem gerzt hafði.
En þegar almenningur hafði
loks gert sér fulla grein fyr-
ir því, sem gerzt hafði, munu
fæstir hafa vænzt þess, að svo
skjótt mundu skipast veður í
lofti, sem raun varð á.
Óhætt er að fullyrða, að
það er eitt mesta stjómmála-
afrek, sem imnið hefur verið
á íslandi, að svo farsællega
tókst að leiða þjóðina fram úr
þeim mikla vanda, sem að
steðjaði — enda traust hönd
á stýri þjóðarskútunnar. Á
nokkrum misserum hefur
tekizt að hefja þjóðarbúskap-
inn upp úr þeim öldudal, sem
hann var kominn í. Mesta
áhyggjuefnið nú er, að þensl-
an í efnahags- og atvinnulíf-
inu verði of mikil og að
vinnuafl verði ekki nægilegt
til þess að sinna aðkallandi
framkvæmdum. Nú þegar
hefur reynzt nauðsynlegt að
fá Færeyinga á bátaflotann.
Krepputíminn stóð skamma
stund að þessu sinni, bæði
vegna hagstæðra ytri að-
stæðna, en einnig vegna hins,
að forystumenn þjóðarinnar
brugðust hyggilega við þeim
vanda, sem að steðjaði. Öllum
er ljóst, að ábyrgðin á lausn
vandans hvíldi fyrst og
fremst á herðum forystu-
manna Sjálfstæðisflokksins.
Þeir reyndust vandanum
vaxnir. Framundan eru við-
fangsefni áttunda áratugsins,
margþætt og flókin. Fengin
reynsla sýnir, að Sjálfstæðis-
flokknum er bezt treystandi
til þess að hafa forystu í þeim
efnum.

ER
SVO
MARGT..
r
\
L. J,
EFTIR
ÓLA TYNES
Israel og
herteknu svæðin
Hart er nú lagt að ísraelum að
koma til móts við íriðarlillögur Sadats,
forseta BgyptaJands, með þvi að kalla
hei'lið sitt heiim frá herteknu svæðun-
um. Þetta minnir dálítið á ástandið fyrst
eftir að Egyptar samþykktu vopnahtés-
tillögur Rogers, utainrikisráðherra. ísra-
elar voru þá tregir til að fafflast á vopna-
hlé, þar sem þeir óttuðuist að Egyptar
myndu, með aðstoð frá Sovétríkjuimum,
nota timann til að styrkja varnir sinar
mjög, m.a. með því að reisa fleiri eld-
flaugastöðvar.
Það kom fljótlega í ljós að þessi ótti
var á rökurn reistur. Nær samstundis
og Israel hafði saimþykkt vopnahlé fyr-
ir sitt leyti, héldu miklar fiutningalest-
ir inm á hlutlausu svæðin og rússneskir
tæknimenm og hermemm byrjuðu að
reisa þar fjölda af nýjum loftvamaeld-
fiaugastöðvum. Rússar lögðu meira að
segja til SAM 3 flugskieyti, þau nýjustu
og full'komnustu sem þeir áttu til.
Um svipað leyti bárust fréttir um að
rússneskar flugsveitir væru komnar til
Egyptailamds og rússineskir íliugmenn
taka nú mjög virfcan þátt í loftvörmum
Egyptalands. Eins og ísraelar höfðu
óttazt urðu lítil viðbrögð á Vesturlönd-
um við þessari þróun.
Stuðninigsmenn Israels, einkum Banda
ríkin, héldu dauðaihaldi í þá staðreynd
að í bili a.m.k. væri þó nokkurs konar
friður á þessu svæði, og það virtist ekki
skipta máli hvaða verði hann væri
keyptur. Á meðam hafa Sovétrikin bein-
línis ausiö hergögnum í Arabaþjóðirn-
ar og herir þeirra eru nú öflugri en
nokkru sinni fyrr, ekki sizt vegna beinn-
ar aðiidar rússneskra hermianna að öll-
um vam'amiáluim.
Þegar svo var komið þótti Sovétrikj-
unum kominn tími tii að stíga næsta
skref, og eftir heimsókn Sadats til
Moskvu lýsti hann þvi yfir, að hann
væri reiðubúinn að semja frið við
Isræl og viðurkenna tilverurétt ísraels-
ríkis gegn því skilyrði, að Israel flytti
tafarlaust á brott alit herlið frá svæð-
unum, sem hertekin voru í sex daga
striðinu 1967.
Þetta tilboð — og kröfur — komu eims
og þruima úr heiðskíru lotf'ti nokkrum
dögum áður en vopnahléið rann út. Það
var engin tilviljun. Sovétrlkin og Egypt-
ar vildu ekki gefa Israel táma ti'l um-
hugsunar og vonuðu að Bandaríkin og
aðrir stuðningsmenn landisins myndu
leggja svo hart að Israelum að koma til
móts við þetita tilboð, að þeir sæju sig
ti'lneydda til að gera það, löngu áður
en þeir væru tilbúnir.
Þetta heppniaðist ek'ki allveg, því Isra-
elar bitu á jaxlinn og nieituðu að hreyfa
sig fyrr en þeir gæitu fengið siamnimga,
sem tryggðu tilveru þeirra. Herbragðið
heppnaðist þó að því leyti, að Egypt-
ar juku mjög álit sitt erlendis og Israel-
ar eru nú í sörruu úi'fakreppunni og þeir
lentu í þegar Egyptar isamþyikfctu vopna-
hléstilöguina og henni jafnvel enn verri.
ísraelar eiga ákaflega erfitt með að
treysta Aröbum, og það er ekki svo ein-
kenmilegt. Allt frá upphafi himmar 22 ára
gömlu sögu ísraelsirikis hefur það verið
heilög köllun Arabarikjanna að uppræta
það, og sú köl'lan hefur verið ítreteuð
í þúsundium yfirlýsiniga. ísraelar náðu
í sex daga stríðimu beztu hemaðarstöðu,
sem þeir hatfa nokkum tíma haft, þvi
herteknu svæðin styfctu landamærin,
sem hinn litili her þeirra þarf að verja,
um mörg hundruð kíiómetra.
Nú er þess krafizt að þeiir afsali sér
þessari stöðu vegna friðartilboðs frá
þeim, sem um 22 ára skeið hafa lifað
fyrir að útrýma Ísraeisríki, og það jafn-
vel þótt Hafez Assad, forseti Sýriands,
hafi lýst því yfir, að þótt Israel hverfi
frá öHuim herteknu svæðunum muni
hann halda áfram fuWum stuðningi við
skæruliðahreyfinigar, sem herja á ísrael
til að uppræta það.
Þeim eru vissu'lega boðnar ýmis
konar tryggingar og því er haldið fram,
að ef þeir ekki láti undan, stofni þeir
heiminuim í hættu af heimjsistyrjöild.
Þetta lætur kunnugiega í eyrum. Árið
1955 lokuðu Egyptar fyrir siglingar um
Akabaflóa með byssunuim í Sharrn el
Sheik. Israelar gerðu leifturárás og her-
tóku víigið og svo byrjaði pólitíska
þvargið. Ástandið varð sífellt rafmaign-
aðra og Eisenhower forseti sagði, að ef
Israelar létu ekki vígið atf hendi væri
hætta á þriðju heimsstyrjöldiinni. ísrael-
ar létu undian, enda var þeim Ipfað að
alþjóðiegt gæzliulið myndi tryggja þeim
siglinigar um Akabaflóa til og frá hafn-
arborginni Eilat, sem er sú eina sem
þeir eiga Rauðahafs megin. 1 marz 1957
tðku Sameinuðu þjóðimar við gæzlu i
Shanm el Sheik. Tíu árum síðar kom
gildi þessarar trygginigar í Ijós. Nasser
skipaði gæzlu'liði Sameinuðu þjóðanna
að hypja sig á brott. Því var hlýfct mögl-
unariaust og 23. maí 1967 tilkynnti Nass
er að Egyptar hefðu aftur lokað sigl-
ingaleiðum um Akabaflóa.
Þetta var auðviitað rætt í Sameinuðu
þjóðunium, en enginn gerði neitt. Loforð-
in voru einskis virði og Israél fór í
atríð.
Nú hafa þeir aftur náð Sbarm el
Sbeik og öðrum hemaðarlega mikilvæg-
um stöðum og nú er þesis enn kraifizt að
þeir hverfi frá þeim gegn aflþjóðlegum
tryggimgum um örugg landamæri. Er
það í rauninni einkenniil'egt þótt þeir
treysti sér ekki til að láita þessar trygg-
ingar koma í stað öruggra landamæra,
sem þeir geta varið? Eina trygigingin,
sem þeir þora að reiða siig á, er að her
þeirra sé svo öflugur og vígstaða þeirra
svo góð, að Aröbum þýði ekki að leggja
til atlögu við þá.
Golda Meir, forsætiisráðhema, hefur
miargstnnis sagt, að fsrael hafi a'lils ekki
í hyggju að haWa ölluim herteknu svæð-
un/um. Þeir munu ekki láta af hendi
Jerúsalem, sem er þeim heilög. Þeir
munu ekki láta af hendi Golan-hæðim-
ar, þaðan sem Sýrlendmgar héldu uppi
látlausri skothríð á israelskar byggðir
og þeir munu ekki láta af bemdi vígið
Sharm el Sheik. Allt annað eru þeir
reiðubúnir að sanruja um. En þeir vilja
samnimga, sem tryggja öryggi þeirra.
Fraimitíð ísraelis er í veði og íbúar þeas
vilja ekki spiia með hana. Er hægt að
'lá þeiim það?