Morgunblaðið - 20.10.1971, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. OKTÓBER 1971
•*17 \
Siðari hluti þingræðu Jóhanns Hafstein:
Málefnaleg og ábyrg
st j órnarandstaða
Er ekki samstaða með
vestrænum lýðræðisríkjum?
MISTÖK RÍKISSTJÓRNAR:
Nú hefur hæstv. ríkisstjórn
eða stjómarflokkar lagt fram
aömu ályktunartillögu í land-
helgismálinu og þeir lögðu fyrir
þiingið í vor og þá va>r afgreidd
imieð rökstuddiri dagskrá, þar sem
Alþingi hafði þegar afgreitt
máíið með annarri tillögu. Það
voru að vísu viss atriði í tillögu
stjórnarandstæðinga þá, eða þess-
ari tillögu, sem nú er flutt af
ríkisstj óroarinnar hálfu, sem ekki
fólust í tillögu þeirri, sem Al-
þingi samþykkti í vor, en að
ýmsu leyti gekk sú tillaiga, sem
samþykíkt var verulega lengra og
fóil t. d. í sér ákvæði um friðun-
arráðstafanir, sem ekkeit er að
vilkið í tillögu þeirri, sem nú er
flutt og flutt var af hálfu stjórn-
arandstæðina á s.l. þiingi. Ég
harma þennan tillöguflutning
vegna þess í fyrsta lagi, að með
homum hefur ekki verið gerð
minnsta tilraun til þess að ná
samstöðu um eina og sameigim-
lega tillögu í þessu mikla máli,
enda þótt óskað hafi verið eftir
samvinnu og samráði við okkur
og við höfum fúslega látið það
í té. Slík vkunubrögð lýsa mikl-
um mistö'kum hæstv. ríkisstjórn-
ar. Úr þessu má að vísu bæta
við meðferð málsins. Samkvæmt
þingsköpum verður þessari til-
lögu ríkisstjórnarinniar í land-
helgismálinu vísað til utanríkis-
málanefndar. Utanríkismála-
nefnd mun þá einnig fá til með-
farðar breytingatillögur, sem við
þessa tillögu kunna að verða
fluttar. Meðal þingmanna Sjálf-
stæðisflokksins er til íhugunar til-
löguflutniingur, sem smertir þetta
mál, en slí’kar tillögur frá þing-
mörmum bæri að sjálfsögðu að
slkoða í utanríkismálamefndinni
samhliða tillögu hæstv. rikis-
stjórnar.
SAMSTAÐA UM AFGREIÐSLU:
Ég hefi á opinberum vettvangi
hreyft tillögu í þessu máli, sem
ég teldi, að gæti verið vænleg til
samkomulags alra aðila. í þeirri
tillögu felst, að Alþingi lýsi yfir,
að allt landgrunnið sé okkar
iandhelgi, íslendinga, að landið
i>g landgrunnið sjálft sé eitt, ekki
síður varðandi fiskveiðar í haf-
íniu yfir landgrunninu en nýt-
ingu auðæfa í landgrunnsbotn-
inum sjálfum. Jafnframt sé því
lýst yfir, að fyrst í stað sé fiski-
skipum erlendra ríkja heimilt að
veiða upp að 50 mílma mörkum,
þar til við íslendingar sjálfir
ákveðum annað, eftir að hafa
námar rannsakað og mælt land-
grurunið og ákvarðað endamlega
Iandhelgislínu landgrunosins. í
þessu fælist, að við ættum ekki
síðar, að nokkrum árum liðnum,
að þurfa að hefja nýja baráttu
fyrir útfærslu frá 50 mílum, en
tökum málið allt í einum áfanga,
sem engum þarf að koma á óvart
og sízt Bretum og Þjóðverjum,
sem við tilkynntum með sam-
komulaginu frá 1961 að við
myndum halda áfram að afla
viðurkenningar á rétti okkar tii
landgrunmsims alls, sem við teld-
um okkur eiga Skýlausan rétt til.
Það er auðveldara fyrir okkur
íslendinga að vinna almennings-
álitið í heiminum á okkar band
á grundvelli baráttu okkar fyrix
landgrunnssjónarmiðinu en ein-
hverri tiltekinni mílulengd, hvort
sem það er 50 mílur eða amnað
frá grunnlínum.
Aðalatriðið er nú, að Alþingi
auðnist að stainda samati um
endaníl'ega afgreiðsilu þessa máls,
og umfram allit verður það að
vera ljóst viðsemjenduim ckkar,
Bretum og Þjóðverjum og öllum
öðrum þjóðum, að við ísiend-
ingar hvikum ekki frá útfærs'lu
landhelginnar. Það er tífshags-
rnunamál þjóðarinnar og bað er
einnig hagsmunamál allra að
fiskstofnar á miðúnum við Is-
land verði ekki eyðilagðir vegna
ofveiða. Sú hætta er yfirvofandi,
þegar litið er til þeirrar upp-
byggiingar á fiskveiðiflota ann-
arra þjóða að allrar þeirrar nýju
tækni, sem þeirri uppbyggingu
er saimfara.
frá vinstri: Gunnar Thorodd-
GILDANDI ÞINGSÁLYKTUN
Ég vil nú minna á að á siíðast-
liðnu vori samþykkti Alþingi
ályktun um réttindi Islendinga á
hafinu umhverfis Is'land. Þar
segir m. a.:
„Alþingi ályktar að kjósa 5
manna nefnd, einn frá hverjum
þingflokki, til að semja frum-
varp til laga um rétt Islendinga
til landgrunnsins og hagnýtingar
auðæfa þess. Skal frumvarpið
lagt fyrir næsta Alþingi og með-
al annars fela í sér eftiirfarandi
atriði.
Nokkrir af þingmönnum Sjálfstæðisflokksins á þingfundi. Talið
sen, Eyjólfur Konráð Jónsson, Matthías Bjarnason, Matthías Á.Mathiesen og Ragnhildur Helga-
dóttir. — Ljósm. Kr. Ben.
■*WSSpí; y
1. Skilgreininigu á lictndigruinnf
ísliands miðað við sem næst 400
metra jafndýpistínu, möguleg
hagnýtismörk eða 50 mfuliur eða
meira frá grunntíouim umhverfis
landið, eftir þvi sem frekari
rannsðkmir segja til um, að hag-
stæðast þyki.
2. Ákvæði um ós'kertan rétt
Islendinga til fiskveiða á hafimu
yfir landgrunniníU eins og rétt-
urinn til hafsbotmsins hefur þeg-
ar verið tryggður með lögum frá
24. marz. 1969 um yfirráðairétt
ísl'ands yfir l'andgrunninu um-
hverfis landið.
3. Ákvæði um ráðstafanir, er
séu nægjanlega víðtækar tiil þesis
að tryggja eftirlit af íslands
hálfu og varnir gegn því, að haf-
ið krimgum Islænd geti oirðið
fyrir skaðleguim mengunaráhrif-
um úrgangsefna frá skipum eða
af öðrum ástæðum.“
Þessi nefnd hefir haildið simm
fyrsta fund þar sem hæstv. sjáv-
arútvegsráðherra var kosinn for-
maður niefndarinnar. Það má nú
ekki dragast lemgur að nefndin
taki ti'l við samningu þess firum-
varps, sem henni var faiið að
semja og Alþingi fái það tiil með-
ferðar og afgreiðsl'u áður en það
lýkur störfum. Það hefir áður
verið talið rétt af hæstvirtium
stjórnarflokkum, að Alþingi
sjálft ákvæði fiskveiðilandhelg-
ina með lögum, en það væri ekki
aðeins reglugerðarákvæði, hver
hún skyldi vera. Nú liggur einin-
i'g miikið við að allir alþingis-
menn sýnl einn viija í þessu
Mfsihagsmunamáli Islendinga.
1 fyrrgreindri ályktun Alþimgis
fól það einnig ríkisstjórninm að
undlrbúa nú þegar friðunarað-
gerðir fyrir öll'um veiðum til
verndar ungfiski á landgrunns-
svæðinu utan 12 milna mark-
amna, þar sem viðurkennt er, að
um uppeldisstöðvar ungfisiks sé
að ræða. Þetta mál þoiliir heldur
ekki bið.
ALVARLEGASTA GÁLEYSIB
Langalvarlegasit er gáleysi
hæstv. forsætisráðherra í utan-
ríkis- og öryggismáluim þjóðar-
innar, samikvæmt því, sem sjálf-
ur stjórnarsáttmálinm segir till
um. Þót't hæstv. rikisstjóm lýsi
yfir, að hún telji að vinna beri
að þvl að draga úr viðsjám í
heimimum og stuðla að sáttum
og friði með aukmum kymmum
mii'li þjóða og ailmenmri afvopn-
un og teiji, að friði milli þjóða
verði bezt borgið án hemaðar-
bandalaga, þá skiptir auðvitað
sáralitlu máli, hvað hún segir
um þetta. Við Islendingar ráðum
Framh. á bls. 18
Kalman Stefánsson:
Undir nýrri stjórn
NÚ ER nýkjörið alþingi komið
oaman til starfa. Alltaf fylgir því
nokkur eftirvænting, ekki sízt í
þetta sinn, þar sem einnig er
setzt að völdum önnur ríkisstjórn
en verið hefur undanfarin ár.
Vonandi fylgir gifta hinu ný-
kjörna þingi og störfum þess.
Ekki liggur ljóst fyrir að sinni
hvaða afstaða tekin verður af
hálfu hins nýja þingmeirihluta í
mörgum meiriháttar málum, en
telja má víst að öll verði stefn-
an meira til vinstri en áður, enda
er það i samræmi við málefna-
samning hinnar nýju ríkisstjórn-
ar og stefnu, að minnsta kosti
aumra þeirra flokka, sem hana
mynda. Það er líklegt að stefnt
verði að aukinni stjórn ríkisins á
atvinnurekstrinum og einnig rík-
isrekstri meira en hingað til. Ef
til vill bregður fólki hér á landi
ekki svo mjög við það þó ríkis-
rekstur verið aukinn, þar sem
hann er ærinn fyrir. Er það ekki
lítill hluti af atvinnulífi lands-
ins, sem nú þegar er í höndum
ríkisins á einn eða annan hátt,
Hitt er líklegt að valdi meiri
óánægju, ef hin nýja atvinnu-
málastofnun ríkisins fér að hafa
afskipti af framkvæmdum þeim,
er atvinnurekendur og aðrir,
sem framkvæma vilja, fýsir að
ráðast í.
Það er ekki að undra þótt fjár-
lagafrumvarp hinnar nýju stjórn
ar sé miklum mun hærra en
dæmi eru til áður. Það er aðeins
afleiðing þeirrar stefnu hinnar
nýju stjórnar að taka í sínar
hendur mun stærra hlutverk i
þjóðfélaginu en hingað til hefur
tíðkazt hér á landi. Hitt er svo
annað mái, að þeir, sem bjugg-
ust við verulegum skattalækkun
um þessarar nýju stjórnar, verða
trúlega fyrir vonbrigðum.
Fyrir þá, sem fylgjast með
stjórnmálum almennt, var það
mjög eftirtektarvert að hlusta á
sjónvarpsviðtalið við Gerhard-
sen og Erlander nú á dögunum.
Auðvelt er að skilja hvers vegna
Gerhardsen varð ekki vegavinnu
maður eða Erlander kennari að
ævistarfi, eftir að hafa hlustað
á þessar margvitru kempur þessa
stund. Athyglisverðast af því,
sem þeir höfðu fram að færa, var
mat þeirra á þvi, hvað væri þýð-
ingarmest tii að skapa gott þjóð-
féiagsástand, en það töldu þeir
báðir vera fulla atvinnu fyrir alla
og fjárhagslegt sjálfstæði hin3 al-
menna manns.
Fyrir þá, sem minnast málflutn
ings hins látna íslenzka starfs-
bróður þeirra, Bjarna Benedikts-
sonar, er áberandi, hversu mat
þeirra Erlanders og Gerhardsens
á vandamálum þjóðfélagsins er
svipað því, sem hans var. Hinn
rauði þráður í mörgum ræðum
hans og annarri viðleitni, var að
reýna að fá aðila vinnumarkað-
arins til að fallast á að kjarabæt-
ur og kauphækkanir skyldu mest
ar verða til hinna lægst launuðu
og það viðhorf, að mestu varð-
aði að halda uppi fullri atvinnu í
landinu var meginatriði í stjórn-
arstefnu hans. Það er umhugsun
arefni nú, er frá völdum er farin
sú samstjóm, sem Bjami heitinn
veitti forsæti um langt skeið og
ný tekin við, hvernig umhorfs er
í þjóðfélaginu nú við þessi um-
skipti og hvernig fólkinu líður
hér norður á þessu litla landi.
Er ekki það ástand sá vegleg-
asti minnisvarði, sem viðreisnar-
stjórnin gat hugsanlega reist sér,
að er hún hverfur frá völdum er
velmegun almennari og meiri en
nokkru sinni fyrr og atvinna svo
mikii að víða vantar fólk til
starfa, sem bíða vinnufúsra
handa. Þá er jöfnuður hér á landi
manna á milli eflaust meiri en í
flestum eða öllum löndum og
Kalman Stefánsson
virðist því ástandið hér vera
nokkuð í samræmi við það, er
þeir öldnu höfðingjar Gerhard-
sen og Erlander töldu vera eftir-
sóknarverðast í einu þjóðfélagi.
Nú er tekin við völdum ný rík-
isstjórn, sem tekur við þe3sum
arfi. Fulltrúar hennar munu
telja hana geta miklum mun bet-
ur en sú er fyrr var. Er vissu-
lega gott eitt um það að segja, ef
satt reynist. Nýja stjórnin hefur
að ýmsu leyti farið vel af stað,
greitt fyrir hækkun fiskverðs til
sjómanna, en að vísu með þvl að
ganga á sjóð, er verða skyldi út-
vegi til styrktar, ef versnaði I ári.
Hún hefur lækkað olíuverð, en
með því að finna til þess sjóð,
sem endist að vísu ekki lengi, en
er á meðan er. Þá hefur stjórnin
hækkað bætur almannatrygg-
inga og kaup nokkurs fjölda rík-
isstarfsmanna, er áður töldu flig
afskipta. Allt hefur þetta verið
æskilegt og er nú ekki umdeilt.
En að fleiru þarf að hyggja, og
ein er sú stétt, sem sérstaklega
taldi sig mega vænta aukinnar
fyrirgreiðslu og bættra kjara, e£
farið yrði að því, er sagt hefur
verið á liðnum árum.
Það kemur því á óvart að ekk-
ert verður vart við að bændur
landsins, sem samkvæmt hag-
skýrslum eru vissulega lægat
launaða stétt landsins, fái neinar
kjarabætur. Aðeins er fram-
reíknaður sá kostnaðarauki aem
orðinn er á liðnu ári og ekkert
þar fram yfir. Er ekki ótrúlegt
að ýmsir þeir stuðningsmenn nú-
verandi stjórnarflokka, sem álit-
ið hafa að þessi nýja stjórn
myndi þegar við fyrsta tækifærí
bæta kjör bændanna telji áratig-
ur lítinn af stjórnarskiptum að
þessu leyti til þessa. Er greini-
legt að þeir mega herða róðurinn
til þess að fá foringja sína til að
framkvæma nú það sem þeir
töldu fyrir aðeins hálfu ári hið
m&sta réttlætismál. En kannakl
Framh. á bls. 21