Morgunblaðið - 14.11.1971, Page 6

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. NÓVEMBER 1971
F j ármagn smarkaður
og kaupþing
Aukinn hlutabréfamarkaður
getur haft mikla þýðingu
fyrir eigin f jármyndun
íslenzkra fyrirtækja
Jóhannes Nordal seðlabanka
st.jóri hélt erindi itm fjármaigns-
markað og kaupþíng á aðalfundi
Verzlunarráðs, sem haldinn var
í seiniustu viku.
í upphafi lýsti hann fjár-
magnsimyndU'n og fjármarkaði
hérlendis. Lagði hann þar til
grundvallar m.a. áætlunartölur
um uppruna sparnaðar og ráð-
stöfun hans til fjárfesitingar frá
árin-u 1969, sem unnar hafa ver-
ið af Seðlabankanum og Efna-
hagsistof n unin ni.
Kom í Ijós að á árinu 1969
var heiidarsparnaður um 9.500
milij. kr. eða um 28% af þjóðar-
framleiðsilunnd. Hefur spamað-
arhliutfatlið verið nokkuð s'öð-
ugt hér á iandi eða i kringum
26—27% undanfarinin áratug.
Uppruna spamaðar hjá þjóð-
inni má skipta í fjóra höf.ið
filokka, sparnað atvinnuveganna
43%, sparnað einsitaklinga um
18%, sparnað rikis oig sveitar-
félaga um 33%, og spamað á
vegum lífeyrissjóða og trygg
inigafélaga.
Hlutdeild eirtsiaklinga i sparn
aði er hér álíka og í Sviþjóð, en
mun lægri en bæði i Bretlandi
og i Bandaríkjunum. Athyglds-
vert er, hve óvenjustór hliuti
sparnaðarins á sér stað hjá rík-
inu og hjá sveitarfélögum. Jafn
framt benti Jóhannes Nordal á,
að um he'limingur alílrar fjárfesit-
ingar í landinu eða 4500 millj.
kr. hefði verið á eimhvem háitt
fjármagnaður af bönkum, og öðr-
um inn.lánsstofnunium, fjárfest-
ingariánasjóðum og idfeyrissjóð-
um og trygginga.Sitofnunuim. Hinn
helimingur f járfestingarinnar hef
ur hins vegar verið i formi beinn
ar fjármunamynd'unar og birgða
aukningar hjá fyrirtækjum og
einstaklingum. Ef fjármögnunar
kerfið hér á liandi er borið sam-
an við lönd með svipuð hag-
kerfi, reka menn augun í, að hér
er ekki til nainm umtalsverður
markaður, hvorki með vaxia-
bréf né hlutabrét. Er þess vegna
ekki um neinn raunverulegan
f jármagnsimarkað að ræða í eig-
integU'm skiilningi þess orðs. J»ar
yrði að ráða meiri eða minni
frjáis verðmyndun sem tryggði
jafmvægi m.Mi framboðs og eftir
spurnar. Á fjármagnsimarkaðn-
um myndi þetta þýða, að vaxta
breytmgar væru notaðar til þe&s
að koma á jafnvægi miiilili spam-
aðar og efitdrspurnar eftir láns-
fé til f járfestmgar.
Þvi hefur farið víðs fjarrii, að
sMikt ás.taud rikti hér á landi.
Vextir sem hér hafa verið
greiddir, hafa ekki nægt til þess
að vega á móti verðrýrnun pen-
inganna hvað þá að gefa fjár-
magnseigenduim nokkurn raun-
verutegan afrakstur. Það, að
hér hafa vextir ætíð verið fyrir
neðan það mark, sem gilda
mundi á frjálsium peningamark-
aði, hefur óhjákvæmitega leiitt
tiJ þess að eíítirspurn eftir láns-
fé hefur tengst af verið veruleg
umfram framboð.
Þesisari stefniu hefur fylgt
stöðugur lánisfjársikor-bur, sem
hefur haJt áhrif á dreifingu fjár
magns og notkum. 1 sitað þess að
beita vöxburn í því sikyni að tak-
marka eftirspurn eftir lánsfé,
hafa lánastofnanir orðið nokk-
urs konar skömmtunarskrifstof-
ur, sem vinzað hafa úr þær um-
sóknir, sem þær hafa talið verð-
ugastar. Togstreita ýmissa hags-
munahópa um fjármagnið hefur
þesis vegna dregið úr hreyfan-
leika þess milli atvinnugreina
og m.a. orðið til þess að auka
tnjög fjökla lánastofnananna og
f járfestingarsjóða í landinu.
SKATTALEG MEÐFERB
MISMUNANDI
SPARN AÐAEFORMA
Skaittalieg meðferð misimunandi
sparnaðarforma hefur átt stóran
þátt í áð beina fjármagninu í
ákveðna farvegi, en loka öðrum.
Löggjafinn hefur reynt að ýta
undir ákveðnar tegundir sparn-
aðar með ska'ttategum friðindum
til þess að vega á móti hinuim
lága arði, sem fjármagnseigend-
ur hafa fengið vegna verðbólgu
þróunarinnar. Þannig má nefna
að sparifé í bönikum hefur verið
bæði skattfrjálsit og undanþegið
framitalsskyldu, framlög til líf-
eyrissjóða frádráittarhæf frá
skattts'kyldum tekjum og hein
fjárfestimg í í'búðarbyiggimigum.
hefur einniig á maxgan hátt noit-
ið tiiitölulega vægrar skatitmeð-
ferðar.
Á hinn bóginm hafa vextir af
verðbréfum og arður af hluta-
bréfum almennt verið skatit-
skyldar tekj'ur. Er þar ein meg-
in skýringin hvers vegna fjár-
magnið hefur ekki leitað í meira
mæli í þennan farveg. Hér er
ekki verið að draga úr því, að
sú hvatning til sparnaðar, sem
veitt hefur verið hafi verið Idt-
iJis virði. Spumingin er hins veg
ar sú, hvort eikiki sé rétit að gera
öllum peningategum sparnaði
jafn hátt undiir höfði, með því að
láta vaxtabrófaeign og hlutabréfa
eign njóta hliðstæðrar skatit.með
ferðar og sparifé nú nýtur. Var
skref í þessa átt reyndar tekíð
með þeim ákvæðum nýju skatta-
laganna, er gefa arði af hilutafé
’takmarkað sikattfrelsi. Eitt er
a.m.k. víst, að jöfmun þessa að-
stöðumunar hlýtur að vera ern
meginforsienda þess, að ailmenn-.
ur bhi.tahréfa- og vaxtabréfa-
markaður geti þri.fizt hér á
landi. Það væri því ekki að
undra, þótt skilyrði hefðu ekki
verið fyrir hendi fyrir frjáls
vaxtabréfa- og hlutabré'favið-
skipti.
Megin forsenda þess að hér
m.yndist kaupþing er, að menh
sjái sér hag í því að eiga við-
skipti mieð vaxtabréf og hluta-
bréf. Fram á þennan dag hafa
þau skilyrði ekki verið fyrir
hendi. Athuiganir Seðlabankans
varðandi stofnuin kaupþings
hafa þess vegna beinzt að þeirri
spurningu, hvaða sikilyrðum
Dr. Jóhannes Nordal.
þurfi að fuJil.nægja, til þess að
itieljandi áhugi vakni á sMfcum
viðskiiptum.
Hér á eftir verða rakin helztu
skiilyrði og helztu reglur, sem
gilda ættu um hiutabréfavið-
skipti. Megin sfciilyrði fyrir
verðbréfamarkaði er fólgið í
þvi, að hér verðd tekin upp
miun frjálisari stefna í vaxtamál-
uim en verið befur. Er mjög vafa
samt, að stjómmálategar for-
sendur séu fremur fyrir því nú
en undanfarin ár. Aukin hiuta-
bréfamarkaður gæti aftur á
móti hafit milkla þýðin.gu fyrir
eiginfjármyndiun iste,nzkra fyrir
tækja, en eiginfjárskortiur hef-
ur einmitt verið einn helzti veik
1'eik.i.nn i fjárhagsil'egri uppbygg-
inigu þeirra.
IIVER ERU SKILRÐI
HLUT ABRÉEAMARK AD AR ?
Um þetita sagði dr. Jóhannes
orðrétt:
Til þess að svara þessari
spumingu er naiuðsyntegit að
menn gieri sér grein fyrir því, að
öll markaðsiviðskipti eru tví-
hliða. Þau geta því aðeinis átt
sér siiiað, að bæði siel.jendur og
kaupendur telji sér hag af
þeim. Allt bendir tii þess, að hin
óe'ðlitega hæga þróun hl'U'tabréfa
viðskápta hér á iandi stafi af
tregðu bæði af hálfii kaiupenda
og seljenda. Sé þetta rétit, er
varla vænilegt að stofna til
kau.pþingsviðskipta, nema um
leið sé hægt að gera ráðsitafan-
ir, sem yfirvinni þá tregðu, sem
hér er fyrir hendi, og skapi skil
yrði hagkvæmra viðskipta fyrir
báða aðila.
Við sikulum þá fyrst ldta á mál
ið frá sjónarmiði huigsantegra
hl'utabréfakaupenda. Búasit má
við þvi, að fjögur atriði ráði
mesitu um það, hvort þeir telji
sér hagkvæmt að festa fé sitt í
hiliutabréfum. I fyrsrta lagi líklag
ur hagnaðui' af bréfunum, bæði
í formi arðgreiðslna og verð-
hækkunar á höfuðsitól, í öðnu
lagi skaittilaigning af bréfunum
bæði vegna eignar og tekna, í
þriðja lagi öryggi fjárfestingar-
innar oig i fjórða lagi seljan-
leiki bréfanna.
ARÐUR OG HÆKKUN
A HÖFUÐSTÓL
Um hagnaðarvonina hl-jóta
vitaskiuild ætið að vera sikiptar
skoðanir, enda eru h'lutabréf í
eðii síniu áhættusöm fjárfesitdng.
Hins vegar er hægt að gera ým-
iste'gt til þess að draga
úr óvissiu í þesisu efni og gera
hiliutabréf eftirsóknarverðari fyr
ir almienning. Er þá fyrst að
nefna það, að sfcdpuiag viðkom-
andi hluitafélags sé þannig, að
ekki sé hætta á því, að hags-
munir hins alimenna hdiut-
hafa séu fyrir borð bomir. Það
verður því að búa svo um hnút-
ana, að fé sé ekki greiitt út úr
félagimu, nema i formi arð-
greiðslna, og meiriMiuti geti
ekfci í þessu efni borið hags-
miunii 'min'nihliuitainis fyrir borð.
Jafnframit, er mikiilvægt, að
stjórn fyrirtækisiinis sýni það í
verki, að hún viilji stefna að því
að greiða hiuthöfum á hverjum
tíma eðlilegain arð miðað
við raunverulegan hagnað fé-
lagsins. Þetta hvort tveggja
bendir til þess, að naiuðsynlegt
sé að setja það siem skilyrði fyr-
ir hluitahréfaskránin.gu, að - við-
Vélstjórar
Vélstjnrafélag Suðurnesja óskar eftir því, að
þeir vélstjórar, sem hyggjast ráða sig á báta
á Suðurnesjum á komandi vetrarvertíð hafi
samband við félagið.
Upplýsingar gefur Jón Kr. Olsen í símum
1185 og 2102.
LUJLUJ!
SKIPHÓLL
SUNNUKVÖLD
Fjölbreytt skemmtun og ferðakynning.
Nýtt — Nýtt — Nýtt.
Ferðabingó. Ilver vinnur Kaupmannahafnar-
ferð?
Sunnudaginn 14. nóv. kl. 21.
Sýndar litmyndir frá liðnu sumri. — Sagt frá
Sunnuferðum sem skipulagðar eru á næsta ári.
Hljómsveitin ÁSAR
leikur gömlu og nýju dansana.
Verið velkomin og takið með ykkur gesti. —
Njótið góðrar skemmtunar og kynnist hinu f jöl-
breytta ferðavali hjá Sunnu á næsta ári.
miMlliJlffllUJMljJlUJMIll
Tveir einhleypir menn
óska eftir 2ja til 3ja herbergja íbúð.
Upplýsingar í síma 21558.
HLJÓMLEIKAR
TRÚBROT 4.30—5.30
NAFNIf) 6—7
ÁHERZLA 8—í)
Karl Sighvatsson og Óðmennirnir
Finnur Stefánsson, Reynir Ilarðarson.
Jóhann Jóhannsson 9.30—10.30.
TRÚBROT 10.30—11.30
DISKÓTEK. Plötusnúður Sigurður Garðars-
son og Magnús Magnússon.
Aldurstakmark, fa^dd 1957 og eldri.
NAFNSKÍRTEINI. Aðgangur 125,00 kr.